Ankara üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ İKTİsat anabiLİm dali

78 
 
 
değer  kuramını  reddetti  ve  mal  karakterini  nesnel  özelliklere  değil,  öznel 
değerlendirilmelere atıfla açıkladı. 
Mevcut miktarı, gereklilikten daha az miktarda olan mal söz konusu olduğunda 
“insanlar 
1.
 
bu  kantitatif  ilişkiye  dayanan  tasarrufları  altındaki  bir  malın  her  birimini 
korumaya ve 
2.
 
onun faydalı özelliklerini muhafaza etmeye çalışırlar. 
3.
 
Söz  konusu  malın  mevcut  miktarı  ile  tatmin  edecekleri  daha  önemli 
ihtiyaçları  ve  tatmin  etmeden  bırakmak  zorunda  kalacakları  ihtiyaçları 
arasında bir seçim yapmaya ve 
4.
 
malın belli bir miktarı ile mümkün olan en iyi sonucu elde etmeye veya belli 
bir sonucu mümkün olan en küçük miktarda elde etmeye – veya diğer bir 
ifadeyle,  tüketicilerin  onlar  için  mevcut  malların  miktarlarına  ve  özellikle 
üretim araçlarının mevcut miktarına yönelmeye, en uygun şekilde tatminine 
çalışırlar (ibid, s. 46).” 
Bu  dört  amaca  yönelen  faaliyetlerin  bileşimi,  iktisadi  davranış  olarak 
adlandırılır. Bunlar, izole birey için de, toplum için de geçerlidir. Fakat toplum söz 
konusu olduğunda, ilgili malların gerekliliklerden az olması, bazı bireylerin bunlara 
sahip olmasının diğer bireyleri bu malların sahipliğinden dışlaması sonucunu doğurur. 
Mala sahip olan bireylerle sahip olmayanlar arasında çıkar zıtlığı oluşur. Bu durum, 
mülkiyetin korunması olarak isimlendirilen yasal düzenlemenin kökenidir.  
Böylece beşeri iktisat  ve  mülkiyet,  mevcudiyetlerinin nihai nedeni  olarak, her ikisi de 
mevcut  miktarları  kişilerin  gerekliliklerinden  daha  küçük  olan  mallar  gerçeğine  sahip 
oldukları  için,  ortak  bir  iktisadi  orijine  sahiptirler.  Beşeri  iktisat  gibi,  mülkiyet  de,  bu 
yüzden, keyfi (ihtiyari) bir buluş değil, fakat daha ziyade, şeylerin doğası içinde, bütün 

---

79 
 
 
iktisadi  malların  mevcut  miktarları  ve  onlarla  ilgili  gereklilikler  arasındaki  eşitsizliğin 
bize yüklediği problemin pratik olarak mümkün tek çözüm yoludur (ibid, s. 47). 
Menger’in  mülkiyet  tanımı,  malların  miktarının  gerekliliklerden  az  olduğu 
durumda  bireylerin  bu  mallar  için  rekabet  etmesi  ve  birbirlerini  bu  malların 
kullanımından dışlamasının kaçınılmazlığı üzerine kuruludur ve toplumsal bir kurum 
olan mülkiyetin, toplumun ekonomisindeki konumunu bağlam dışı bırakır. Diğer bir 
ifadeyle mülkiyet kavramı, tarihsel devamı olan toplumsal sınıflaşma ve üretimin bu 
sınıflaşma temelde örgütlenmesi sonucuna kadar izlenmez. 
Mülkiyet, sadece malların gerekliliklerden az olduğu durumun pratik sonucudur, 
kaçınılmazdır, ve “akla uygun”dur (ibid, s. 49). Yani eşitlikçi bölüşüm yönünde reform 
ihtimal  dâhilinde  bile  değildir
25
;  malların  miktarının  gereklilikten  az  olduğu  her 
durumda, mülkiyet kurumu var olacaktır. 
Mülkiyet,  bu anlamda, sosyal formu içindeki beşeri iktisattan bu  yüzden  ayrılamaz  ve 
sosyal reform ile ilgili bütün planlar, sadece iktisadi malların uygun bir dağılımına değil, 
fakat asla mülkiyet kurumunun kendisinin ilgasına da makul şekilde yöneltilemez (ibid, 
s. 48). 
Menger,  iktisadi  davranan  bir  insanın  farklı  ihtiyaçlarının  tatminini  nasıl 
gerçekleştireceğini  göstermek  için  basit  aritmetik  bir  tablo  hazırladı.  Öncelikle, 
malların  tüketiminden  aldığımız  hazzın,  tükettiğimiz  birim  arttıkça  azaldığını, 
tükettiğimiz  her  ilave  birimin,  bize  daha  az  haz  verdiğini  söyledi.  İhtiyacımızın 
giderildiği  noktadan  sonra  ise  malın  her  ilave  tüketimi  bize  zarar  verecekti.  Bu 
                                                 
25
  Hayek’e  göre,  Menger’in  aslında  sempati  duyduğu  sosyal  reform  düşüncesini  iktisat  teorisinden 
dışlamasının sebebi, “sosyal duyarlılığın, onun nesnel muhakemesini asla etkilemeyecek” olmasıydı (Hayek, 2009: 
xxxix). 
 

---

80 
 
 
açıklamayı böyle isimlendirmemiş olsa da, hatta marjinal kelimesini hiç kullanmamış 
olsa da, Menger, azalan marjinal fayda ilkesini formüle etti. 
Tablo 6. Menger’in Fayda Tablosu 
I 
II 
III 
IV 
V 
VI 
VII 
VIII 
IX 
10 
9 
8 
7 
6 
5 
4 
3 
2 
9 
8 
7 
6 
5 
4 
3 
2 
1 
8 
7 
6 
5 
4 
3 
2 
1 
0 
7 
6 
5 
4 
3 
2 
1 
0 
 
6 
5 
4 
3 
2 
1 
0 
 
 
5 
4 
3 
2 
1 
0 
 
 
 
4 
3 
2 
1 
0 
 
 
 
 
3 
2 
1 
0 
 
 
 
 
 
2 
1 
0 
 
 
 
 
 
 
1 
0 
 
 
 
 
 
 
 
0 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Tabloda, sütunlar farklı malları, satırlar ise, malın tüketildiği birimi ifade ediyor. 
Roma rakamlarıyla ifade edilen mallar, tüketimi kişiye en fazla hazzı sağlayandan, en 
az  hazzı  sağlayana  doğru  sıralanmıştır.  Kişi,  önce  kendisi  için  en  yüksek  önem 
derecesindeki  malı  (örneğimizde  I.  mal)  tüketir.  İlave  tüketimde  kişi,  aynı  haz 
miktarını sağlayacağı için I ve II. malların tüketimi konusunda farksızdır. Seçim süreci 
bu şekilde devam eder. 
Bu prosedürün nihai sonucu, başarılamayan tatminlerin en önemlisinin her ihtiyaç türü 
için  aynı  öneme  sahip  olması  ve  bundan  dolayı  bütün  ihtiyaçların,  ayrı  tatmin 
davranışlarının eşit bir önem derecesine kadar tatmin ediliyor olmasıdır (ibid, s. 76).  
Marjinalizmin klasik politik iktisattan kopuşunun muhtemelen en önemli ayağını 
değer teorisi oluşturur. Klasik politik iktisat, metanın değerini, üretilmesi için gereken 
nesnel  maliyetle  tanımlarken,  marjinalizm,  değeri,  insanların  metaya  atfettiği  öznel 
önemle açıkladı. 

---