Aqrar elm və İnformasiya məSLƏHƏt məRKƏZİ
Yüklə 7,85 Mb. Pdf görüntüsü
|
176
Aqrotexniki baxımdan amarantın becərilməsi ilə bağlı bir sıra müsbət xüsusiyyətləri onu digər mədəni bitkilərlə müqayisədə xeyli sayda üstünlüklərə malik olduğunu göstərir ki, bu da müasir dövrdə fermerlərin və torpaq mülkiyyətçilərinin böyük marağına səbəb olmuşdur. Belə ki, bitkinin dən çıxımı üzrə məhsuldarlığı stabil olaraq 35-60 s /ha təşkil edir, yaşıl kütləsinin maksimal məhsuldarlığı 2000 s /ha çatır və bu qədər məhsul əldə etmək üçün 1 hektara cəmi 0.5-1 kq toxum materialı kifayət edir. Müqayisə üçün qeyd edək ki, 1 hektarda buğda əkini aparmağa 200-220 kq, qarğıdalı üçün isə 20-25 kq toxum materialı tələb olunur. Amarantı yer səthindən 18-20 sm hündürlükdə kəsdikdə 3-4 həftə ərzində o özünü yenidən bərpa edir. Onun son dərəcə güclü kök sistemi hesabına quraqlığa ən davamlı bitkilərdən olması, şoranlıq şəraitində bəzi formalarının 3 m hühdürlüyə qədər inkişaf etməsi, cücərdikdən 2 ay sonra 1600 s /ha yaşıl kütlə məhsulu vermə qabiliyyəti, onun ən müxtəlif aqroekoloji şəraitlərə qısa zaman kəsiyində uyğunlaşma qabiliyyəti bu bitkinin unikallığına dəlalət edən xüsusiyyətlərdən sayılır.
Bütün bunlarla yanaşı bu bitkinin bir faydalı xüsusiyyətini də - neftlə çirklənmiş torpaqların rekultivasiyası və reabilitasiyasının həyata keçirilməsində oynadığı rolu zənnimizcə xüsusi qeyd etmək lazımdır. Məlumdur ki, neftlə çirklənmiş torpaqlar hazırda ən müxtəlif üsullarla təmizlənir ki, onlardan biri də Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının (AMEA) alimləri tərəfindən neftlə çirklənmiş torpaqların bitki, mikroorqanizm və onurğasızların vasitəsi ilə təmizlənməsi təklifi olmuşdur. Müəyyən edilib ki, ot bitkilərindən pencər, yarğanotu, adi yovşan, dəvətikanı, sürünən ayrıq, onurğasızlardan soxulcan kimi tanınan yağış qurdu, mikroorqanizmlərdən isə bəzi bakteriyalar və maya göbələkləri torpaqda ağır metal zərrəciklərini və radionuklidləri toplaya bilmə qabiliyyətinə malikdirlər. Neftlə çirklənmiş torpaqlara amarant kimi güclü kökləri olan bitkilər əkdikdə onlar müəyyən müddət ərzində topraqdakı zərərli maddələri mənimsəyərək onu əkin üçün yararlı hala salırlar.
Son illər ölkəmizdə bu bitkinin yetərincə faydalı xüsusiyyətləri nəzərə alınaraq ona olan diqqət xeyli artmış, müxtəlif beynəlxalq səviyyələrdə layihələr həyata keçirilmiş amarant üzərində aparılan tədqiqat işlərinin nəticələri böyük uğurlar əldə etmiş onlardan bəziləri yüksək qiymətləndirilmişdir. Belə ki, ilk dəfə 2012-ci ildə keçirilən “İNEPO-Avrasiya” Ətraf Mühitin Mühafizəsi VI Beynəlxalq Layihə Olimpiadasında “Qaratərə bitkisi vasitəsilə neftlə çirklənmiş torpaqların təmizlənməsi” adlı layihə həmin ilin “İNEPO-Avrasiya”- nın bürünc medalına, eyni zamanda da həmin layihə Azərbaycan Respublikası Dövlət Neft Şirkəti (ARDNŞ) tərəfindən “İlin uğurlu neft layihəsi” elan olunaraq xüsusi mükafata layiq görülmüşdür.
Diqqət çəkən layihələrdən biri də Ukrayna Elm və Texnologiya Mərkəzinin dəstəyi ilə “Abşeronun neft və neft məhsulları ilə çirklənmiş torpaqlarının bioremediasiya üsullarının işlənib hazırlanması” layihəsi üzrə tədqiqat işləri olmuşdur. Bu tədqiqatlarda Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Botanika, Radiasiya Problemləri, Mikrobiologiya, Torpaqşünaslıq və Aqrokimya, Neft Kimya Prosesləri İnstitutlarının aparıcı alimlərinin iştirakı ilə canlılar arasında mövcud olan qida əlaqələrindən istifadə edərək mikroorqanizmlərin, torpaq onurğasızlarının və 177
bitkilər də cəlb olunmaqla çirklənmiş torpaqların təmizlənməsi üsulu işlənib hazırlanmış və hazırda bu istiqamətdə tədqiqatlar davam etdirilir.
Bütün yuxarıda şərh olunanlara əsaslanaraq tam əminliklə demək olar ki, amarant və ya qaratərə bitkisi Azərbaycan Respublikası Prezedenti tərəfindən yaxın gələcəkdə gözlənilən növbəti Fərmanında Dövlət Proqramlarında digər bitkilər kimi, öz layiqli yerini tutacaq, onun ölkə ərazisinin müxtəlif regionlarında, xüsusilə quru iqlim şəraiti və dağətəyi rayonlarda elmi əsaslarla geniş miqyaslı tətbiqi gerçəkləşəcəkdir.
Hazırda Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 17 aprel 2015 – ci il 109 nömrəli qərarına əsasən Azırbaycan ET Əkinçilik İnstitutu və Azərbaycan ET Yemçilik, Çəmənçilik və Otlaqlar İnstitutunun bazasında yenidən yaradılmış Əkinçilik ET İnstitutunda və Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin 30 oktyabr 2015 - ci il tarixli 110 nömrəli əmri ilə təsdiqlənmiş yeni strukturuna cəlb olunmuş mütəxəssislər tərəfindən
mövzusu Respublikanın aqrar sahədə aparıcı təşkilatlarından biri sayılan yeni yaradılmış Əkinçilik ET İnstitutunun profilinə tam uyğun gəldiyindən bu istiqamətdə tədqiqat işlərinin məhz, adı çəkilən təşkilatda yerinə yetirilməsinin zəruriliyi daha məqsədyönlü hesab edilir. Yeni struktura malik Əkinçilik ET İnstitutunda yüksək ixtisaslı kadr potensialının (seleksiyaçılar, genetiklər, fizioloqlar, biokimyaçılar, fitopatoloqlar, entomoloqlar, toxumçular, aqronomlar) müasir tələblərə cavab verən, yüksək texnoloji imkanları ilə səciyyələnən keyfiyyət və yemlərin texnologiyasına dair laborotoriyaların fəaliyyət göstərməsi bu istiqamətdə tədqiqat işlərinin yüksək səviyyədə həyata keçirilməsinə böyük ümidlər yaradır. ƏDƏBİYYAT xXXXX
--- АМАРАНТ РАСТЕНИЕ XXI ВЕКА Э.Б.Алиев, Дж.М.Талаи МСХ Азербайджана, Научно-Исследовательский Институт Земледелия
В настоящей статье дана общирная информация об истории, происхождении, ареале распростронении, видах, некоторых полезных свойствах растения амаранта в разных областях, в том числе в сельском хозяйстве, медицине, косметологии, фармокологии и др.
Yüklə 7,85 Mb. Dostları ilə paylaş:
|