Aqrar elm və İnformasiya məSLƏHƏt məRKƏZİ
Yüklə 7,85 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Şəkil 1.
- I,10-15 sm II,10-15 sm III,10-15 sm I,35-40 sm II,35-40 sm III,35-40 sm 0,9
- II,10-15 sm III,10-15 sm I,35-40 sm II,35-40 sm III,35-40 sm
504
Şəkil 1. Torpağın kütləvi nəmliyi, sıxlığı, ümumi və aerasiya məsaməliyinin dinamikası.
505
Variantlar üzrə zaman və məkan çərçivəsində torpağın sıxlığıbir sıra hallarda 0.05 ehtimal səviyyəsi ilə statistik etibarlı fərqlənmişdir. Məlumdur ki, torpağın sıxlığı onun kipləşmədərəcəsini xarakterizə edir. Tədqiqat dövründə bütün variantların hər iki dərinliyində torpağın sıxlığı 0.97q/sm 3 ilə 1.49q/sm 3 intervalında dəyişmişdir. Torpağın kipləşməsi şum qatında daha intensiv gedir və bütün variantlarda sıxlıq şumaltı qatda nisbətən böyük qiymətlərlə xarakterizə olunur. Bütün variantlar üzrə şumaltı qata nisbətən şum qatında sıxlığın dəyişməsi daha geniş diapazonu əhatə edir. Torpağın şum qatında sıxlığın minimum qiyməti (0.97q/sm 3 ) III-də, maksimum qiyməti (1.43q/sm 3 ) isə I-də müşahidə olunur. Şumaltı qatda isə sıxlığın ən kiçik (1.32q/sm 3 ) və ən böyük (1.49q/sm 3 ) qiymətlərinə I variantında rast gəlinir. Torpağın ümumi və aerasiya məsaməliyi bütün variantvə dərinliklər üzrə uyğun olaraq 43.82-63.45% və 16.30-43.10% diapazonunda dəyişir. Torpağın məsamə fəzasının həcmini xarakterizə edən bu aqrofiziki göstəricilər də bir sıra hallarda müxtəlif variant və dərinliklər üzrə statistik etibarlı fərqlənirlər. Aerasiya məsaməliyi kritik həddə çatdıqda (10-15%) torpağın su-hava keçiriciliyi zəifləyir, bitkilərin inkişaf intensivliyi və mikrobiotanın bioloji aktivliyi azalır [2; 10]. Torpağın aqrofiziki xassələrinə uyğun olaraq arpa bitkisinin məhsuldarlığı da müxtəlif variantlarda fərqlənmişdir. Ümumi quru biokütlə və dən məhsuldarlığına görə I, II və I, III variantları arasındakı fərq daha çoxdur (uyğun olaraq 15.2, 6.1 s/ha və 12.0, 5.3 s/ha). II və III variantları isə az fərqlənmişlər (quru biokütlə ‒ 3.2 s/ha, dən məhsulu – 0.8 s/ha). Ümumi quru biokütlənin və dən məhsuldarlığının ən yüksək qiymətləri 127.2 s/ha və 35.4 s/ha olmaqla, II variantda alınmışdır. Bu kəmiyyətlərin ən kiçik qiymətləri isə I variantda müşahidə edilmişdir (uyğun olaraq 112.0 və 29.3 s/ha). Yuxarıda qeyd edildiyi kimi bitkilərin intensiv inkişaf dövrünün kəskin quraqlıq şəraitinə düşməsinə baxmayaraq II və III variantlarda torpağın aqrofiziki xassələrinin nisbətən optimala yaxın olması ilə yanaşı, torpaqda əlverişli rütubət ehtiyatının çox və ümumi evapotranspirasiya itkilərinin az olması arpanın bioloji məhsuldarlığının 12-15 s/ha, dən məhsulunun isə 5-6 s/ha artıq olmasına şərait yaratmışdır. Tədqiqat zamanı aşağıdakı nəticələr əldə edilmişdir: 1. Tədqiqat aparılan məkan və zaman çərçivəsində torpağın şum və şumaltı qatlarında öyrənilən aqrofiziki xassələrin paylanması p > 0.05 mənalılıq səviyyəsi ilə əsasən normal Qaus qanuna uyğundur. Normallıq kriteriyasının ödənməsi aqrofiziki parametrlərin orta qiymətlərini, dispersiyalarını və variasiya əmsallarını müqayisəli şəkildə qiymətləndirməyə imkan verir. 2. Bitkilərin boruyaçıxma-sünbülləmə inkişaf mərhələsindən sonra torpağın hər iki qatında bütün aqrofiziki xassələr tarazlıq qiymətlərinə yaxınlaşaraq nisbətən stabilləşmişdir. May ayından başlayaraq yağıntıların miqdarı kəskin azaldığından torpağın kütləvi nəmliyi vegetasiyanın sonuna qədər azalmaqda davam etmiş, aerasiya məsaməliyi isə uyğun olaraq nisbətən artmışdır. Qara herik variantında rütubət ehtiyatı hər iki dərinlikdə yüksək olmuşdur. Torpağın sıxlığının məkan və zaman dəyişməsi 1-1.5q/sm³ intervalında tərəddüt etmişdir. Vegetasiya
Yüklə 7,85 Mb. Dostları ilə paylaş:
|