Aqrar elm və İnformasiya məSLƏHƏt məRKƏZİ
Yüklə 7,85 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- V.H.HƏSƏNOV, B.N.İSMAYILOV, R.H.ASLANOVA, Ə.M.QASIMOV
508
22 and 25-27 cm depth) on the background of the same mineral fertilizers and plant protection according to weather conditions. Starting the heading stage of plants until the end of the vegetation, as well as after harvesting, agro-physical properties of the soil close to the equilibrium values and therefore found their relative stabilization. Differentiation of soil plowing and subsurface layers on Agrophysical properties specified with the dynamics of the root system development. In the variant of black fallow large stock of productive moisture in the soil create conditions to increase the biological productivity by 15 t/ha, and barley grain yield by 6 t/ha, despite the sharp dry season in May-June.
tikası, torpaq xəritəsi, torpaq örtüyünün strukturu Ключевые слова: Key words:
Son illərdə təbii obyektlər ilə onların struktur xassələri arasında əlaqələrin öyrənilməsi əksər elm sahələrinin aktual problemləri olub, torpaqların relyefinin plastikası metodu əsasında xəritələşdirilməsində və TÖS-nin ekoloji xüsusiyyətlərinin müəyyən
edilməsində dəyərli
əhəmiyyətə malikdir. Respublikanın ayrı-ayrı regionları və təsərrüfatları üçün əvvəllər hazırlanmış torpaq xəritələrində TÖS-nin elementar torpaq arealları ilə xüsusiyyətlərini ifadə
509
edən əsas əlamətlər lazımınca nəzərə çarpmır. Lakin bu əlaqələr əkin sahələrinin kənd təsərrüfatı istifadəsinə yaralılığını müəyyən edən mühüm göstəricidir. Relyefin plastikası əsasında hazırlanmış iri miqyaslı dəqiq torpaq xəritələlərindən k/t mütəxəssisləri, xüsusən fermer, bələdiyyə və fərdi torpaq sahiblərinin torpaqlardan daha səmərəli istifadəsi üçün faydalı imkanlar yaradır. Azərbaycanın dağlıq və dağətəyi zonalarında torpaqların morfogenetik diaqnostikası və torpaq örtüyünün strukturası özünün mürəkkəbliyi ilə səciyyələnir. Hələ XX əsrin əvvəllərində Rusiya torpaqşünaslıq məktəbinin klassikləri V.V.Dokuçayev [15], M.M. Sibirtsev [21], L.İ.Prosulovinin [18] göstərdiyi kimi və sonralar V.A. Kovda [16], V.M.Fridland [24], İ.N.Stepanov [22,23] və Azərbaycanda V.R.Volobuyev [10], M.E.Salayev [19; 20], Ş.G. Q.S.Məmmədov [5; 7; 11; 13; 14]H.M.Hacıyev [12], V.H.Həsənov [2; 3; 4; 17] R.H.Aslanova [1], S.Z. Məmmədova, V.H.Həsənova, E.R.Nuriyev [8; 9; 17], və b. əsərlərində dağlıq ərazilərdə torpaq örtüyünün strukturalarının (TÖS) formalaşmasına və torpaq profilinin morfogenetik diaqnostikasına relyefin hündürlüyü ilə bərabər xüsusən kölgəli və günəşli baxarlı yasmacların böyük təsirə malik olduğu göstərilir. Lakin, bu mühüm göstəricilər dağlıq və dağətəyi ərazilərin torpaqlarının diaqnostik göstəricilərinin müəyyən edilməsində, torpaq xəritələrinin tərtib olunmasında və torpaqların obyektiv qiymətləndirilməsində lazımınca nəzərə alınmır. Dağlıq relyefin kölgəli (şimal-qərb) baxarlı yamaclarına nisbətən günəşli (cənub-şərq) baxarlı yamaclarda günəş şüalarının daha çox düşməsi nəticəsində torpaqlarda temperatur rejiminin xeyli üstün olması, əksinə buxarlanmanın artması və nəmliyin isə azalması, torpaqəmələgəlmə prosesinə, torpaqların morfogenetik diaqnostikasına, eroziyaya prosesinə, xüsusən TÖS-nın formalaşmasına köklü təsir göstərir. Tədqiqat obyekti Kiçik Qafqazın şimal-şərq yamacına daxil olan Ağstafaçay hövzəsinin alçaq dağlıq və dağətəyi hissəsini əhatə edir. Ərazi dəniz səviyyəsindən 400-1000 m hündürlükdə yerləşməklə çay yataqları, tirə və dağ yamacları ilə kəskin parçalanmış, TÖS müxtəlifliyi ilə səciyyələnir. Tədqiqat işində V.R.Volobuyevin [10] təklif etdiyi metoddan və sonralar V.M.Fridland [24], İ.N.Stepanov [22], Q.Ş.Məmmədov, H.M.Hacıyev, A.B.Cəfərov [7] tərəfindən hazırlanmış “metodiki tövsiyyə”lərdən istifadə edilmişdir. Torpaq örtüyü strukturlarının kölgəli və günəşli baxarlı yamaclarında formala- şan elementar torpaq areallarının dəqiq xəritələşdirilməsi məqsədi ilə tədqiqat mən- təqəsi (klyuçevaya ploşadka) metodundan istifadə edilmişdir. Bu məqsədlə Kiçik qafqazın şimal-şərq yamacında Qazax rayonu “Dağ Kəsəmən” ərazisində xarakter tədqiqat obyekti seçilmişdir. Tədqiqat obyekti dəniz səviyyəsindən 400-600 m hündürlükdə yerləşməklə müxtəlif baxarlı dağ yamacları və dərələrlə kəskin parça- lanmışdır. Ərazidə iri miqyaslı (M 1:10 000) çöl-torpaq və qəbul olunmuş metod- larla kameral laboratoriya tədqiqatları aparılmışdır. Yüklə 7,85 Mb. Dostları ilə paylaş:
|