Ashtarxoniylar davlatida madaniy hayot Reja

Ashtarxoniylar davlatida madaniy hayot

Reja:

Kirish.
Buxoro ilm-fani rivojida Ashtarxoniylar sulolasining o’rni.
Asosiy qism.
Ashtarxoniylar davrida maktab va madrasa ta’limi.
Ashtarxoniylar davrida adabiy muhit.
Davlat boshqaruvida ilm-fanga bo’lgan e’tibor.
Xulosa.
Foydalanilgan adabiyotlar

Buxoro ilm-fani rivojida Ashtarxoniylar sulolasining o’rni.

XVII - XVIII asrlarda shahar va qishloqlarda koplab maktab (maktabxona)lar faoliyat korsatgan. Ogil va qiz bolalar alohida alohida maktablarda oqitilgan. Ogil bolalar maktablari masjidlar, madrasalar, korxonalar qoshida yoki xususiy maktabdorlar xonadonlarida tashkil etilgan bolib, masjid imomi yoki madrasani tugatgan ziyoli kishilar oqituvchilik qilgan. Ularni domla deyishgan. Qiz bolalar maktablari badavlat kishilar yoki oqituvchi ayollar uylarida tashkil etilgan, qizlarni otinoyi, otinbibi, bibixalifa, bibiotin deb atalgan ayol oqituvchilar oqitishgan.
Madrasa orta va oliy oquv yurti hisoblangan. Madrasaga maktabxonalarni tugatganlar qabul qilingan. Madrasa talimi talabalar iqtidoriga qarab 7 - 12 yil davom etgan. Buxoro xonligi shaharlarida 150 dan ortiq madrasa bolgan. Madrasada arab, fors tilida yozilgan kitoblar oqitilgan, ular talabalarga mudarris tomonidan turkiy tilda sharhlab berilgan. Oqish „Avvali ilm” deb nomlangan fors tilidagi oquv qollanmasini ozlashtirishdan boshlangan. Keyin arab tili grammatikasi oqitilgan. Fiqh (huquq) kursi majburiy kurs hisoblangan.
Nodir devonbegi madrasasi.

Ilm-fan

Diniy mutaassiblik, xalq ommasidan diniy aqidalarga sozsiz itoat etish talablarining kuchayishi ilm-fan ravnaqiga salbiy tasir etdi. Shunga qaramasdan ilm-ahllari ijodi batamom toxtab qolmadi. XVII asrning taniqli olimi, Mir Arab madrasasi mudarrisi Muhammad Sharif Buxoriy (1609-1697) falsafa, tasavvur, tarix, fiqh, tilshunoslik, astronomiya sohasida 20 dan ortiq asarlar yozgan. Uning „Davriylik haqida risola” asari makon va zamon masalalariga bagishlangan. Uning „Xoqonga foydali maslahatlar” kitobi 25 bob 32 fasldan iborat bolib, unda shariat qonun-qoidalari, ijtimoiy hayot va axloqiy muammolarga oid malumotlar, hukmdorlar togrisida qiziqarli lavhalar oz ifodasini topgan.