datchiklarning ish prinsipi nazorat qilinayotgan kattalikning ta‘sirida uning aktiv
qarshiligi o‘zgarilishiga asoslangan bo‘ladi.
2.3.1. Potensiometrik datchiklar
Potensiometrik datchiklarda
nazorat qilinayotgan xarakat sezgir
elementga
uzatilib uning qarshiligi hisobiga o‘zgaruvchan yoki o‘zgarmas kuchlanishga
aylantiriladi (2.3- rasm).
2.3-rasm. Potensiometrik datchiklar va ularning tavsifnomalari.
Potensiometrning xarakatlanuvchi kontakti nazorat qilinayotgan xarakatga
bog‘langan bo‘lib, ob‘ektning holati o‘zgarilganda uning qarshiligi ham va
ikkilamchi asbobdagi ko‘rsatgich o‘zgariladi. Ikkilamchi asbob esa nazorat qilina-
yotgan parametrlar birligida darajalangan. Kuchlanishning tebranishlarini ta‘sirini
yo‘qotish maqsadida stabillashgan manbalardan foydalanish tavsiflanadi.
Potensiometrik datchikning statik tavsifnomasini chiziqlikga yaqinlashtirish
maqsadida unga muvofiq ish rejimini (2.3.-rasm, b, g) topshirishadi yoki reostatni
o‘rash usulini o‘zgartiradi.
Agar chiqish tok yoki kuchlanish belgisi xarakat yo‘nalishiga muvofiqligi
kerak bo‘lsa, unda o‘rta nuqtali potensiometrdan foydalanishadi (2.3.-rasm, v). Un-
ing tavsifnomasi rasmda keltirilgan. (2.3.- rasm, g)
Burchak xarakatlarini nazorat qilish uchun halqasimon potensiometrik
datchiklar qo‘llanadi (2.3.-rasm, d). Kontaktsiz datchiklar sifatida suyuqlik poten-
siometrik datchiklar qo‘llanadi (2.3.-rasm, e).
Potensiometrik datchikning tavsifnomalari va sezgirligi analitik usulda
hisoblanadi. Ko‘rsatilgan sxema uchun quyidagi tenglamani tuzsa bo‘ladi.
Rx
X
Ix
Ra
------ = ---- -: ----- = --------
(2.4)
R
l Ia
Rx
I= Ix+Ia. Uct=I(R-Rx)+IaRa. (2.5)
Potensiometrik datchiklar yuqori darajadagi aniqlik va tavsifnomalari
o‘zgarmas, sodda, kichik gabaritlari va arzonligi bilan ajralib turadi. Bundan
tashqari, ulardan foydalanilayotganda qo‘shimcha kuchaytirigichlarni ishlatishni
xojati yo‘q, chunki ularning chiqish quvvati ikkilamchi asboblar uchun yetarli. Le-
kin xarakatlanuvchi kontaktning mavjudligi ularning puxtaligini pasaytiradi.
Dostları ilə paylaş: 
