1-BOB. AVTOMATIKANING TEXNIK VOSITALARI VA FUNKSIONAL ELEMENTLARI XAQIDA UMUMIY TUSHUNCHALAR 1.1. Avtomatik nazorat qilinadigan kattaliklar xaqida tushuncha Нozirgi davrda xalq xo‘jaligi sohalarini avtomatlashtirish jarayonlarida 3000
dan ortiq fizik kattaliklar va texnologik ko‘rsatkichlarni nazorat qilish kerak
bo‘ladi. Qishloq xo‘jaligini avtomatlashtirishda barcha nazorat qilinadigan kattal-
iklar va ko‘rsatkichlar asosan besh guruxga bo‘linadi: teploenergetik
ko‘rsatkichlar; elektroenergetik ko‘rsatkichlar; mexanik ko‘rsatkichlar; kimyoviy
tarkibi va fizikaviy tuzilishi.
Тeploenergetik ko‘rsatkichlarga: xarorat, bosim, satx va sarf kabi kattaliklar,
elektroenergetik ko‘rsatkichlarga: o‘zgarmas va o‘zgaruvchan tok va kuchlanish,
aktiv reaktiv va to‘la quvvat, quvvat koeffitsiyenti, chastota, izolatsiya qarshilig,
mexanik ko‘rsatkichlar: burchak tezlanish, deformatsiya, kuch, aylanish moment-
lari, detallar soni, materiallar qattiqligi, tebranish, massa, kimyoviy ko‘rsatkichlar:
konsentratsiya, kimyoviy tuzilishi va tarkibi va fizikaviy kattaliklar: namlik, elektr
o‘tkazuvchanlik, zichlik, yumshoqlik, yoritilganlik va kabilar kiradi.
Тeploenergetik
ko‘rsatkichlar
Тabiiy chi
q ish sig-
nali
O‘lchash o‘zgartirkichlar
1.1- rasm. O‘lchash o‘zgartirgichlarining strukturaviy
bog‘lanish sxemasi.
Mexanik
ko’rsatkichlar
Кimyoviy
ko’rsatkichlar
Fizik
ko’rsatkichlar
Теploenergetik
ko’rsatkichlar
Elektronika
ko’rsatkichlar
Birlam
c
hi
o’z
gar
tgi
chlar
О
raliq
o’z
gar
tgi
chlar
Takomillashgan
chiqish signali
Pnev
m
a
tik
elek
trik
Diskretli chi-
qish signali
Nazorat qilinadigan kattaliklar bilan o‘zgartirgichlar va signallarning
strukturaviy bog‘lanish sxemasi 1.1- rasmda keltirilgan.
Bajariladigan vazifalariga qarab avtomatlashtirishni quyidagilarga ajratish
mumkin:
