Avtomobil texnikasi
Yüklə 6,38 Kb. Pdf görüntüsü
|
86 mühərriklərdə nəzərə alınır və əgər silindr yanma məhsullarından tamamilə təmizlənirsə 0 . tem qəbul edilir. Üstəlik üfürməsiz mühərriklərdə isə, adətən 1 . tem götürülür. Sorma klapanının gec bağlanmasında məqsəd silindrin doldurulmasını daha da yaxşılaşdırmaqdır. Belə ki, porşen a.ö.n.-dən y.ö.n.-ə doğru hərəkət etməyə başladıqda əvvəlcə, şəkillərdən göründüyü kimi, silindrdəki təzyiq ətraf mühit təzyiqindən aşağı olduğuna görə, bir qədər sonra isə sorma sistemindəki sürət basqısının, ətalət və dalğavarı hadisələrinin nəticəsində silindrə əlavə olaraq hava və yaxud yanıcı qarışıq daxil olur. Porşen a.ö.n.-dən keçdikdən sonra sorma klapanı bağlanana qədər silindrə əlavə olaraq hava və yaxud yanıcı qarışığın daxil olması əlavə doldurma adlanır. Əlavə doldurmanın sorma prosesinin parametrlərinə təsiri əlavə doldurma əmsalı ( dol el. ) ilə nəzərə alınır. Silindrin işçi həcminin əlavə doldurulması başlıca olaraq qazpaylama fazalarının düzgün seçilməsindən (əsasən də sorma klapanının bağlanmasının gecikmə bucağının), sorma traktının uzunluğundan və dirsəkli valın dövrlər sayından asılıdır. Bu parametrlərin düzgün seçilməsi nəticəsində mühərrikin nominal iş rejimində 15 . 1 12 . 1 . dol el ola bilər ki, bu da silindrin 15 12 % əlavə doldurulmasını göstərir. Lakin dövrlər sayı kiçildikdə əlavə doldurma da azalır və minimal dövrlər sayında hətta silindrdəki hava və yaxud yanıcı qarışığın 12 5 %-nin geriyə, sorma borusuna qayıtması da baş verə bilər (yəni 95 . 0 88 . 0 . dol el ). 12.2. Ətraf mühitin təzyiq və temperaturu. Üstəlik üfürməsiz mühərriklərdə silindrə daxil olan hava birbaşa atmosferdən sorulur. Ona görə də bu mühərriklər üçün ətraf mühitin təzyiq və temperaturu elə normal atmosfer şəraiti üçün qəbul olunur. Yəni, üstəlik üfürməsiz mühərriklərdə sorma prosesini hesabladıqda ətraf mühitin təzyiqi 1 . 0 0 P MPa, temperaturu isə 293 0 T K qəbul edilir. Üstəlik üfürməli mühərriklərdə isə hava kompressorda sıxıldıqdan sonra silindrə daxil olduğuna görə bu mühərriklər üçün ətraf mühitin təzyiq və temperaturu kimi kompressordan sonrakı təzyiq ( k P ) və temperatur ( k T ) qəbul edilir. Qeyd etmək lazımdır ki, bəzi hallarda kompressordan çıxan hava aralıq soyuducusunda soyudulduqdan sonra mühərrikin silindrinə verilir. Belə olduqda ətraf mühit parametrləri kimi aralıq soyuducusundan sonra yerləşdirilən resiverdəki təzyiq ( s P ) və temperatur ( s T ) qəbul olunur. Kompressordan sonrakı təzyiq üstəlik üfürmə dərəcəsindən asılı olaraq aşağıdakı kimi qəbul edilir: 1) Aşağı təzyiqli üstəlik üfürməli mühərriklər üçün 0 5 1 P . P к ; 2) Orta təzyiqli üstəlik üfürməli mühərriklər üçün 0 2 . 2 5 . 1 P P к ; 3) Yüksək təzyiqli üstəlik üfürməli mühərriklər üçün 0 2 2 P . P к . Bu halda kompessordan sonrakı temperatur ( k T ) isə aşağıdakı düsturla təyin edilir: k k n n K K P P Т Т 1 0 0 [K], (12.1) burada k n – kompressorda havanın sıxılmasının politrop göstəricisidir. Üfürmə nasoslarının növündən və soyudulma dərəcəsindən asılı olaraq k n aşağıdakı hədlərdə qəbul edilir: -porşenli üfürmə nasosları üçün 6 . 1 4 . 1 к n ; -həcmi üfürmə nasosları üçün 75 . 1 55 . 1 к n ; -oxboyu və mərkəzdənqaçma üfürmə nasosları üçün 0 . 2 4 . 1 к n . 87 12.3. Qalıq qazların təzyiq və temperaturu. Sorma (doldurma) prosesinin başlanğıcında mühərrikin silindrində yanma kamerində həmişə müəyyən miqdarda qalıq qazlar və yaxud yanma məhsulları qalır. Bu qalıq qazların təzyiqi klapanların sayından və yerləşməsindən, sorma və xaric sistemlərinin müqavimətindən, qazpaylama fazalarından, üstəlik üfürmə sistemindən, mühərrikin sürətindən və yükündən, soyutma sistemindən və bir çox başqa amillərdən asılı olaraq seçilir. Üstəlik üfürməsiz mühərriklər üçün qalıq qazların təzyiqi ( r P ) aşağıdakı hədlərdə qəbul olunur: 0 5 1 05 1 P . . P r . (12.2) r P -in böyük hədləri yüksək dövrlər sayına malik mühərriklər üçündür. Qeyd etmək lazımdır ki, üstəlik üfürməli və xaric qazları birbaşa atmosferə buraxılan mühərriklər üçün də qalıq qazların təzyiqi (12.2) ifadəsinin köməyi ilə qəbul edilə bilər. Lakin, qaz turbinli üstəlik üfürməli mühərriklər üçün qalıq qazların təzyiqi aşağıdakı kimi seçilir: k r P P 98 . 0 75 . 0 . (12.3) Mühərrikin dövrlər sayı azaldıqca qalıq qazların təzyiqi də nəzərəçarpacaq dərəcədə azalır. Odur ki, aralıq sürət rejimlərində qalıq qazların təzyiqi aşağıdakı düsturla təyin edilə bilər: 2 8 0 10 035 . 1 n A P P n r , (12.4) burada: 2 0 8 0 10 035 1 N r п n P P . P А N , N r P – mühərrikin nominal iş reimində qalıq qazların təzyiqidir [MPa] ( 12.2 və ya 12.3 ifadələrinə əsasən seçilir), N n – nominal iş rejimində mühərrikin dövrlər sayıdır [dəq -1 ]. Mühərrikin növündən, onun sıxma dərəcəsindən, dövrlər sayından və hava artıqlıq əmsalından asılı olaraq qalıq qazların temperaturu ( r T ) aşağıdakı hədlərdə seçilir: -karbüratorlu mühərriklər üçün К Т r 1100 900 ; -dizel mühərrikləri üçün К Т r 900 600 ; -qaz mühərrikləri üçün К Т r 1000 750 . 12.4. Sorma prosesinin sonundakı təzyiq. Sorma prosesinin sonundakı təzyiq ( а P ) silindrə daxil olan hava və ya yanıcı qarışığın miqdarını müəyyən edən əsas faktorldardan biridir. Belə ki, sorma prosesinin sonundakı təzyiqin böyüməsi silindrə daxil olan işçi cismin də artdığını göstərir. Bu təzyiqin özü isə sorma sistemindəki təzyiq itkisindən ( а P ) asılı olub aşağıdakı kimi təyin edilir: а k а P P P 0 [MPa] (12.5) burada: ) k ( P 0 – indekslər üzrə uyğun olaraq, adi halda və üstəlik üfürmə olan zaman silindrə daxil olan havanın təzyiqidir [MPa]. Sorma sistemindəki təzyiq itkisi ( а P ) Bernulli tənliyinə görə aşağıdakı kimi hesablana bilər: 6 0 2 2 10 2 k sor . sоо а P [MPa], (12.6) burada: – silindrin baxılan en kəsiyində havanın sürətinin azalmasını nəzərə alan sönmə əmsalıdır, sor – sorma sisteminin ən kiçik en kəsiyində onun müqavimət əmsalıdır, Yüklə 6,38 Kb. Dostları ilə paylaş:
|