Avtomobil transporti muxandisligi

i
nom
i
L
V
S
S
×
+
=
S
S
ч
S
i
S
nom
L
(km)
L
i
L
lim
L
ч
12.3-rasm.
Diagnostik parametr
(S)ning masofaga nisbatan o‘zgarishi
S
nom
, S
i
, S
ч
– diagnostik parametrning
dastlabki, joriy va chegaraviy
qiymatlari
Prognoz F(x) (kirish
ma’lumotlariga ishlov
berish)
Tarixiy
ma’lumotlar
Joriy
ma’lumotlar
Baholash (qoldiq resurs,
muammolar va tavsiyalar)
12.2-rasm. Prognozlash funksiyasining semasi.

---

79
Diagnostikalash Ob’ekti diagnostik parametrining chegaraviy qiymati:
α
r
nom
ch
L
V
S
S
×
+
=
;
(12.2)
bu yerda: L
ch
– o‘tilgan masofa; bunda diagnostik parametrning chegaraviy
qiymatiga (S
ch
) erishiladi; S
ch
– diagnostik parametr (S
i
) ning chegaraviy qiymati.
α
V
S
S
L
nom
ch
ch
-
=
(12.3)
Prognozlash Ob’ektining qoldiq resursi:
÷
÷
ø
ö
ç
ç
è
æ
-
-
-
×
=
-
=
1
S
S
S
S
L
L
L
L
nom
i
nom
ch
i
i
ch
lim
α
(12.4)
Ob’ektning S
i
diagnostik parametri bo‘yicha buzilmasdan ishlashini ta’minlash
uchun uning holati o‘zgarishini vaqti-vaqti bilan kuzatib turish zarur. Agar navbatdagi
diagnostikalashda Ob’ekt qoldiq resursi (L
lim
)ning belgilangan diagnostikalash
davriyligidan kamligi aniqlansa, tegishli konstruktiv elementni, ehtiyotdan almashtirish
lozim.
12.3 Tuzilmaviy va diagnostik parametrlarning diagnostik matritsalari
Ob’ektning murakkabligi va diagnoz qo‘yishning vazifalariga bog‘liq holda
diagnostikalashning «chuqurligi» har xil bo‘lishi mumkin. Transport vositasi, agregat
yoki mexanizmning ish qobiliyatini baholash uchun "yaroqli" va "yaroqsiz" darajasida
umumiy diagnoz qo‘yiladi. Ta’mirlash – sozlash ishlariga bo‘lgan ehtiyojni aniqlash
uchun esa aniq nosozlik topilishi kerak. Agar bitta diagnostik parametr bilan ishlansa,
buning yo‘li oson: diagnostik parametrning o‘lchangan miqdori me’yoriy miqdor bilan
taqqoslanadi. Murakkab mexanizmdagi nosozliklarni qidirishda bir necha diagnostik
parametrlardan foydalaniladi va ish ancha murakkab kechadi. Bu holda diagnoz qo‘yish
uchun Ob’ektning ishonchliligi bo‘yicha to‘plangan axborot asosida uning eng
ehtimoliy nosozliklari va diagnostik parametrlari o‘rtasidagi bog‘liqliklarni aniqlash
lozim. Ana shu maqsadda transport vositasi diagnostikasi amaliyotida diagnostik
jadvallar (matritsalar) qo‘llaniladi.
Bunday matritsa diagnostikalanayotgan mexanizm nosozligini me’yor miqdoriga
yetgan tegishli diagnostik parametrlar yordamida ajratib olish imkonini beradi.
Masalaning fizik mohiyati – diagnostik parametrlarga to‘g‘ri kelmaydigan nosozliklarni
chiqarib tashlashdir. Amaliy diagnoz qo‘yishda matritsa elektron asbob tarzida
bajariladi, unga diagnostik parametrlarga tegishli elektr signallari yuboriladi.
Diagnostik matritsa – Ob’ektning diagnostik parametrlari (S
i
) va kutilishi
mumkin bo‘lgan nosozliklari (X
i
) o‘rtasidagi bog‘liqliklarning modelidir (12.1-jadval).
Misol uchun, mexanizm 5 xil nosozlik va 4 xil diagnostik parametrlarga ega; u holda
diagnostik matritsa quyidagicha yoziladi:
Diagnostik matritsa diagnostik parametrning o‘zgarishi asosida tuziladi va uning
yordamida kutilgan beshta nosozlikdan birini to‘rtta diagnostik parametr yordamida
ajratib olish masalasi hal etiladi. Buning fizik ma’nosi – me’yor tashqarisiga chiqib
ketgan diagnostik parametrlar guruhining nosozliklardan bittasiga to‘g‘ri kelishidan
iborat. Masalan, biz ko‘rayotgan misolda nosozlik X
1
diagnostik parametrlar – S
2
va S
4

---

80
ning bir vaqtda me’yor tashqarisiga chiqib ketishidan paydo bo‘ladi va h.k. Bunday
jadval avtomatlashtirilgan diagnostik kompleks uchun asos bo‘lib xizmat qilishi
mumkin.
12.1-jadval