Ayev В. Ch., ndKirish «inson resurslari iqtisodiyoti» fanining predmeti va mazmuni

9.1-jadval Aholining ta’lim olish imkoniyatlari engyuqori boigan mamlakatlar

Reytingda-Mamlakat Maktabgacha vaDjinni indeksi gi o‘mi maktab ta’limining

o‘rtacha davomiyligi

2. 
   
   Sloveniya 11.32 0.10 2-5 Daniya 11.62 0.11
   

2-5 Idandiya 11.0 0.11

2-5 Norvegiya 12.7 0.11 2-5 0 ‘zbekiston 10.66 0.11 6-7 Qozog’iston 10.89 0.12 6-7 Qirg’iziston 10.56 0.12

8-12 Armaniston 11.44 0.13 8-12 Kanada 14.27 0.13

8-12 Niderlandiya 12.36 0.13

8-12 AQSH 13.83 0.13

8-12 Shvetsariya 11.64 0.13
Manba: World Development Report 2006, Jahon banki
Xullas, kadrlar tayyordashda bozor qonunlarining harakatlanishi mehnat resurslari sifatini yuqori darajaga ko‘tarish imkonini beradi. Respublikamiz milliy iqtisodiyoti dunyo miqyosida o‘z o‘rniga ega boiishi lozim. Buning uchun esa yuqori malakali kadrlar, tadbirkorlar, menejerlarvaishbilarmonlarzarur. Shuning uchun ham fikrimizcha, inson resurslari, mehnat salohiyati tarkibi va harakatida sifat siljishlari umumiy koiinishda quyidagilardan iborat boiishi kerak:
Ishchining kasb-korligi takribida o'zgarish boiishi, malakasiz va agrar qoi mehnatiga asoslangan mehnatni qisqartirish va aqliy hamda jismoniy mehnat funksiyalarini uyg’unlashtirgan yuqori malakali ishchilar ulushini ko'paytirish kerak. Shuningdek, kengroq ixtisoslik doirasida ishlay oladigan kasb egalarini tayyorlash lozim.
Ishlab chiqarishda o‘rta umumiy va maxsus, shuningdek, oliy maiumotli ishchilarga talab oshib borishini nazarda tutgan holda, barcha toifadagi ishchilami maiumotli, kasb-korligi darajasini o‘stirish kerak. Qishloqdagi yoshlarga kasb taniashga yordam berish uchun turli tadbirlar, targ’ibot ishlari olib borilishi zarur.
Ishchi kuchini tayyorlashdagi ekstensiv tendensiyalar fan-texnika taraqqiyotini

115

jadallashtirish manfaatlariga zid kelayotgan, fan-texnika taraqqiyoti davrida ilgari olingan bilimlar, ko‘nikmalar tez eskirib qolishiga olib kelayotgan bir paytda yangi kasblar va ixtisoslami dunyoga keltirmoqdaki, bu xodimlardan muntazam ravishda malaka darajasini oshirishni talab qiladi. Ishchining faol faoliyat davri, taxminan 30- 40 yilni, u egallagan bilimlaming ma’naviy eskirish muddati esa 4-5 yilrii tashkil etadi. Bu holda xodim fan va texnikaning hozirgi sur’atlarida mehnat faoliyati davrida 6-8 marta qayta tayyorgarlikdan o‘tishi va malakasini oshirishi lozim.

Ishchilar bir-biriga o‘xshash kasblarni egallashlarini amalga oshirish kerak. O'xshash kasblar va ixtisosliklarni egallab olgan, uzluksiz o'zgarib turadigan ishlab chiqarish sharoitlariga ancha yengil va tez moslasha oladigan ko‘p qirrali kadrlarni ko‘paytirish zarur. Shuningdek, respublikamizda ishchi kadrlarni ko'paytirish, ishchi kadrlarni yetishtirish va bu tadbirlarni amalga oshirish muammolarini muvaffaqiyatli hal qilish uchun ishlab chiqarish (miqdor va sifati)ni aniqlash asosida bu jarayonni boshqarish tizimini mumkin qadar har tomonlama takomillashtirish, eng muhim vazifa — kadrlar tayyorlashning barcha tizimini tubdan yangilab, mehnat faoliyati davomida uzluksiz kasb o‘rganish va kasb alm ashtirishni ta ’m inlaydigan, iqtisodiy bilim larni kasbiy
tayyorgarlikning uzviy elementiga aylantiradigan qilish zarur. (25)
9.5. Malakali kadrlar tayyorlash bosqichlari
Malakali kadrlarni tayyorlash oliy va o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi tizimida hamda o‘quv kombinatlarida va bevosita ishlab chiqarishda amalga oshiriladi.
«Ta’lim to‘g’risida»gi va boshqa qonunlar qabul qilingach, mamlakatimizda ta’lim tizimi isloh qilinrnoqda va dunyo standartlariga yaqinlashtirilmoqda. «Ta’lim to‘g’risida»gi qonun va Kadrlar tayyorlash Milliy dasturi asosida ta’lim tizimining rivojlanishi ta ’m inlanadi, kadrlar tayyorlash uzluksiz tizim ining mustahkamlanishiga imkon yaratiladi.
Ta’lim sohasida davlatimizning o‘ziga xos siyosati mavjud bo'lib, u asosan o‘quv yurtlarini hamda ularda kadrlarni tayyorlashni rivojlantirishga qaratilgan kompleks chora-tadbirlardan iborat. Ta’lim siyosatining amalga oshirilish tamoyillari 9.3-chizmada keltirilgan. Unga ko‘ra, ta’lim siyosati umumta’lim va kasbiy tayyoigarlik olishga yordam beradigan o‘quv yurtlari kompleksi orqali amalga oshiriladi.
Mamlakat iqtisodiyotida bozor munosabatlarining chuqurlashuvi qator muhim vazifalarni kompleks hal etishni talab etadi: ishbilarmonlik bilimlariga, mehnatning ilg’or usullari va ko'nikmalariga, yangi texnologiyalarni va ishlab chiqarishning zamonaviy texnik vositalarini ishlatish uchun ta’lim va intellektual salohiyatga ega bo‘lgan malakali kadrlar tayyorlash va qayta tayyorlashni kuchaytirish bilan bir vaqtda ishlab chiqarishning ilmiy-texnik bazasini takomillashtirish zaruriyatini kuchaytiradi.

yuqori malakali raqobatbardosh kadrlarning ildam tayyorlanishi uchun zarur shart-sharoitlar yaratadi. Kadrlar tayyorlash Milliy dasturiga ko'ra, uzluksiz

ta’lim maktabgacha muassasalardan boshlanadi, to‘qqiz yillik maktabda, keyin esa uch yillik: akademik litsey yoki kasb-hunar kollejlarida davom ettiriladi. Ulardan keyingisi oliy ta’lim va oliy ta’limdan keyingi ta’lim hisoblanadi.
Bozor munosabatlari tamoyiliga asoslangan iqtisodiy ta’lim tizimi xo‘jalikiarning kadrlarga boigan ehtiyojini ta’minlashida yuqori talab qo'yadi. Uzluksiz kadrlar tayyorlash bo‘g’inining roli va o‘rni quyidagilarda ko‘rinadi: