Mədəd Çobanov
46
47. SƏFƏVĠLƏR - Bu dövlət 1501-1736-cı illərdə mövcud ol-
muĢdur.
AZƏRBAYCAN BƏYLƏRBƏYLĠKLƏRĠ
(XVI-XVIII əsrlər)
48/1 TƏBRĠZ (AZƏRBAYCAN) bəylərbəyliyi
49/2 GƏNCƏ (QARABAĞ) bəylərbəyliyi
50/3 ġĠRVAN bəylərbəyliyi
51/4 ÇUXRUSƏD bəylərbəyliyi
IV. AZƏRBAYCANIN YENĠ DÖVR DÖVLƏT
QURUMLARI
(XVIII əsrin ortaları - XIX əsrin 20-ci illəri)
XANLIQLAR
52/1 GƏNCƏ XANLIĞI-XVIII əsrin ortaları-1804-cü il
53/2 BAKI XANLIĞI-XVIII əsrin 40-cı illəri - 1806
54/3 QUBA XANLIĞl-XVIII əsrin ortaları-1806-cı il
55/4 DƏRBƏND XANLIĞI-XVIII əsrin ortaları-1806-cı il
56/5 ġƏKĠ XANLIĞI-XVIII əsrin ortaları-1819-cu il
57/6 ġAMAXI XANLIĞI-XVIII əsrin ortaları-1820-ci il
58/7 QARABAĞ XANLIĞI-XVIII əsrin ortaları-1822-ci il
59/8 SALYAN XANLIĞI-XVIII əsrin ortaları-1757-ci il
60/9 ĠRƏVAN XANLIĞI-XVIII əsrin ortaları-1828-ci il
61/10 CAVAD XANLIĞI-XVIII əsrin ortaları-1813-cü il
62/11 NAXÇIVAN XANLIĞI-XVIII əsrin ortaları-1828-ci il
63/12 TƏBRĠZ XANLIĞI - 1747-XVIII əsrin ortaları-50-80-ci il-
ləri
64/13 URMĠYA XANLIĞI-1747-XVIII əsrin sonu
65/14 XOY XANLIĞI- 1747-XVIII əsrin sonu
66/15 SƏRAB XANLIĞI- 1747-XIX əsrinəvvəlləri
67/16 QARADAĞ XANLIĞI- 1747 XIX əsrinəvvəlləri
Türk ədəbi dillərinin birliyinə doğru
47
68/17 ƏRDƏBĠL XANLIĞI- 1747-XIX əsrin birinci onilliyi
69/18 MAKU XANLIĞI- 1747-1820-ci il
70/19 MARAĞA XANLIĞI-XVIII əsrin ortaları-1825-ci il
71/20 TALIġ XANLIĞI- 1747-1826-cı il
72/22 GĠLAN XANLIĞI-xanlığın mövcud olduğu dövrün arxiv
sənədləri tapılmayıb.
AZƏRBAYCAN SULTANLIQLARI
(XVI əsrin ikinci yarısı -XIX əsrin əvvəlləri)
73/1 QAZAX-ġƏMSƏDDĠL SULTANLIĞI - XVI əsr 1819-cu il
74/2 BORÇALI SULTANLIĞI - XVIII əsrin ortaları 1880-ci il
75/3 ĠLĠSU SULTANLIĞI- XVI əsrin ikinci yarısı - XIX əsrin or-
taları
76/4ƏRƏġ SULTANLIGI - XVII əsr -1795-ci il
77/5 QUTQAġIN SULTANLIĞI-XVIII əsrin ortaları - XIX əsrin
ortaları
78/6 QƏBƏLƏ SULTANLIGI - XVIII əsrin ortaları - XVIII əsrin
sonları
AZƏRBAYCAN MƏLĠKLĠKLƏRĠ
79/1 Dizaq məlikliyi(XVII əsr-1813-cü il)
80/2VƏRƏNDƏ məlikliyi
81/3XAÇIN məlikliyi
82/4CĠLƏBÖRĠ məlikliyi
83/5 GÜLÜSTAN (Talis) Məlikliyi
84/6 CAR-BALAKƏN camaatlığı (1830-cu ilə qədər)
V. AZƏRBAYCANIN ƏN YENĠ DÖVR DÖVLƏT
QURUMLARI
I. ġĠMALĠ AZƏRBAYCANDA
85. Bakı daĢnak-bolĢevik diktaturası (Bakı kommunası) - noyabr
1917 -iyun 1918-ci il
Mədəd Çobanov
48
86. Bakı Sentrokaspi diktaturası - 1 avqust- 15 sentyabr 1918-ci il
87.ġimali Azərbaycan Zaqafqaziya Komissarlığı tərkibində - no-
yabr 1917 - mart 1918-ci il
88. ġimali Azərbaycan Zaqafqaziya Seyiminin tərkibində - fevral-
may 1918-ci il
89. ġimali Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti may 1918-aprel 1920-
ci il
90. Axalsix - Axısqa türk hökuməti - 1918-ci il
91. Araz - Türk Respublikası - 1918-ci il
92. Borcalı - Qarapapaq Respublikası - 1918-ci il
93. Qars Ġslam ġurası (Borcalı-Qarapapaq, Axalsix-Axısqa və
Araz türk respublikası birləĢib)-
1918-1919-cu illər
94. Azərbaycan SSR- 1920-1991-ci illər
95. Naxçıvan MR - 1923-cü ildən
96. Azərbaycan Respublikası - 1991-ci ildən
II. CƏNUBĠ AZƏRBAYCANDA
97. Təbriz inqilabı hökuməti- «Hərbi ġura» - 1908-1909-cu illər
98. Cənubi Azərbaycan Milli hökuməti- «Azərbaycan» (Azadlıq
ölkəsi)- 1920-ci il
99. Cənubi Azərbaycan Milli Məclisi və hökuməti - 1945-1946-cı
illər
* * *
Türk ədəbi dillərinin birliyinə doğru
49
“Tarix Şumerdən başlanır”
S.N Kramer
TARĠXƏ ÖZ ĠMZASINI ATMIġ QƏDĠM XALQLAR:
ġUMERLƏR. TÜRKLƏR
Amerikanin məĢhur ġumeroloq alimi S.N. Kramer dün-
yada geniĢ yayılmıĢ tədqiqat əsərini – kitabını ‖Tarix ġumerdən
baĢlanır‖ (M.1965) adlandırmıĢdır. Bu, heç də, təsadüfi deyil.
Çünki uzun əsrlərin tarixi araĢdırmaları göstərir ki, əsl həqiqət,
tarixə obyektiv baxıĢın,hələlik, ilkin nəticələri belə bir qənaətə
gəlməyə imkan verir. BaĢqa sözlə desək, bəĢəriyyət tarixində, in-
sanliq tarixində, ictimaiyyət tarixində ilk intibahın, ilk sivlizasi-
yanın yarandığı və dünyaya yayıldığı məkan Ġkiçayarası - ġu-
merdə ilk qığılcımlarını saçmıĢ və tezliklə min illər boyu sön-
dürülməyən bir oda – alova çevrilmiĢdir. Aradan bir neçə minil-
liklər keçsə də həmin od – alov indi də dünya alimlərinin diqqət
mərkəzindən yayınmayıb, bizə belə gəlir ki, bundan sonra da
ġumer mədəniyyəti, ġumer sivilizasiyasının araĢdırılması daim
diqqət mərkəzində olacaqdır…
―Tarix ġumerdən baĢlanır‖ ifadəsinin arxasında isə, ―Hər
Ģey Ģumerdən baĢlanır‖ kimi insan təfəkkürünün və düĢüncəsinin
çox geniĢ məzmunlu və çox əhatəli ümumilləĢdirilmiĢ məntiqi
nəticələr gizlənir: Ġlk insan cəmiyyətinin də, ilk dövlət qanunla-
rının və dövlətçilik ənənələrinin yaĢadılması və əsrlərlə yaradıl-
ması da, ilk rəsmi Dövlət dilinin - ədəbi dilin də, ilk mədəniyyət
nümunələrinin də, ilk yazının da, ilk məktəblərin də, ilk elmi və
bədii mətnlərin də, ilk folklor nümunələrinin də, ilk olaraq, vəhĢi
heyvanların əhilləĢdirilməsinin də, ilk əkinçilik mədəniyyətinin
də; ilk Tanrıçılığın da, ilk təkallahlılığın da müəllifi Ģumerlərin ol-
duğu, artıq, dünya miqyasında qəbul edilmiĢdir… Bütün bunlar, o
deməkdir ki, məĢhur ġumerĢünas S.N.Kramerin gəldiyi elmi
nəticə - ―Tarix ġumerdən baĢlanır‖ ifadəsi elmi baxımdan tama-
Dostları ilə paylaş: |