Mədəd Çobanov
56
XX əsrin görkəmli türkoloqu
Ahmet Cavat ġumer
dilindən və yazısından bəhs edərkən, ‖Alfabenin mənĢəi en eski
türk yazısıdır‖ kitabında yazmıĢdır: ‖ġumer dilinin turani dillərə
bənzədiyi artıq qəbul edilmiĢdir. ġumerlər haqqında ən yeni və
mötəbər əsər nəĢr
etdirən Voolley ġumerlərin
morfoloji cəhətdən
―əski türkcəyə bənzər‖ bir dillə danıĢdığını qəbul edir: ‖ġumerlər
türkdür…‖(səh.58-59).
Yuxarıda deyilənlərdən görundüyü kimi, dil baxımdan
ġumerləri yalnız türk xalqları və türk dilləri ilə müqaisə etmək
olar.
Professor - ġumeroloq
E.Əlibəyzadə ġumer və Türk ailə-
ləri arasındakı uyğunluqları hər iki dilin linqvistik materialları
əsasında geniĢ təhlil etdikdən sonra belə qənaətə gəlmiĢdir: ‖Be-
ləliklə, ġumer dili ilə türk dilləri arasinda bu qədər uyğunluq və
bir - birini təsdiq müĢahidə olunursa, bu təsadüfi deyil. Bu adlarla
onomastik əsasda üzdən tanıĢlıq belə, yəqin edir ki, ġumer - türk
qaynaqları bir qaynaqdır, bunlar arasında açıq - aĢkar sezilən
yaxınlıq və doğmalıq var…‖(Azərbaycan xalqının mənəvi mədə-
niyyət tarixi).
ġumer və türklərin tarixi əlaqələrindən bəhs edən müəllif
daha sonra yazır:‖…türklər ġumer mədəniyyətinin lap ilk günlə-
rindən bu tarixi prosesin içərisində olmuĢ, onunla qaynayıb -
qarıĢmıĢdır‖ (səh.156).
Həmyerlimiz
T. Vəli Nüvədili (o, Amerika vətəndaĢıdır)
ġumer və müasir Azərbaycan –türk dillərinin qohumluğundan
bəhs edərək qeyd etmiĢdir ki, qədim Ģumer dili müasir
Azərbaycan – türk dilindən az fərqlənir: Ģumerlərin daĢ yarılarının
dili, demək olar ki, müasir Azərbaycan – türk dilinin eynidir (ġum
-ər, Ər –sak, Ər –mən, Az-ər və s.)
ġumerlərin tarixindən söhbət açan
Fərman Azad belə bir
maraqlı nəticəyə gəlmiĢdir ki. ġumer imperiyasının ilk yaĢayıĢ
məskəni və mərkəzi paytaxtı Kür–Araz arası Qarabağ ərazisində
olmuĢdur. Ġki min ildən artıq bu ərazilərdə yaĢamıĢ Ģumerlər çox
güman ki, ( qardaĢ qırğınına səbəb olmamaq üçün) deportasiyaya