Azərbaycan elmlər akademiyasi şƏRQŞÜnasliq institutu
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
Onun vəfat tarixi haqqında dedilər: Heyf Seyid ġərif Baqi, Heyf.» 439 Bu zəif bəndə (Əbdi bəy) həftənin altıncı günü, Ģəvval ayının 20-də (10 may 1566) əlahəzrətin xassə əmlakının vergisinin haqq-hesabını aparmaq mənsəbindən çıxarıldı. DərviĢlikdə əziz oldu. ŞER «Qayğısız dövran məni 20 Ģəvvalda vəzifədən çıxardı. Əgər istəyirsən tarixini biləsən, Yadına həmin «iĢrin» (20) və «Ģəvval»ı sal». 440 Bu ildə Abdulla xan Ustaclunun oğlu Əmir həmzə bəy Ģahzadə sultan Mahmud mirzə ilə birlikdə ġirvandan [Qəzvinə] ali dərgaha gəldi. ġirvan əyaləti Ərəc bəy Rumluya verildi. Yuxarıda adı çəkilən Ģahzadənin lələliyi üçün Allahqulu bəy Əlcik oğlu Ustacluya müraciət edildi. Abdulla xanın qoĢununa vacib olan [komandanlığın] təyini təxirə salındı. Həmçinin bu ildə osmanlı sultanı Sultan Süleyman Xandigar vəfat etdi. Sultan Səlim onun yerinə [taxta] oturdu. ŞER «Süleyman [deyə] xitab edilən Osman 441 nəsəbli, Əbubəkr 442 sifətli 443 səbəblər, Yəni ki, Səlim ibn Süleyman Ģah oldu. Cülusunun tarixi «Ömər ibn Xəttab» 444 dır. 445 Bu ildə Seyid Abdulla Mazandaraninin qızını xoĢbəxt, dünyanı qoruyan Əbülqalib sultan Məhəmməd mirzə üçün alıb, Qəzvində təmtəraqlı toy etdilər. Toydan sonra ġahqulu bəy Yəkan ÇavuĢlu Ustaclunu o cənabın lələsi edib, Herata göndərdilər. Həftənin dördüncü günü, cümadiəl-əvvəl [ayının] 1-də (14 noyabr 1566) bu bəndə (Əbdi bəy) Qəzvindən köçüb, məzkur ayın 5-də (18 noyabr 1566) düĢənbə [günü] darül-irĢad Ərdəbilə gəldi və Musəvi, Hüseyni ali-səfəviyyənin Ģərəfli, müqəddəs, nurlu, ətirli, pak məqbərəsində güĢəniĢin oldu. Rəcəb [ayının] 1-də (12 yanvar 1567) bəndənin ailəsi və övladları da gəlib çatdılar. Ərdəbil məqbərəsində - Allah orada yatanlara rəhmət eləsin - guĢə-NiĢin olub, yalqız həyat keçirdiyim üçün həyatımı bütünlüklə dini elmləri mütaliə etmək və dəqiq elmlərdən bəhs edən əsərləri [oxumağa] sərf etdim. Əgər bundan sonra dünyəvi hadisələrin təsviri bu kitabda geniĢ olmasa, üzürlü hesab edin. Gizli qalmasın ki, dovĢan ilində (mart 1567-mart 1568) bəzi ayları 974, bəzi ayları isə (97) 5-ci ildə (19.VII.1566-25.VI.1568) Çuxursəd hakimi Həmzə sultan Qazağın oğlu, ali divan idarəsinə aid Ģah hökmlərinə möhür vuran ġahqulu sultan Ustaclu, sultan Süleymanın təziyəsində iĢtirak etmək və sultan Səlimin [cülusunu] təbrik üçün Ruma gedib, töhfə və hədiyyələr apardılar. Sultan Səlim ona son dərəcə böyük hörmət göstərdi. Ziyafətlər verib, layiqincə insanlıq göstərdi. Lahican Karkiyasından Xanəhməd qayda-qanunu çox pozduğuna görə, bu ildə dünyanın pənahı [ġah Təhmasibin] dərgahının yaxın və məhrəm adamlarından Qarınca bəyin oğlu Kor Həsən qorçi Hacı Fəqihlu Ustaclunu ona nəsihət etmək üçün Gilana göndərdilər. [O], bacarıqlı adam olduğu üçün ona necə lazımsa, ürəyəyatan nəsihət edib, ali dərgaha qayıtdı. Ancaq məzkur xanın hakimiyyəti sona çatdığı üçün - ürəyiqa-raya vəz etməyin nə faydası - yenə lahıc əmirlərinin qüvvəsi ilə addımını düz yoldan kənara qoydu və əmrə əsasən Gilana getmiĢ, dərgaha çox yaxın olan Yulqulu bəy Ġymur Zülqədəri öldürdü. ġahlıq qəzəbi Xanəhmədə [tərəf] çevrildi. Məsum bəy Səfəvi və oğlanları Seyid bəy və Sədrəddin xanı, bütün Zülqədər əmirlərini (M-267B) və Azərbaycan, Ġraq, Fars, Kuhkiləvə və Kirman qoĢunundan 150 minə qədər atlı və piyada ilə Lahican Gilanını istila etməyə göndərdilər. QıĢ son dərəcə soyuq oldu. Xanəhməd müqavimət göstərə bilmədi. Hökumətin idarəsini əmirlərə tapĢırıb, məhdud adamla ƏĢkuhun Fərazkuhu dağında yerləĢən Səxtəsir kəndinə gedib gizləndi. Məzkur əmirlər o dağın ətrafına gəldilər. Dağı mühasirə edib, hamıya Xanəhmədi tutmağa səy göstərməyi tapĢırdılar. ġahzadə sultan Mahmud mirzənin lələsi Allahqulu bəy Əlcik oğlu Xan [Əhmədin] harada olduğunu bildikdə, Ģahzadənin mülazimi olan Hüsam bəy ibn Rüstəm bəy ibn Bayram bəy Qaramanlunu 20-30 nəfərlə həmin dağdakı qalaya göndərdi. Özü [onları] o dağın ətəyinə qədər ötürdü. Hüsam bəygil onlardan ayrılıb, dağın qalasına gəldilər. Xanəhmədin olduğu yerə çatdıqda, Hüsam bəy yolun tozundan [istifadə edib], Xanəhməd olan yerə daxil oldu və düz onun üstünə gəldi. Xanəhmədi, xüsusi adamlarını və onunla birlikdə olanları tutub, Allahqulu bəyin yanına gətirdi. Əmirlərlə birlikdə məzkur Xan [Əhmədi] ələ keçirdikləri vəziyyətdə dünyanın pənahı [ġah Təhmasibin] dərgahına apardılar. Hüsam bəy bu igidliyinə görə əmirlik rütbəsi aldı. Təbil və bayraq verib, Qaramanlu elinin əyalətini ona tapĢırdılar. Lahıc zalımlarını dəf edib Biyəh-pəs Gilanının (hakimliyini) əlahəzrətin bacısı XanıĢ xanımın nəvəsi olan CəmĢid xan ibn sultan Mahmud ibn Əmirə Dubasa verdilər. Biyəh-piĢ Gilanı ali divanın dairəsinə daxil oldu. RÜBAİ «Allah türkləri dəstədən dəf etdiyi üçün, Lahicandakı zalımların hamısı dəf oldu. ġah fəna qılıncı ilə hamını dəf etdi, Zalımların yoxolma tarixi «Zələmə» 447 (zalımlar) oldu». Həmçinin bu günlərdə Qəhqəhə qalasında (M-268a) Sam mirzə və övladlarının olduğu mənzildə Əlqasın oğlanları: Sultan Əhməd və Sultan Fərrux cəm olub söhbət edərkən təsadüfən güclü zəlzələ oldu və o mənzil onların baĢına uçdu. Hamısı həlak oldu. Bu bəndə [Əbdi bəy] bu qitəni [onların] tarixini qeyd etmək üçün nəzmə çəkdi: ŞER «Dünyanın tarixinə Ģad kəklik qəhqəhə çəkdi, Saqinin əlinləki varlıq badəsi daimi deyil, Elə ki, dedim Samın halı necədir və tarixinə nə deyirsən? Cavabımda dedi: Dövləti-Təhmasib Ģəh baqi» 448 (ġah Təhmasibin dövləti əbədi olsun). 449 Bu ildə sədarəti [idarə etməkdə] Ģərik olan Mir Seyid Əli ġüĢtəri və Mir Məhəmməd Yusif o vəzifədən çıxarıldılar və Ģərik olmaqdan xilas oldular. O vəzifəyə Qiyasəddin Mir Miran ibn Əmir Müizəddin Məhəmməd Nəqib Ġsfahani Mir Mirani keçdi. Balıq ili (mart 1568-mart 1569)- bəzi ayları 975, bəzi ayları isə [97]6-cı ildə (8.VII.1567-15.VI.1569) Ruma getmiĢ ġahqulu sultan Ustaclu dünyanın pənahı [ġah Təhmasibin] dərgahına geri qayıtdı. Az bir müddətdən sonra o, Qəzvin ölkəsində «Allahın yanına qayıtdı» (yəni vəfat etdi). Vəzifəsi və vilayəti onun oğlu Məhəmmədi bəyə verildi. Məsum bəy Səfəvi öz iki oğlu - biri alimlər zümrəsindən olub, Xanmirzə adı ilə məĢhur olan Xanəhməd mirzə, digəri Xacəbəy adı ilə məĢhur [olan] Xacə Nemət və onların ailəsi, keçmiĢ Sədr Mir Məhəmməd Yusif, dəftərxana darğası BəĢarət bəy (Əbdürrəhman bəy Mosullunun oğlu) və digər elm xadimləri ilə birlikdə [xidmətdən] azad olundular və həccə yola düĢdülər. Rum ölkəsinə gəldikdə, Sultan Səlim onlara son dərəcə böyük hörmət göstərib himayə etdi. Həmin ilin axırında nəvvabi-kamyab [ġah Təhmasib] dünya əhlinin Ģahzadəsi Xədicə sultan xanımı Biyəh-pəs Gilanının hakimi CəmĢid xana [ərə] verdi. ġahzadənin lələsi olan (M-268b) Əmirxan Xaliqin nəvəsi Əmirxan Mosullu onu Gilana aparıb CəmĢid xana tapĢırdı. O ailədən Əmirxana nəzakət göstərildi və hədiyyələr verildi. Əmirxan ali dərgaha qayıdıb, icazəyə əsasən öz ölkəsinə getdi. Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|