59
yazılı ədəbiyyat nümunələri bizə Moisey Kalankatuklunun “Albaniya tarixi” və
Mxitar Qoşun irsi timsalında gəlib çatmışdır. Xeyli erməniləşdirmə təsirinə məruz
qalmış bu dəyərlərin alban əslini tarixdən silmək mümkün olmamışdır. Albaniya
dövrünün digər mədəni dəyərləri (xüsusilə memarlığı) də ilkinliyini,
bənzərsizliyini, alban özünəməxsusluğunu saxlamaqdadır və onların “erməni
mədəniyyəti faktları” kimi təqdim olunması yalnız mədəniyyətşünaslıq, tarix elmi
sahəsində bilgiləri olmayan şəxsləri çaşdıra bilər.
Beləliklə, ərəb işğalına qədərki dövrdə Azərbaycan (Atropatena və
Albaniya timsalında) artıq Yaxın və Orta Şərqin mühüm, zəngin, bölgədə aparıcı
mövqelərdə olmuş mədəniyyət ocaqlarından biri idi.
1
Bax: Kalankatlı Moisey. Albaniya tarixi. Mxitar Qoş. Alban salnaməsi.
Müqəddimə, tərcümə, qeyd və şərhlər Z.M. Bünyadovundur. Bakı, Elm, 1993, 272
s.
2
Hacıyev Qasım. Bərdə şəhərinin tarixi, s.12.
3
Kalankatlı Moisey. Albaniya tarixi. s. 16.
4
Yenə orada. s.175-207.
5
Мxitar Qoş. Аlban salnaməsi. s. 240.
6
Yenə orada. s. 245-246.
7
Bax: Буниятов З.М. Обзор источников по истории Азербайджана (Источники
арабские). Баку, 1964.
8
Bünyadov Z.M Azərbaycan VII-IX əsrlərdə, s. 16; Аzərbaycan tarixi üzrə
qaynaqlar, s. 78.
9
Bах: Буниятов З.М. Обзор источников по истории Азербайджана (источники
арабские); yenə onun. Азербайджан в VII-IX вв., с.183; yenə onun. Аazərbaycan
VII-IX əsrlərdə, s. 174; Аzərli М.Y. IX əsrin ərəbdilli mənbəyi qədim Azərbaycan
haqqında // Azərbaycan SSR ЕА-nın məruzələri. XXX cild, 1974, s. 86-89.
10
Azərbaycan tarixi üzrə qaynaqlar. s. 67-77.
11
Bünyadov Z.M. Azərbaycan VII-IX əsrlərdə, s.26
12
Абу Мухаммад Ахмад ибн Асам ал-Куфи. Книга завоеваний (Извлечения по
истории Азербайджана VII-IX вв.) Перевод с арабского языка З.М.Буниятова.
Баку, Элм, 1981, с. 3.
13
Yenə orada. s. 4.
14
Bünyadov Z.M Azərbaycan VII-IX əsrlərdə, s.19.
15
Yenə orada, s. 20.
16
Бартольд В.В.Мусульманский мир. II д.,
1922, с. 51; Bünyadov Z.M
Azərbaycan VII-IX əsrlərdə, s.20.
17
Bünyadov Z.M Azərbaycan VII-IX əsrlərdə, s.21.
18
Bах: Vəlixanlı N.М. IX-XII əsr ərəb coğrafiyaşünas səyyahları Azərbaycan
haqqında. Bakı, 1974, s. 87-93.
19
Azərbaycan tarixi üzrə qaynaqlar. s.111.
60
20
Bах: Ибн Хордадбех. Книга путей и стран. Перевод с арабского,
комментарии, исследование, указатели и карты Наили Велихановой. Баку,
Элм, 1986, 428 с.
21
Yenə orada, s. 10.
22
Bünyadov Z.M Azərbaycan VII-IX əsrlərdə, s.21.
23
Ибн Хордадбех. Книга путей и стран, с. 30.
24
Bünyadov Z.M Azərbaycan VII-IX əsrlərdə, s.23.
25
Əbu Əli Həsən Xacə Nizamülmülk. Siyasətnamə, s. 26.
26
Yenə orada, s.182.
27
Bax: Буниятов З.М. Обзор источников по истории Азербайджана
(источники арабские).
28
Yenə onun. Azərbaycan VII-IX əsrlərdə, s.19.
29
Əliyeva N.А. Azərbaycan Yaqut əl-Həməvinin əsərlərində. s. 195-196.
30
Yenə orada, s. 232.
31
Bünyadov Z.M Azərbaycan VII-IX əsrlərdə, s. 25.
32
Сеидбейли М.Г. Научно-культурная жизнь Азербайджана, с.6.
33
Yenə orada, s.7-8; 12-28.
34
Yenə orada, s. 36.
35
Yenə orada, s. 133.
36
Bax: Əsədov М.Ə. Azərbaycan XIII-XV əsrin birinci yarısında (Bədrəddin
Маhmud əl-Ayninin… əsəri üzrə). Таrix elmləri namizədi alimlik dərəcəsi almaq
üçün təqdim olunmuş dissertasiyanın avtoreferatı. Bakı, 1996, 32 s.
37
Yenə orada, s. 12.
38
Yenə orada, s. 11.
39
Yenə orada, s. 16.
40
Yenə orada, s. 27.
41
Yenə orada, s. 27.
42
Yenə orada, s. 27-28.
43
Bax: Хамдаллах Казвини. Нузхат ал-кулуб (Материалы по Азербайджану).
Перевод
с
английского
З.М.Буниятова,
перевод
с
персидского
И.П.Петрушевского. Баку, Элм, 1983, с. 37-62;
44
Bax: Həmdullah Мustovi Qəzvini. Zeyl-e tarix-е qozide (“Sеçilmiş tarixə”
əlavə). Bakı, Еlm, 1986, 148 s.
45
Буниятов Дж.З. Материалы из сочинений Закарии ал-Казвини об
Азербайджане // Известия АН Азербайджанской ССР. Серия истории,
философии, права. 1976, № 3.
46
Əbubəkr əl-Qütbi əl-Əhəri. “Müqəddimə” qismi, s.8.
47
Bax: Рашидаддин Фазлуллах. Сборник летописей. Том I, книга 1-II, том 2-3.
М.-Л., 1946-1960.
48
Bax: Фазлуллах Рашид ад-Дин. Огузнаме. Баку, Элм, 1987, 128 с,
с.39-43.
61
49
Bax: Piriyev V.Z. Məhəmməd bin Hinduşah Naxçıvani. Bakı, Elm, 2001, 72 səh;
yenə onun. Azərbaycan XIII -XIV əsrlərdə. Bakı, Nurlan, 2003, s. 29-32; yenə
onun. Naxçıvan tarixindən səhifələr (XIII-XIV əsrlər). Bakı, müəllim, 2004, s.75-
109.
50
Bax:Əbubəkr əl-Qütbi əl-Əhəri. Tarixe-Şeyx Üveys. Bakı, Elm, 1984.
51
Yenə orada, s.8-9.
52
Bax: Гандзакеци Киракос. История Армении. М., 1976.
53
Nizaməddin Şami. Zəfərnamə. Bakı, 1992.
54
Fərzəliyev Ş.F. Azərbaycan və Osmanlı imperiyası XV-XVI əsrlərdə. Tarix
elmləri doktoru alimlik dərəcəsini almaq üçün elmi məruzə şəklində təqdim
olunmuş dissertasiya. Bakı, 1996, s. 9.
55
Bax: Тадж ад-Дин Ас-Салмани. Тарих-наме, s.7.
56
Fərzəliyev Ş.F. Doktorluq dissertasiyası, s. 11.
57
Yenə orada, s. 13.
58
Фазлуллах ибн Рузбихан Хунджи. Тарих-и алам-ара-йи Амини., с.3.
59
Фазлуллах ибн Рузбихан Хунджи. Тарих-и алам-ара-йи Амини, с.8-9.
60
Yenə orada, s. 76-95.
61
Bax: Эфендиев О.А. Образование азербайджанского государства Сефевидов
в начале XVI века. Баку, 1961.
62
Мusəvi Т.М. Orta əsr Azərbaycan tarixinə dair farsdilli…, s.3.
63
Немировский А.И. Рождение Клио: У истоков исторической мысли, с.200.
64
Fərzəliyev Ş.F. Doktorluq dissertasiyası, s. 23.
65
Yenə onun. Azərbaycan XV-XVI əsrlərdə, s.7-10.
66
Yenə orada, s. 10
67
Yenə orada, s.13.
68
Yenə orada, s.4.
69
Yenə orada, s. 4.
70
Məmmədova Ş. “Xülasət-ət təvarix” Azərbaycan tarixinin mənbəyi kimi. s. 18.
71
Yenə orada, s. 18.
72
Yenə orada, s. 16.
73
Yenə orada, s.13.
74
Yenə orada, s.14
75
Yenə orada, s. 16
76
Yenə orada, s. 16.
77
Bax: Шарафхан Бидлиси. Шарафнаме. Перевод с персидского, предисловие,
примечания и приложения Е.И.Васильевой. Том I-II, М., 1967-1976.
78
Эфендиев О.А. Азербайджанское государство Сефевидов в XVI веке, s.24.
79
Yenə orada, s. 22-23.
80
Yenə orada, s. 23.
81
Рахмани А.А.Азербайджан в конце XVI и в XVII веке (1590-1700 годы), с.6.
82
Yenə orada, s.6.
Dostları ilə paylaş: |