Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi məHƏMMƏd füzuli adına Əlyazmalar institutu
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Lətifi «Təzkirətüş-şüəra». s. 128.
Azərbaycan Ģairləri Osmanlı təzkirələrində 185 Gülşəni XV əsrdə Azərbaycandan Türkiyəyə köçmüĢ sənətkarlardan biri də ġeyx Ġbrahim GülĢənidir. «ġeyx Ġbrahim bin Məhəmməd bin Hacı Ġbrahim bin ġihabəddin Bərdeyi GülĢəni» təxəllüs kimi təqdim olunan bu filosof Ģair h.830 /1426-27-ci ildə Bərdədə do- ğulmuĢdur. Hələ uĢaq ikən, təxminən iki yaĢında atasını itirmiĢ, əmisi ġeyx Əlinin himayəsində böyümüĢ, boya-baĢa çatmıĢ, təhsil almıĢdır 314 . Gənc ikən Bərdədən Təbrizə gəlmiĢ, burada Dədə RövĢəninin tələbəsi olmuĢdur. GülĢəni çoxlu səyahətlərdə olmuĢ, uzun illər Türkiyədə, Misirdə yaĢamıĢ, bu yerlərin hər birində doğma övlad kimi sevilmiĢdir. 1533-cü ildə Misirdə vəfat etmiĢ- dir. GülĢəninin yaradıcılığı Azərbaycan və fars dillərində yazdığı divanlardan, «Məsnəvi-yi mənəvi» və «ġərh-i mənəvi», «Əzhar-i gülĢən», «Pəndnamə», «Təfsir-i aye-yi fatihə» əsərlərindən ibarət- dir 315 . Təzkirəçilərdən yalnız Lətifi ondan bəhs etmiĢdir. Lətifi onun əsl adının Ġbrahim olduğunu, GülĢəni təriqətinin qurucusu olduğunu yazır. 314 Шейх Ибращим Эцлшяни Бярдяи. Диван / няшря щаз. вя юн сюзцн мцяллифи ф.е.д. А.Мусайева. Бакы, Аврасийа пресс, 2006, с. 6; Мусайева А. Ялйазма китабы вя ХВ-ХВЫ ясрляр Азярбайъан ядябиййаты. Бакы: Нурлан, 2002, 122 с. 315 Шейх Ибращим Эцлшяни Бярдяи. Диван. с.10. Azərbaycan Ģairləri Osmanlı təzkirələrində 186 Lətifi «Təzkirətüş-şüəra». s. 128. ġəm-i cəmara-yi bəzm-i RövĢəni gül-i gülzar-i ruhaniyan, əni Həzrət-i ġeyx Ġbrahim GülĢəni الله حور نانجلا تافرع ىف هنكساو ناحٌر و حورب هحور Ol GülĢənidür ki, bu gülĢən-i faninün xar-i əlayiq ü əvayiqi ana daməngir olmamıĢdur və gül-i pür-xarinün rəng-i nirənginə boyanub qalmamıĢdur. MəĢayix-i mütəaxxirində Həzrət-i Mövla- nadan sonra həmtası gəlməmiĢdür. Halda gənc-i nihan və qaldə pəhləvan-i cahan idi. Küdurat-i cismaniyyədən dərunın pak və jəngar-i masivadan ayinəsin pak ü tabnak itmiĢ bəĢəriyyüz-zat, mələkiyyüs-sifat, Ģeyx-i amil və cəzəbat-i Ġlahi birlə müncəzib ü əsl idi. Əhvalına vüquf u təfəttüni olmayan və cümle-yi sərayirin- dən sirrinə vaqif olmayub, mənazil-i məqamatın bilməyən qələt edərlər. Qürb-i vüslətinə bu Ģahid-i Ģafidür ki, ol sühuf-i lədünnün müfəssir-i ülumi və elm-i Ġlahinün cami-yi rumuz u rüsumi, əni Həzrət-i Cəlaləddin Rumi - Qüddisə sirruhu - Divan-i mənəvi və kitab-i Məsnəvisində nicə əbyat-i ilham-simat ilə ġeyx-i müĢarün ileyhün qüdum-i mübarək-rüsuminə iki yüz ildən əvvəl ima və iĢarət itmiĢlərdür. Cümlədən biri bu beytdür ki, Divan-i kəbirindən və ənfas-i dil-pəzirindəndür. Li Həzrət-i Mövlana: بوخ خر مدٌد گ ار ىنشل ﭐ ن ﭽ مش ﭽ ار ىنشور غار Nəsr: Amma əhl-i həvadan vadi-yi ilhad ü ibahətə düĢmiĢ zümre-yi mərədədən nicələr mürid geçinməyin, nicə mömin ü mütəqidün Həzrət-i pirə etiqadı bir dürlü dəxi olmıĢdur. مثا نظلا ضعب نا 316 dairələrin bulmıĢdur. Amma ariflər qatında bu su-yi etiqad və yəs-i labəsdür. Əhdində bu etiqad məĢayix-i kibar-i sələfə çox vaqi olmıĢdur. Bu sirr-i məktum ariflərə məlumdur və fəhva-yi kəlam-i əhlüllah əhlinə məfhumdur. Ol bir pir-i məna və 316 Зяннин бир гисми эцнащдыр. Azərbaycan Ģairləri Osmanlı təzkirələrində 187 Ģeyx-i fani idi ki, cəzəbat-i Ġlahiyyə birlə aləm-i istiğraqda və istiğnada idi. Mürid ü mühib sevdasından və masiva qavğasından əl çəkmiĢ və gərd-i təəllüqdən damən-i əlaqəyi silkmiĢ idi. Əgərçi heykəl-i heyülası məclis-i ünsdə idi, amma ruh-i ruhanisi aləm-i ünsdə idi. Aləm-i kəsrətdən vəhdətə varub, fariğ olduğı əcildən xanəgahında yar ü əğyar müxtəlit ü müctəmi idi. Əni asitanəsində dərgah-i Həqq kimi abid ü asiyə və salih ü talihə mən ü rədd yok idi. Bu əcildən əhl rəngində sirəti surətinə müxalif taliblər və aĢiqlər çok idi. Beyt Arif ol, zahirinə bakma ərün, Batini gözlə var isə nəzərün. Nəsr: Nəan ki, Həzrət-i pir-i məzburun məzhəbində vüsət və Ģürbində ibahət və təriq-i təriqətdən birun bir əmrə riza və rüxsəti olaydı. HaĢa anlarun Ģəriət-məablarından ki, Ģeir-i Ģərə müxalif ola. Hər nə kəlam ki anlarun xilaf-i mədh ola, yəni ki, qədh ola bi- xəbərlərdən isnad ü iftiradur və kəlam-i na-səzadur. Misra دننارٌح ناربج ىبو ربج ىب ناٌماع Nəsr: Ayan-i məĢayixdən mərvi və mənquldür ki, Həzrət-i pir-i rövĢən-zəmir içün qırx yıl idi ki, məqam-i cəzbəyə düĢmiĢ və məqam-i eĢqdən 317 نمحرلا تابدج نم ةبدج iriĢmiĢ idi. Məqam-i müĢahəde-yi camalda məhv-i mütləq və bəhr-i mükaĢəfədə müs- təğrəq idi. Ol bir mehr-i sipəhr-i hidayət idi ki, nicə münkir-i Ģəb- pərə çeĢm-i kur-i madərzadə anı görməzdi və necə diltəĢnələr məclis-i feyz-bəxĢinə can atub irəməzdi. Bir fərz ki, mürid ü mü- hib geçinənlərdən birkaç əhl-i həva müqtəza-yi nəfsi səmtinə git- miĢ və yaxud adab-i sufiyyədən birun əvza ü hərəkat itmiĢ, ol vali- yi vəlayətün vəlayətinə və Həzrət-i Allah ilə müaməlatına nə nöq- 317 Няъм 11, Мумязя 6. Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|