Azərbaycan miLLİ еlmlər akadеmiyasi nəSİMİ adına DİLÇİLİK İnstitutu

 
NƏZƏRİ  VƏ  TƏTBİQİ DİLÇİLİK MƏSƏLƏLƏRİ 
___________________________________________________ 
 
__________________________________________________________________________________ 
«Tədqiqlər», 2008, №1, səh.23 
 
riyazi hеsablamanın işlənib hazırlanmasından dеyil, dil strukturunun əsas 
qanunauyğunluqları  və ayrı-ayrı fraqmеntlərinin qarşılıqlı  əlaqəsinin 
aşkarlanması»ndan ibarət оlduğunu qеyd еdərkən [6; 71, 73] həqiqətdən uzaq 
dеyildi.                                                      
                                                  
ƏDƏBİYYAT 
1.  Вардуль  И.Ф.О  предмете  и  задачах  типологии(с.26-32), 
«Лингвистическая типология» (сб. стат.) М., 1985, 
2.  Виноградов  В.А.Типология(с.512-514).  Лингвистический 
энциклопедический  словарь.«Советская  энциклопедия» 
(Глав. ред. В.Н.Ярцева), М., 1990. 
3.  Гринберг  Дж.Квантитативный  подход  к  морфологической 
типологии языков (с.60-94). «Новое в лингвистике». Выпуск 
III, М., 1963. 
4.  Гухман  М.М.Индоевропейское  языкознание  и  типологиче-
ские исследования. «Вопросы языкознания»,1957 № 5  
5.  Гухман М.М. О предмете исторической типологии(с.19-25), 
«Лингвистическая  типология  и  восточные  языки.  Материа-
лы совещания»,М., 1965. 
6.  Кацнельсон  С.Д.  Основные  задачи  лингвистической 
типологии (с.71-76). «Лингвистическая типология и восточ-
ные языки. Материалы совещания», М., 1965. 
7.  «Лингвистическая типология и восточные языки. Мате-
риалы совещания» (сб.ст.),М., 1965. 
8.
 Солнцев  В.М.Типология  и  тип  языка.«Вопросы  языкозна-
ния»,1978, №2.
 
9.  Соссюр Ф.де. Курс общей лингвистики .М., 1993. 
10. Ярцева  В.Н.Проблема  универсалий  и  классификация 
языков  «Универсалии  и  типологические  исследования.  Ме-
щаниновские чтения»(с.5-28)., М., 1974. 
11. Ярцева  В.Н.«Языковой  тип»  среди  сопредельных  понятий 
(с.24-60). «Теоретические  основы  классификации  языков 
мира». М.,1980. 
 
 
 

---

 
NƏZƏRİ  VƏ  TƏTBİQİ DİLÇİLİK MƏSƏLƏLƏRİ 
___________________________________________________ 
 
__________________________________________________________________________________ 
«Tədqiqlər», 2008, №1, səh.24 
 
 
 
 
 
А.Ю.ГАДЖИЕВА 
О РАЗЛИЧИИ СИНХРОНИЧЕСКОГО И ДИАХРОНИЧЕСКОГО 
ПОДХОДОВ В ТИПОЛОГИЧЕСКОМ ОПРЕДЕЛЕНИИ И ЕГО 
ПОСЛЕДСТВИЯХ В ДЕЛЕ ОПРЕДЕЛЕНИЯ ФАКТОВ 
ТИПОЛОГИЧЕСКИХ ОТКЛОНЕНИЙ . 
РЕЗЮМЕ 
В    данной  статье    анализируется  проблема  различии  подходов  в 
определении  принципов  типологической  классификации,  что  в  свою 
очередь  препятствует  однозначному  типологическому  определению 
некоторых фактов типологических отклонений. 
                          
 A.Y.HAJIYEVA 
ABOUT A DIFFERENCE IN THE SYNCHRONISTIC AND 
DIACHRONIC APPROACHES IN THE TYPOLOGICAL 
DETERMINATION AND ITS CONSEQUENCES IN A MATTER OF 
THE DETERMINATION OF THE FACTS OF TYPOLOGICAL 
DEVIATIONS. 
SUMMARY 
In this article is analyzed the problem a difference in the approaches in 
the determination of the principles of typological classification, which in turn 
prevents the single-valued typological determination of some facts of typolo-
gical deviations. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 
NƏZƏRİ  VƏ  TƏTBİQİ DİLÇİLİK MƏSƏLƏLƏRİ 
___________________________________________________ 
 
__________________________________________________________________________________ 
«Tədqiqlər», 2008, №1, səh.25 
 
 
 
 
 
Babaş  ƏZİMOV  
 
QLOBALLAŞMANIN LİNQVİSTİK ƏSASLARI. QLOBAL DİL, 
BEYNƏLXALQ DİL VƏ MİLLI DİL ANLAYIŞLARININ 
QARŞILAŞDIRILMASI 
Dövlətlər və xalqlar arasındakı qarşılıqlı əlaqələri daha da dərinləşdirən 
və genişləndirən qlobal prosseslər, praktiki olaraq insan fəaliyyətinin bütün sa-
hələrinə təsir edir.Qloballaşmanın təbiətini və potensiyalını eyni zamanda həm 
konstruktiv, həm də destruktiv cəhətdən izah etmək çətindir. Bir tərəfdən, qlo-
ballaşma insanlığın inkişafinda yeni mərhələ  və dünyanın hormonik təşkili 
kimi görünür, digər tərəfdən isə, dünyanı bazar iqtisadiyyatının sərt qanunları 
ilə tənzim edilən qlobal iqtisadi məkana çevirir. Bu da ölkələr arasında iqtisadi 
maraqlara görə  rəqabətin daha da güclənməsinə  və müxtəlif mədəniyyətlərin 
münaqişəsinə səbəb olur. 
Qloballaşma prossesinin, bu prossesə təkan verən qüvvələrin və bu pro-
sesin mümkün nəticələrinin təhlil edilməsi tendensiyası hal-hazırda bir çox 
elm sahələrinin əsas predmetlərindəndir. Qlobal iqtisadi məkanın sərt qanunla-
rına, qloballaşma prossesi gücləndikcə müxtəlif mədəniyyətlər arasında rəqa-
bətin daha da dərinləşməsinə baxmayaraq, bu elm sahələrinin çoxu qloballaş-
manın bəşəriyyətin gələcək inkişafı üçün vacibliyini xüsusi qeyd edir. 
İnsan tərəfindən dərk edilən reallıq dildə öz əksini tapır və hər bir mədə-
niyyət də ilk növbədə öz dilinə görə digər bir mədəniyyətdən fərqlənir. Qeyd 
etdiyimiz kimi, qloballaşma prossesi nəticəsində müxtəlifdilli, müxtəlif dil 
strukturuna malik xalqlar bir-birinə daha da yaxınlaşır, onların bir-birinə təsiri 
daha da güclənir və ən başlıcası isə bu təsir özünü təkcə dilin leksikasında de-
yil, digər sahələrində  də  kəskin  şəkildə göstərə bilir. Eyni zamanda qlobal-
laşma prossesində vahid iqtisadi məkanın yaradılması iqtisadi cəhətdən daha 
güclü olan mədəniyyətin dilinin, digər daha zəif mədəniyyət üzərində domi-
nantlıq etməsinə səbəb ola bilər. Ümumiyyətlə, bir çox linqvistlər belə hesab 
edirlər ki, qloballaşma dövründə mübarizə məhs beynəlxalq dil, qlobal dil və 
bunları  qəbul etmək istəməyən milli dillər arasında gedəcək. Bütün bunlar 
ümumi dil, milli dil problemlərini daha da qabardır və linqvistika elminin qar-

---