Azərbaycan respubl kasi təhs L naz rl y azərbaycan döVL
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
160 Qazaxıstana bir sıra xalqlar sürgün olunmuşdular ki, onlar da Ə mək Ordularına cəlb olunurdular. Onlara yeni yaşayış yerlə- rini tərk etmək qadağan olunmuşdu. Döyüş qəhrəmanlıqlarına görə yüzlərlə qazaxıstanlı medal və ordenlərlə təltif olunmuş, 500 nəfəri isə Sovet ttifaqı Qəh- rəmanı adını almışdır ki, bunlardan da 2-si qadındır, 4 nəfər qazaxıstanlı-T. Begeldinov, S. Luqanskiy, . Pavlov və L. Beda 2 dəfə Sovet ttifaqı Qəhrəmanı adına layiq görülmüşlər. Bir çox qazaxıstanlı partizanların tərkibində düşmənin arxa cəb- həsində döyüşmüşdür. Müharibə illərində döyüş texnikasının hazırlanması məqsədilə Qazaxıstan vətəndaşlarından 480,3 milyon manat pul toplanmışdı. Qırğızıstan əhalisi də faşizmə qarşı mübarizədə fəal istirak etmişdir. Bu müharibədə 360 minə qədər qırğız iştirak etmiş və onlardan 80 mindən çoxu döyüşlərdə həlak olmuşdur. Bundan ə lavə 30 mindən çox qırğız hərbi sənayedə işləmək üşün res- publika hüdudlarından kənara göndərilmişdir. Bunların ara- sında “sinfi əlamətləri”nə görə şübhəli şəxslər üstünlük təşkil edirdi ki, onların da üzərində ciddi nəzarət var idi. Müharibə illərində respublikanın kolxoz və sovxozları müharibəyə qə- dərki beşilliklə müqayisədə planı artıqlaması ilə yerinə yeti- rirdilər. Qığızıstan 4,5 milyon pud taxıl, 2,7 milyon pud kartof və tərəvəz, 2,8 milyon pud ət plandan artıq təhvil vermişdi. Müharibə illərində Qırğızıstan şəkər çuğunduru istehsalını da xeyli artırmışdı.Bu məhsulların böyük hissəsi əhalidən məcburi qaydada toplanırdı. Kənd əhalisi isə aclıq içərisində yaşayırdı. Buna baxmayaraq qırğızlar da müdafiə fonduna əmək haqqının müəyyən hissəsini, dövlət istiqraz vərəqələri, qiymətli əşyalar və sairə verirdilər. Müharibədə qırğız döyüşçüləri mərdliklə döyüşmüş, on- lardan 150 mini müxtəlif orden və medallarla təltif olunmuşlar. 72 qırğız Sovet ttifaqı Qəhrəmanı adına layiq görülmüşdür. Müharibə Türkmənistanın iqtisadi inkişafına təkan vermişdi. Bunun da səbəbi SSR -nin Qərb bölgələrindən isteh- 161 sal müəssisələrinin respublikaya köçürülməsi idi. Bununla ya- naşı respublikanın nəqliyyat sistemi də təkmilləşdi. Dəmiryol nəqliyyatının hərəkət cədvəli hərbi dövrün şəraitinə uyğunlaş- dırıldı. Sərnişin qatarlarının sayı azaldıldı. Ən mühüm dəmir- yol qovşaqlarının və xətlərinin buraxıcılıq qabiliyyətini tezliklə artırmaq üçün tədbirlər görüldü. Türkmənistanda xeyli müəs- sisə və sex işə salındı. Sənayenin neftçıxarma və kimya sahələri inkişaf etməyə başladı. Türkmənistanda texniki bitkilərin əkin sahəsi genişləndi- rildi. Buna həm də pambıqçılıq kolxoz və sovxozlarının kənd təsərrüfatı texnikası ilə və gübrələrlə təchiz edilməsi kömək edirdi. Türkmənistan kolxozçuları və sovxoz fəhlələri kənd tə- sərrüfatı məhsulları istehsalını artırmaq üçün böyük fəda- karlıqla çalışırdılar. Bütün kolxozçular fəal işləyir, habelə qadınlar və yeniyetmələr kolxoz işində elə iştirak edirdilər ki, kolxozlarda işçi qüvvəsi çatışmadığı hiss olunmurdu. Alman faşizminə qarşı müharibənin əvvəlində 87-ci ə lahiddə türkmən briqadası yaradıldı. Sonralar briqada 76-cı atıcı diviziyanın tərkibinə verildi. Müharibə illərində 19 min türkmən əsgər və zabiti müxtəlif orden və medallarla təltif olunmuşdur. 51 türkmən döyüşçüsü Sovet ttifaqı Qəhrəmanı adına layiq görülmüşdür. Müharibə illərində Özbəkistan hökuməti respublikanın xalq təsərrüfatının hərbi qaydalara uyğunlaşdırılması və yenidən qu- rulması planını işləyib hazırlamışdı. 200-dən artıq iri sənaye müəssisəsi silah və hərbi sursat istehsalına keçdi. Özbəkistana müharibə illərində 100-dən çox müəssisə köçürüldü. Bunlardan 55 müəssisə Daşkənd vilayətinə, 14 müəssisə Səmərqəndə, 12 müəssisə Buxara vilayətinə, qalanları isə Özbəkistanın başqa bölgələrinə köçürülmüşdü. Köçürülən müəssisələrin bazasında daha 47 yeni müəssisə təşkil olundu, həmçinin yerli obyekt- lərin gücü artırıldı. 1942-ci ilin ortalarında Özbəkistanda səna- yenin hərbi qaydalara uygunlaşdırılması prosesi əsasən başa çatdı.Əhalinin yaşayışı xeyli ağırlaşdı. Şəhərlərdə kartoçka 162 sisteminə keçildi. Fəhlə və qulluqçular hər günə 400-500 qram, himayələrində olanlar isə 300-400 qram çörək alırdılar. Mü- haribə illərində Özbəkistana milyondan artıq adam köçürüldü ki, bunların da 200 mindən çoxu uşaqlar idi. Özbəkistanda 113 hərbi hospital yerləşdirildi ki, bu hospitallara xeyli müəssisə və idarə xidmət göstərirdi. 1941-1945-ci illər ərzində əhali tərəfindən müdafiə fonduna 650 milyon manat dəyərində pul və qiymətli kağızlar, 22 milyon manatdan çox qiymətli əşya, 55 kiloqramdan çox qiy- mətli metal toplanmışdı. Özbəkistan cəbhəyə 2 mindən çox təyyarə, 1,7 mindən çox aviamotor və bu qədər minamyot, 560 min minam-yot mərmisi, 330 min paraşüt və başqa hərbi sursat vermişdir. Özbəkistan müharibə illərində dövlətə 4,5 milyon ton xam pambıq, 1 milyon 282 min ton taxıl, 482 min ton kartof və tərə- vəz, 57,5 ton meyvə, 259 min ton ət vermişdir. Özbəkistanın kolxoz və sovxozları müharibə illərində taxıl istehsalını 2 dəfə artırıb respublikaların çörəyə tələbatını ödəyirdilər. Özbəkistandan olan hərbçilər də müharibədə fəal iştirak etmişdilər. Özbək döyüşçülər Moskva və Kursk uğrunda gedən döyüşlərdə, eləcə də Şərqi Avropadakı döyüşlərdə igidliklə dö- yüşmüşlər. 120 min özbək döyüş orden və medalları ilə təltif olunmuşdur. Bunlardan 338 nəfəri Sovet ttifaqı Qəhrəmanı adını almışdır. Təkcə Dneprin azad olunmasında iştirak edən 100-dən çox özbək döyüşçü Sovet ttifaqı Qəhrəmanı adını almışdır. Faşist Almaniyası 1942-ci ilin yayında cənubda sovet qoşunlarını darmadağın etmək, Qafqaz rayonunu tutmaq, Vol- qaya çıxmaq, Stalinqradı və Həştərxanı işğal etmək istəyirdi. 1942-ci ilin aprelində sovet qoşunlarının Krımda hücumu uğursuzluqla nəticələndi. Sevastopol işğal olundu. Cənub-qərb istiqamətində hadisələr daha böyük uğursuzluqla inkişaf edirdi. Krımdakı məğlubiyyətdən sonra sovet qoşunları xeyli zəif- lədilər. 1942-ci ilin sonunda almanlar Volqa və Şimali Qafqaza Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|