Azərbaycan respubl kasi təhs L naz rl y azərbaycan döVLƏt qt sad un vers tet
Yüklə 4,28 Mb. Pdf görüntüsü
|
Бизнесин тяшкили вя идаря едилмяси 81
ə sasında aradan qaldırılmalı, haqsız rəqabətin qarşısının alınması və aradan qaldırılması tədbirləri ön plana çəkilməlidir.
1. Fəaliyyət göstərən müəssisələrin sayı, vahid 24254
11982 12232
13465 14101
2. şləyənlərin siyahı sayı, nəfər orta hesabla bir müəs- sisədə 99778
73447 90134
99335 99838
4 6 7 7,4 7 3. Orta aylıq əməkhaqqı, manat 33,9
61,5 81,7
113,5 140
4. Məhsulun (işlərin, xid- mətlərin) həcmi, mln.manat 434,9 657,3
719,9 1108,8
1595,1 Mənbə: Azərbaycan statistik göstəriciləri 2009, “Səda” 2009, səh.108-109
Cədvəldən göründüyü kimi, Azərbaycanda fəaliyyət göstərən kiçik müəssisələrin sayı 2008-ci ildə 2000-ci ilə nisbətən 1,7 dəfə azaldığı halda, onlarda çalışan işçilərin sayı 1,7 dəfə, orta aylıq əmək haqqı 4,1 dəfə və məhsulun (işlərin, xidmətlərin) həcmi 3,7 dəfə artmışdır. Təcrübə göstərir ki, son dövrlər sahibkarlığın inkişafı fərdi və özəl sahələrdə daha çox tərəqqiyə səbəb olmuşdur. Belə ki, iqtisadiyyatın müx- təlif sferalarında kiçik biznesin inkişafı nəticəsində respublikamızda işsiz- liyin səviyyəsinin aşağı salınmasına və məşğulluğun artırılmasına nail olun- muşdur. Bu faktor bazar iqtisadiyyatının ölkədə dayaqlarının möhkəmlən- məsi ilə əlaqədar texnoloji və istehsal baxımından yaxşı formalaşmış müəs- sisələrin meydanda qalmasını, digərlərinin isə tədricən aradan çıxmasını sü- buta yetirən göstəricidir. Digər bir fakt xarici və müştərək müəssisələrlə bağlı göstərici özünü qabarıq şəkildə göstərməkdədir. Belə ki, xarici və müştərək müəssisələrin sayı 1997-1998-ci illərdə ən yüksək artım tempinə çatmış, növbəti illərdə azalması meyili müşahidə olunur. Çoxları bunu ölkə iqtisadiyyatına xarici investorların marağının azalması kimi qeyd etmişlər. Ancaq, əslində bu heç də belə deyil. Belə ki, həmin illərdə və sonrakı dövr- lərdə aparılan iqtisadi siyasətin nəticəsi olaraq ölkəmizə çoxlu sayda xarici investisiyalı şirkətlər gəlmişlər. Ancaq onu da qeyd edək ki, xarici kapital ə sasında yaradılan müəssisələrin Azərbaycanda keçid dövrlərdə çoxalması ilk baxışdan yaxşı görünsə də əslində öz daxilində mənfi nüansları daşıyır. Belə ki, məhz xarici investisiyalı müəssisələrin Azərbaycanın daxili baza- rında üstünlük təşkil etməsi onların diktəetmə imkanlarını genişləndirirdi.
Бизнесин тяшкили вя идаря едилмяси 82
Həmçinin, belə vəziyyət yerli sahibkarlığın inkişafını ləngidərək milli iş adamlarının oyundan kənarlaşmalarına gətirib çıxarmışdır. Milli biznesin inkişafında yaranmış problemlər müəssisənin formalaş- dırılması və fəaliyyəti üçün kifayət qədər kapitalın olmaması, müasir tex- nika ilə silahlanma səviyyəsinin aşağı olması, heyətin səriştəsizliyi və ida- rəçiliyin beynəlxalq standartlara cavab verməməsi ilə əlaqədardır. 1998-ci ildən sonra respublikamızda xarici və müştərək müəssisələrin sayı xeyli azalmışdır. Əksinə, bu illər ərzində işçilərin sayı və məhsulun həcmi artmışdır. Bu da ona dəlalət edir ki, həmin müəssisələr külli miqdarda investisiya qoyaraq həm işçilərinin sayını artırmışlar və həm də ən müasir avadanlıqlar quraşdırmaqla, geniş həcmdə iş və xidmətlər göstərmək imkanı ə ldə etmişlər. Məhz belə bir geniş imkanların yerli sahibkarların əlində olmaması ucbatından onların statistik göstəricilərinin kəmiyyət tərəfinin keyfiyyət tərəfinə nisbətən daha intensiv inkişaf etməsinə səbəb olmuşdur. Belə bir qənaətə gəlmək olur ki, işsizliyin aradan qaldırılmasında, yerli məhsullarla bazarda bolluğun yaradılmasında, Azərbaycanın sosial və iqtisadi cəhətdən inkişafında kiçik бизнесин xeyli rolu vardır. Respublikada dövlət mülkiyyətinin özəlləşdirilməsi və бизнесин inkişafı sahəsində həyata keçirilən dövlət siyasəti nəticəsində özəl sektorun ölkə iqtisadiyyatındakı payı xeyli artmışdır. Bütün bu dəyişikliklər ölkədə aparılan iqtisadi siyasətin müsbət təza- hür-lərindən biridir. Həyata keçirilmiş məqsədyönlü tədbirlər nəticəsində ötən illərdə ölkə iqtisadiyyatında və onun əsasını təşkil edən бизнесин in- kişafı sahəsində müşahidə edilən müsbət dəyişikliklərin davamı ilə səciy- yələnmiş pozitiv meyillər daha qabarıq şəkildə özünü göstərmiş, keyfiyyət dəyişiklikləri baş vermişdir. Belə ki, ÜDM-nin tərkibində qeyri-dövlət böl- məsinin payı 82 faizə çatmışdır. Bununla bərabər, əhalinin yaşayış səviyyəsi yaxşılaşmaqda davam etmişdir. 6.3. Kiçik biznesin müasir vəziyyəti və inkişaf perspektivləri Kiçik biznesin müəssisələri yerli bazarı çox yaxşı tanıyırlar və hətta ayrı-ayrı müştərilərin sifarişlərinə əsasən xırda partiyalarla məhsullar da istehsal edirlər. Kiçik və orta ölçülü müəssisələr bir çox ölkələrdə iri şirkət- lərə nisbətən həm saylarına görə, həm də göstərilən xidmət və istehsal edilən məhsullarına görə dominant mövqe tuturlar. Кичик сащибкарlar istehsala ə lavə ictimai əməyi cəlb edirlər ki, bu da milli gəlirin artmasına və yeni də- yərin yaranmasına gətirib çıxarır. Dünya təcrübəsi göstərir ki, kiçik бизнес fəaliyyətinin genişləndi- rilməsi aşağıda sadalanan problemlərin həllinə müsbət təsir göstərir:
Yüklə 4,28 Mb. Dostları ilə paylaş:
|