Azərbaycan respubl kasi təhs L naz rl y azərbaycan döVLƏt qt sad un vers tet

 

 

52 

Gəlir mənbələri 

2005 

2008 

2010 

2011 

2013 

cəmi gəlirlər: 

o cümlədən: 

100.0 

100.0 

100.0 

100.0 

100.0 

Ə

mək gəlirləri 

53.6 

56.8 

59.8 

58.2 

58.6 

Sosial transfertlər 

11.6 

15.6 

15.1 

15.5 

16.1 

Kənd təsərrüfatı 

məhsulları və s. 

satışdan gəlir 

 

18.6 

 

15.8 

 

13.9 

 

14.0 

 

13.9 

Digər pul gəlirləri 

16.2 

11.8 

11.1 

11.2 

11.4 

 

Göründüyü  kimi  tədqiq  edilən  dövrdə  ev  təsərrüfatlarının  gəlirlərinin  tərkibində 

ə

n böyük xüsusi çəkiyə əmək gəlirləri malik olmuşdur və ildən-ilə  artmışdır. Sosial 

transfertlərin payı isə qeyd edilən dövrdə11.6%-dan 16.1%-ə yüksəlmişdir.  Statistika 

son illərlə müqayisədə kənd təsərrüfatı məhsulları və s. satışından daxil olan gəlirin 

və  digər  pul  gəlirlərinin  xüsusi  çəkisində    azalma    müşahidə  olunduğunu  göstərir. 

Beləliklə, əhalinin həyat səviyyəsini xarakterizə edən göstəricilərin və həyatın sosial 

standartlarının  dərin  və  hərtərəfli  statistik  təhlili  göstərir  ki,  ölkədə  həyata  keçirilən 

uğurlu və davamlı sosial-iqtisadi siyasət nəticəsində əhalinin gəlirlərinin həcmində və 

dinamikasında, həmçinin tərkib ünsürlərinin quruluşunda müsbət və davamlı meyllər 

formalaşmışdır.  Qeyd  edək  ki,  Azərbaycan  Respublikasının  Konstitusiyanın  «sosial 

inkişaf  və  dövlət»  adlı  16-cı    maddəsində  Azərbaycan  dövlətinin  və  hər  bir 

vətəndaşın  rifahının  yüksəldilməsi,  onun  sosial  müdafiəsi və  layiqli  həyat  səviyyəsi 

qayğısına qalması vəzifəsi qeyd edilir . Göründüyü kimi ölkə konstitusiyasında təsbit 

olunmuş  vətəndaşların  sosial  hüquqları  beynəlxalq  normalara  əsaslanır.  Belə  ki, 

Sosial  Tərəqqi və  nkişaf  Deklarasiyasında  sosial  tərəqqi  və  inkişaf siyasətinin  əsas 

məqsədlərinin  əməyə  görə  ədalətli  haqq  ödənilməsində  hansısa  diskriminasiyaya 

(hüquq  pozulmalarınıa)  yol  verilməməsininn  təmin  edilməsindən,  lazımı  həyat 

səviyyəsinin təmin etmək üçün yüksək səviyyədə minimum əmək haqqının müəyyən 

edilməsindən, aclıq və yoxsulluğun aradan qaldırılmasından ibarət olduğu qeyd  

 

---

 

 

53 

 

 

Şə

kil  2.4.  2005-2013-cü  illərdə  Azərbaycan  Respublikasında  ev  təsərrüfat-

larının  aylıq gəlirlərinin quruluşu, %  

 

edilmişdir.  Deklarasiya  dövləti  həyat  səviyyəsinin  durmadan  yüksəldilməsinin, 

habelə  gəlirlərin  ədalətli  və  bərabər  bölgüsünün  təmin  edilməsinə  istiqamətləndirir. 

Bu  beynəlxalq  müddəalar  bazar  iqtisadiyyatlı  bütün  ölkələrdə  həyata  keçirilən 

gəlirlərin  və  əmək  haqqının  sosial  siyasətinin  əsasıdır.  Azərbaycan  Respublikasının 

Konstitusiyasında insan hüquqlarının beynəlxalq deklarasiyasının və sosial tərəqqi və 

inkişaf  deklarasiyasının  müddəaları    öz  əksini  tapdığına  görə  Azərbaycan  dövləti 

sosial-iqtisadi  siyasətində  insan  amilinə  önəmli  yer  verir  və  sosial  yönümlü  bazar 

iqtisadiyyatı prinsipləri əsasında ölkəni inkişaf etdirir. 

 

        

 

 

 

§2.2.  Əhalinin pul gəlirlərinin diferensiasiyasının 

statistik qiymətləndirilməsi 

53,6

56,8

59,8

58,2

58,6

11,6

15,6

15,1

15,5

16,1

18,6

15,8

13,9

14

13,9

0

10

20

30

40

50

60

70

2005

2008

2010

2011

2013

Əmək gəlirləri

Sosial transfertlər

Kənd təsərrüfatı 

məhsulları və s. 

satışdan gəlir

---

 

 

54 

 

Həyat  səviyyəsinin və  dövlətin sosial  siyasətinin səmərəlilik   səviyyəsinin  əsas 

göstəricisi əhalinin  gəlirləridir. Təcrübə göstərir ki, 10% ən varlı əhalinin gəlirləri ilə 

10% ən kasıb əhalinin gəlirlərinin diferensasiyasının  5-7 dəfəni otməsi arzu olunan 

deyildir  (6).  Bu  əhali  qrupları  arasındakı  təbəqələşmənin  kəskinləşməyə  doğru 

istiqamətləndiyini  deməyə  əsas  verir.  Ona  görə  də  əhalinin  gəlirlərin    diferen-

sasiyasının  cari  vəziyyətinin  və  gözlənilən  dəyişikliklərinin  mütəmadi  statistik 

qiymətləndirilməsi zəruridir.  

Məlumdur  ki,  цмуми  эюстяриcиляр  ясасында  (ящалинин  цмуми  эялири,  сяран-

жамда  галан  цмуми  эялири,  йыьымы,  инсанын  инкишаф  индекси вя  с.)  юлкянин  сосиал-

игтисади инкишафы вя ящалинин щяйат сявиййяси щаггында цмуми тясяввцр ялдə едилир. 

Лакин  тяжрцбя  дя  даща  ясасландырылмыш  вя  тяфяррцаты  иля  ящалинин  рифащы,  юлкянин 

сосиал-игтисади  инкишафынын  имканлары  щаггында  нятиcяляр  формалашдырмаг  мягся-

диля мцхтялиф аналитик - статистик эюстяриcилярин щесабланмасы вя тящлилиня цстцнлцк 

верилир.  Bu  məqsədlə    эялирлярин  сявиййясиня  эюря  ящалинин  статистик  бюлэц  сыралары 

тядгиг едилир (cядвял 2.6).  

Cядвял 2.6. 

2009 və 2013-cü иллярдя Азярбайcан Республикасында ящалинин 

hər nəfərinə düşən орта айлыг эялирляринин сявиййясиня эюря бюлэцсц (10,11) 

 

Айлыг пул 

эялирляриня 

эюря  

ящалинин 

бюлэцсц 

Мин  

няфяр 

Ку- 

мул- 

йа- 

тив  

чяки 

Фаиз

ля 

Кцмул-

йа- 

тив 

 чяки 

Айлыг пул 

эялирляриня эюря  

ящалинин 

бюлэцсц 

Мин  

няфяр 

Ку- 

мул- 

йа- 

тив  

чяки 

Фаизля 

Кцмул- 

йа- 

тив 

 чяки 

Cями ящали 

 o cцмлядян 

адамбашына 

эялирляр, 

манатла 

8947.2 

- 

- 

- 

9416.8 

- 

- 

- 

- 

0-65 

- 

- 

- 

- 

95 manata 

qədər 

1.4 

1.4 

0.0 

0.0 

65.1-70.0 

- 

- 

- 

- 

95.1-100.0 

9.3 

10.7 

0.1 

0.1 

70.1-75.0 

53.7 

53.7 

0.6 

0.6 

100.1-105.0 

20.5 

31.2 

0.2 

0.3 

75.1-80.0 

232.6 

286.3 

2.6 

3.2 

105.1-110.0 

48.0 

79.2 

0.5 

0.8 

---