Azərbaycan Respublikası Elm və Təhsil Nazirliyi Sumqayıt Dövlət Universitetinin nəzdində

Azərbaycan Respublikası Elm və Təhsil Nazirliyi

Sumqayıt Dövlət Universitetinin nəzdində
Sumqayıt Dövlət Texniki Kolleci
SƏRBƏST İŞ

Şöbə: İnformasiya texnologiyaları və kimya

İxtisas: 040528 «Kimyəvi birləşmələrin keyfiyyətinə analitik nəzarət»
Qrup: 528-22
Kurs: 3
Fənn: Bioloji və fizioloji maddələr kimyası
Mövzu: Fermentlərinayrılması və təmizlənməsi üsulları
Müəllim: Əliyeva
Samirə Tələbə: Mustafayeva Asiman
Tarix:

Sumqayıt – 2023

Fermentlərin ayrılması və təmizlənməsi üsulları

Bu və ya digər materialdan zülalları və digər fermentləri necə ayırmaq olar? Fermentlərin ayrılması üçün adi üsul əvvəlcədən xırdalanmış materialdan: un. səməni, süsərmiş toxumlar, hər hansı heyvani toxuma, bakterial kütlə, göbələk mitsellası-ekstrakt hazırlanır. Belə ckstraktlarda müxtəlif zülallar o sümlədən fermentlər olur.

Çox hallarda fermentlərin təsirinin öyrənilməsində homogcnatlardan istifadə olunur. Homogenatlann alınması üçün bakterial kütləni həvəngdə və ya homogenizator adlanan sihazda xırdalaşırlar (əzirlər). Sonra su və ya bufer məhlulu əlavə edib, hüseyrələrin yaxşı dağılması üçün xırdalanmış şüşə və ya kvars qumu əlavə edirlər. Alınan kütləyə homogenat deyilir. Bu kütlə içərisində hüseyrə qırıntıları, onların nüvələri, piqmentlər olur.
Sonra homogenat mərkəzdənqaçma sihazına verilir. Fermentlər saxlayan ekstrakt və ya homogenat almaq üçün sudan, bufer məhlulundan, duz məhlulundan (NaSI 10 % məhlulu), qliserin və su məhlulu (40 % qliscrin. 60 % su) və üzvi həlledisi (aseton) götürülür.
Bir çox fermentlərin ayrılması üçün aseton tozlan adlanan üsuldan istifadə edirlər. Mədəaltı vəzidən alınan insulin bir neçə dəfə soyudulmuş asetonla işlənilir. Bu zaman yağvari təbəqəli bir sıra maddələr aynlır. Tozu bufer məhlulu və ya başqa həllcdisilərlə ekstraksiya edirlər. Alınan ekstrakt bu və ya başqa fermentlər saxlayır. Sonradan həmin ekstraktdan müəyyən üsullarla fermentləri ayırırlar.

Koenzimlər və başqa faktorlar

Koenzim və ya koferment termini XX əsrin əvvəllərində görkəmli Fransa biokimyaçısı Qabriyel Bcrtran tərəfindən verilmişdir. Bunlar fermentlərın o. hissələridir ki. dializ zamanı yankeçirisi sahədən çıxa bilir. Sonralar müəyyən edilmişdir ki, çoxlu fcrmcntlər iki komponcntlidir, yəni zülaldan və onlarla birləşmiş halda olan qcyri-zülal təbiətli tcrmostabil üzvi birləşmədən ibarətdir və fermentin təsiri zamanı mütləq kofaktor kimi iştirak edir.
İkıkomponentli fermentin zülal hissəsinə apoferment deyilir.
Apofcrmcntlərlə nisbətən möhkəm birləşmiş olan kofermentlər üçün prostetık qrup terminindən istifadə etmək təklif olunur, zülal kimyasında protcidlərin qeyri-zülal hissəsini göstərir. Lakin bu bölgü əsaslı deyildir. Çünki fermentin birində eyni bir koferment zəif, digərində xeyli möhkəm birləşə bilir.
Kofermcntlərin kimyəvi təbiəti öyrənilərkən müəyyən edilmişdir ki. onların bır çoxu vitaminlər və onların törəmələridir. Məsələn, vitamin B|-in (tiamin) pirofosfat efiri mühüm kofermentlərdən biridir. Vitamin B? (riboflovin) və vitamin PP (nikotin turşusunun amidi) bir sıra oksidləşdirisi- reduksıyacdisi fermentlərin koenzimlərin tərkibinə daxil olur. Vitamin B6 (piridoksin) törəmələri şəklində bir sıra fermentlərin kofermentləridir. Bu fermentlər amin turşularının müxtəlif çevrilmələri kimi özlərini apanr. Pantoten turşusu, fol turşusu, biotin və vitamin B\z törəmələri də (sianokobalamin) fermentlərin tərkibinə daxil olur. Bir sözlə, müəyyən edilmişdir ki. vitaminlər normal həyat fəaliyyəti üçün çox mühüm maddələrdir. Onlarsız uyğun fermentlər sistemi əmələ gəlmir, orqanizmin normal işini tənzim edə bilmir
Kofermentlərin kimyəvi təbiəti, onların fermentativ reaksiyalardakı funksiyaları və təsir mexanizmi rəngarəngdir. Onları kimyəvi quruluşlarına əsasən aşağıdakı qruplara ayırmaq olar.
1. Alifatık sıra kofemıentləri
2. Aromatık sıra kofermentləri
3. Hctcrotsiklik birləşmə kofermentləri
4. Nukmozid və nukmotidlər

Alifatik sıra kofermentləri

Qlutation. Görkəmli ingilis biokimyaçısı F.Q.Qopkins tərəfindən kəşf olunan qlutation bitkilərin, heyvanların və mikroorqanizmlərin hüceyrələrində geniş yayılmışdır. Reduksiya edilmiş qlutation L-qlutamin turşusu. L-sisteın və qlısinin qalıqlarından ibarətdir və ona y-L-qlutamin-L-sist cin- qlisin deyilir.

Adi reduksiya olunmuş qlutationu qısa şəkildə QSH kimi göstərirlər. O. asan oksidləşir və Q-S-S-Q formam əmələ gətirir və eləcə də sanlı hüseyrələrdə gedən oksidləşmə-rcduksiya reaksiyalarında mühüm rol oynayır. Bununla yanaşı qlutation bir sıra fermentativ reaksiyalarda spesifik koenzim kimi rol oynayır. Məsələn, o, metilqlioksalın süd turşusuna çevrilməsi reaksiyalarında molekul daxili hidrogen köçürülmələrində qlioksalaza l-si koenzim i kimi özünü göstərir

Reduksiya olunmuş qlutation həm də bəzi fermentlənn koenzimlən rolunu oynayır. Məsələn, fenilpiroüzüm turşusunun keto formasının enol formaya çevrilməsi izomerləşmə reaksiyasını və sis-izomerlərin trans-izomerlərə çevrilməsini kataliz edir (məsələn, malcin turşusunun törəmələrinin fumar turşusu törəmələrinə çevrilməsi reaksiyaları).

Lipoy turşusu. Lipoy turşusu bir sıra mikroblann boyatma faktoru kimi özünü göstərir. O. mayalarda mikroorqanizmlərdə. bitkilərdə, heyvan toxumalarında olur.

Beləliklə, lipoy turşusu –S-S- disulfid rabitəsinə malik olur. Bu qrup asanlıqla qırılır və ikisulhidril-SH qrupunu əmələ gətirir.
Bu xassəsinə görə lipoy turşusunun oksidləşməsi və reduksiyası gedir ki buda onun koferment funksiyasının əsasını təşkil edir.

ipoy turşusu ketoturşuların oksidləşdiricisi dekarbosilləşmə reaksiyalarında iştirak edən bir sırsa oksidləşdirici- reduksiya reaksiyalarının kofermenti rolunu oynayır. Bu fermentlərdə lipoy turşusu karboksid qrupu ilə zülalla birləşmiş olur bu zaman lizin apofermentin sərbəst –NH2 qrupu lipoy turşusunun SOOH qrupu ilə reaksiyaya girir və peptit rabitəsi əmələ gətirir:

Aromatik sıranın kofermentləri

O kocnzimlən (ubixinonlar). Yağlarda həllolan kofcrmcntlər ubıxınonlar və ya Q kocnzimlən adlanır. Ubixinon adı onu göstərir ki. bu kofermcntlərdə xinoid qruplan vardır. "Ubi" Önlüyü "hər yerdə" mənasını venr. Həqiqətdə də ubixinonlar bütün sanlı hüscyrələrdə olur. Onlann qurulubu aşağıdakı kimidir:


Beləliklə, ubixinonlarda bir-binnə nəzərən para vəziyyətdə yerləşən iki xmoıd qrupu olur. Bundan başqa ubixinonlann tərkibinə

daxıl olur ki, burada ikiqat rabitə və metıl qrupu olur. Bu qalıq "n" dəfə təkrar olunur və deməli, "n" 4. 5, 6, 7, 8, 9 və 12-yə qədər ola bilər. Ona görə ubixinonlann konkret nümayəndələrini ubixinon 6 və ya koenzim Q6 adlandırırlar. Deməli, Q yanındakı say qalığın neçə dəfə təkrar olunduğunu göstərir. Koenzim Q254 sonralar plastaxinon adlandınldı. öz quruluşuna görə plastaxinon digər Q koenzimlərindən bir qədər fərqlənir.