Azərbaycan Respublikası Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi Aqrar Elm Mərkəzi

 
 
 
99 
nümunələrdən  minimal  qiymət  sıra  nömrəsi  6,18,  38  və  44  olan  sortlarda  436-482  sen/ha  təşkil 
etməklə “Aran” sortundan 10-7-16 % az olmuşdur. Maksimal qiymət isə sıra nömrəsi 7, 10, 23, 24, 
39,  40,  56,  59  və  60  olan  nümunələrdə    544-636  sen/ha  təşkil  etməklə  standartdan  5-25  %  artıq 
olmuşdur. Quru ot çıxımında da tendensiya davam etmişdir. Quru ot çıxımı seçilmiş sortlarda 23,8-
24,5 % olmuşdur. Toxumçuluq sahəsində əsas təsərrüfat göstəricilərindən olan toxum məhsuldarlığı 
standart sortda 3,78 sen/ha olmuşdur. Sıra nömrəsi 38 və 56 olan “Donskaya-1” və “Çisminskaya-
131”  sortlarında  müvafiq  olaraq  3,5  və  2,5  sen/ha  təşkil  etməklə  standartdan  7,5  və  43,9  %  az 
olmuşdur.  Toxumun  məhsuldarlığının  ən  yüksək  qiyməti  sıra  nömrəsi  9,  23,  24,  39  və  60  olan 
genotiplərdə 5,5-6,5 sen/ha təşkil etməklə standartdan 45-72 % artıq olmuşdur. 
Seçilən  nümunələr  üzərində  qiymətləndirmə  gələcəkdə  davam  etdirilərək  onların  müsbət 
təsərrüfat  xüsusiyyətləri  dəqiqləşdirmək,  yeni  formaların  alınmasında  hibridləşmə  üçün  ilkin 
valideyn formalarının seçilməsi və s. seleksiya məqsədləri üçün istifadəsi məqsədəuyğundur. 
 
ƏDƏBİYYAT  
 
1.
 
Novruzov S., Qulubəyov M. “Bitkiçilik” II-III hissə-1981 
2.
 
Новоселов  А.С.,  Константинова  А.М.  «Селекция  и  семеноводство  многолетних  трав». 
Москва, «Колос», 1978 
3.
 
«Методические указания по селекции многолетних трав». Москва, 1978 
4.
 
Доспехов Б.А.  «Методика полевого опыта». Москва, Агропромиздат, (1985),   351 с. 
5.
 
«Климат Азербайджана».  Баку, Издателство АН. Аз. ССР 
6.
 
Зейналов  А.К.  «Изменение  агрохимически  важных  свойств  почвы  под  влиянием 
длительного  применения  удобрений.  Отчет  почвенно-агрохим».  лаб.  Аз.НИИЗ,  Баку, 
1965, 73 с. 
7.
 
Behbudov H.Ə. “Azərbaycanın yemçilik təsərrüfatı”. Bakı, Azərnəşr-1991, 232 səh. 
8.
 
Quliyev Ş.M., Quliyeva  N.S. “Yoncanın becərilməsinə aid tövsiyələr”. Bakı, 2000 
9.
 
Məmmədov A. “Yem bitkilərinin toxumçuluğu”. Azərnəşr, Bakı–1978, 54 səh  
10.
 
 Quliyev Ə., Hüseynov S.  “Yonca”. Bakı, 1986, 77 səh 
11.
 
 Иванова  Л.П.,  Шишела  Т.А.  «Урожайность  семян  люцерны  в  зависимости  от  нормы 
высева  в  условиях  Астраханской  области».  Сельскохозяйственные  науки  №12,  2008  г., 
с.22-24 
12.
 
Гопгаров  П.Л.,  Лубенец  П.А.  «Биологические  аспекты  возделывания  люцерны».  
Новосибирск, Наука, 1985, с.208-210 
13.
 
Тарковский М.И.  «Люцерна».  Москва, Колос,, 1974, с. 128-130 
14.
 
Суворин А.М., Кропотий Р.И., Михайлов В.А. «Норма высева, способ посева и семенная 
продуктивность люцерны». Селекция и семеноводство №2, 1983, с. 30-31 
 
А.А.Заманов, Г.Й.Касумов, Н.М.Ахмедова, Т.Ю.Рустамова 
 
ОЦЕНКА СОРТА ОБРАЗЦОВ ЛЮЦЕРНЫ ВЫРАЩИВАЕМЫХ В 
КОЛЛЕКЦИОННОМ ПИТОМНИКЕ  
 
Научно-Исследовательский Институт Кормов, Лугов и Пастбищ 
 
В  статье  говорится  о  совместном  изучении  образцов  исходного  материала  сортов 
люцерны зарубежных стран с различными географо-экологическими условиями, с местными 
сортами  (контроль)  в  коллекционном  питомнике.    Биоморфологические  и  хозяйственно- 
ценные признаки этих сортов изучаются путём оценки. В наших исследованиях для оценки в 
коллекционном питомнике были использованы 57 генотипов люцерны.  
Целью  исследований  является  изучение  ценных  хозяйственных  признаков  и  отбор 
коллекционных  образцов  для  продолжения  селекционной  работы  с  этими  сортами  и 
образцами  в  последующих  питомниках  и  представление  перспективных  сортов  в 

---

 
 
 
100 
Государственную  Комиссию  Азербайджанской  Республики  по  испытанию  и  охраны 
селекционных достижений.    
Ключевые  слова:  люцерна,  биологический,  морфологический,  географо-
екологический, хозяйственные признаки, генотип, семена 
 
A.A.Zamanov, H.Y.Gasimov, N.M.Ahmadova, T.Y.Rustamova  
 
ESTIMATION OF VARIETY SAMPLES OF LUCERNE GROWN UP IN COLLECTION 
NURSERIES  
 
Research Institutte of Forages, Meadows and Pastures 
 
In article is spoken about joint studying as an initial material of samples of lucerne varieties 
from  foreign  countries  with  various  geographical  and ecological  conditions  with local  varieties  in 
collection nurseries. 
Biomorphological and economic signs of these varieties are studied by  estimation. 
In  our  researchers  for  an  assessment  in  collection  nursery  57  genotypes  of  lucerne    were 
investigated. 
The  purpose  of  researchers  are  studying  of  voluable  economic  signs  and  selection  of 
collection  samples  for  continoation  of  selection  work  with  these  varieties  and  samples  in  the 
following  nurseries  and  representation  of  perspective  varieties  in  the  State  Commission  of  the 
Azerbaijan Republic on testing and protection of breeding achievements. 
 
Key  words:  lucerne,  biological,  morphological,  geographical-ecological,  economic  signs, 
genotype, seed 
 
 
UOT 633/635;631.52;633.1 
 
YUXARI QARABAĞIN SUVARMA ZONASINDA ARPA SELEKSİYASININ 
EFFEKTİVLİYİ 
 
H.C.Həşimova 
 
Azərbaycan Elmi Tədqiqat Əkinkçilik İnstitutu, Az4351, Zolgörən kəndi,Tərtər BTS, 
 e mail: 
[e-mail]
 
 
Məqalədə Dünya kolleksiyası və yerli sortlar əsasında yaradılmış qiymətli arpa genofondun 
Qarabagın suvarma zonasında tədqiqinin nəticələri verilmişdir.  Alınmış sabit xəttlər məhsuldarlıq 
elementləri  və  xəstəliyə  davamlılıqlarına  görə  qiymətləndirilmişlər.  Ilkin  material  kimi  istifadə 
etmək  üçün  əhəmiyyətli,  perspektiv  sabit  formalar  seçilmiş  və  onlardan  ikisi  Seleksiya 
Nailiyyətlərinin Sınağı və Mühafizəsi üzrə Dövlət Komissiyasına təqdim edilmişdir.  Seçilmiş digər 
nümunələr gələcək tədqiqatlar üçün arpa seleksiyası proqramına daxil edilmişlər.  
 
Açar sözlər: seleksiya, hibrid, seçmə, pitomnik, introduksiya, sabit xətt, sort, arpa 
 
 Dünyada  baş  verən  kəskin  iqlim  dəyişkliklərinin  təsirinin  zəiflədilməsi  və  ya  qismən 
qarşısının  alınması  k/t  sahəsində  çalışan  alim  və  seleksiyaçıların  qarşısında  duran  mühüm 
vəzifələrdəndir.  Bu  baxımdan  digər  taxıllara  nisbətən  arpanın  təbiətin  stres  amllərinə  qarşı 
davamlılığının daha yüksək olaması [7-8] bu bitkinin ölkəmizin istənilən bölgəsində becərilməsinə 
imkan yaradır ki, bu  respublikamızda da  bu bitkiyə olan marağı günbəgün artırır.  

---