Yumşaq buğdanın birinci nəsil (F
1
) hibridlərində bitkinin boyunun
irsən nəsilə keçməsinə görə fərqlənən kombinasiyalar
Cədvəl 1
№
Kombinasiyaların adı
Bitkinin boyu, sm
Heterozis
hp
♀
F
1
♂
1
Murov-2 x Bezostaya-1
87,4
99,9
96,1
+3,95
+1,87
2
Murov-2 x Doka
87,4
102,1 98,7
+3,44
+1,60
3
Murov-2 x Vassa
87,4
98,3
88,1
+11,58
+30,14
4
Murov-2 x Tanya
87,4
90,4
78,1
+3,43
+3,0
5
Murov-2 x Şəfəq-2
87,4
99,6
93,7
+6,30
+2,87
6
Murov-2 x Sönməz
87,4
107,4 95,7
+12,23
+3,82
7
Şəfəq-2 x Doka
88,1
100,6 94,3
+6,68
+3,03
8
Şəfəq-2 x Tanya
88,1
103
82,7
+16,91
+6,52
9
Şəfəq-2 x Vassa
88,1
92,3
87,7
+4,77
+22
10 Azəri x Pərvin
95,7
99,3
89,8
+3,76
+2,22
11 Azəri x Şəfəq-2
95,7
101,3 81,5
+5,85
+1,79
12 Murov x Bezostaya-1
109,7 117,9 107,5
+7,47
+8,45
13 Tərəqqi x Aran
97,4
107
93,7
+9,86
+6,19
14 Doka x Sönməz
106,6 120,8 109,9
+9,92
+7,61
15 TT 09214/3 lütessens x Bezostaya-1
115,6 120,5 105,6
+4,24
+1,98
16 TT 09214/3 lütessens x Sönməz
115,6 121,9 111,7
+5,45
+4,23
17 Z 2009/1-1 (Aran x Umanka) x Sönməz 111,8 119,9 112,9
+6,20
+13,73
18 Z 2009/2-1 (Murov x Aran) x Sönməz
106,7
119
110,1
+8,08
+6,23
19 Z 2009/2-1 (Murov x Aran) x Vassa
106,7 114,9
84,5
+7,68
+1,74
Birinci nəsil (F
1
) hibridlərdə sünbülün uzunluğunun irsən keçməsi xarakterinin tədqiqi
göstərmişdir ki, bu əlamət əsasən yüksək dominantlıq xüsusiyyətinə malikdir. Sünbülün
uzunluğuna görə yüksək dominantlıq
Şəkil.2. Növdaxili birinci nəsil (F
1
) yumşaq buğda hibridlərində sünbülün
uzunluğunun irsən ötürülməsi
TT 09214/3 lütessens x Bezostaya-1(h
p
=+29), TT 09214/3 lütessens x Sönməz (h
p
=+27),
Murov-2 x Bezostaya-1 (h
p
=+22) kombinasiyalarında müşahidə edilmişdir. Yüksək heterozislə
Sönməz x Pərvin (h
həq
=+35,29%), Sönməz x Murov-2 (h
həq
=+25,89%), Tərəqqi x Aran (h
həq
=
+17,76%) kombinasiyaları fərqlənmişlər (cədvəl 2).
1,79%
62,50%
14,29% 12,50%
8,93%
64,29%
35,71%
0,00%
10,00%
20,00%
30,00%
40,00%
50,00%
60,00%
70,00%
İrsilik və heterozislik dərəcəsi
dominantlıq yoxdur
yüksək dominantlıq
qismən dominantlıq
aralıq irsiyyət
depresiya
heterozis müşahidə edilmişdir
heterozis müşahidə edilməmişdir
Yumşaq buğdanın birinci nəsil (F
1
) hibridlərində sünbülün uzunluğunun
irsən nəsilə keçməsinə görə fərqlənən kombinasiyalar
Cədvəl 2
№
Kombinasiyaların adı
Sünbülün uzunluğu, sm Heterozis
hp
♀
F
1
♂
1 Murov-2 x Bezostaya-1
10,75
11,8
10,65
+9,77
+22
2 Murov-2 x Doka
10,75
11,8
10,3
+9,77
+5,67
3 Murov-2 x Tanya
10,75
12,15
11,35
+7,05
+3,67
4 Şəfəq-2 x Sönməz
11,5
13,05
12,1
+7,85
+4,17
5 Şəfəq-2 x Tanya
11,5
12,55
10,7
+9,13
+3,62
6 Şəfəq-2 x Murov-2
11,5
13
11,8
+10,17
+9
7 Azəri x Şəfəq-2
10,7
12,6
11,8
+6,78
+2,45
8 Murov x Doka
11,6
13,44
10,2
+15,86
+3,63
9 Tərəqqi x Sönməz
10,7
11,8
11,2
+5,36
+3,4
10 Tərəqqi x Aran
10,7
12,6
9,6
+17,76
+4,45
11 Doka x Azəri
12,7
13,7
10,25
+7,87
+1,82
12 Sönməz x Murov-2
10,85
14,1
11,2
+25,89
+17,57
13 Sönməz x Trap
10,85
12,35
11,2
+10,27
+7,57
14 Sönməz x Nota
10,85
11,9
10,35
+9,68
+5,2
15 Sönməz x Pərvin
10,85
16,1
11,9
+35,29
+9,0
16 TT 09214/3 lütessens x Doka
11,7
13,6
10,7
+16,24
+4,8
17 TT 09214/3 lütessens x Bezostaya-1
11,7
13,1
11,6
+11,97
+29
18 TT 09214/3 lütessens x Vassa
11,7
13,6
12,25
+11,02
+5,91
19 TT 09214/3 lütessens x Sönməz
11,7
13,1
11,8
+11,02
+27
20 TT 09214/3 lütessens x Tanya
11,7
12,5
11,6
+6,84
+17
21 TT 09214/3-1 lütessens x Doka
12,45
13,55
10,4
+8,83
+2,07
22 Z 2009/2-1 (Murov x Aran) x Bezostaya-1
9,85
11,5
10,9
+5,50
+2,14
23 Z 2009/2-1 (Murov x Aran) x Sönməz
9,85
11,3
10,55
+7,11
+3,14
24 Z 2009/2-1 (Murov x Aran) x Doka
9,85
11,2
10,65
+5,16
+2,37
25 Z 2009/2-1 (Murov x Aran) x Vassa
9,85
10,65
9,95
+7,03
+15
26 Z 2009/2-1 (Murov x Aran) x Pərvin
9,85
12
10,9
+10,09
+3,09
Tədqiqatlar zamanı valideyin formalarda bu əlamət 9,6-14,4 sm, hibrid kombinasiyalarda
isə 10,5-16,1 sm arasında dəyişmişdir. Müəyyən olunmuşdur ki, sünbülün uzunluğuna görə əksər
hibrid kombinasiyalar, heterozisliyin və yüksək dominantlığın baş verməsi nəticəsində valideyin
formalardan xeyli fərqlənmişlər. Tədqiq etdiyimiz 56 hibrid kombinasiyadan 36-sı
valideynlərinə nisbətən sünbüllərində uzunluluğuna görə üstünlüyə malik olmuş, digər hibrid
kombinasiyalar bu əlamətə görə valideyn formalarla yaxın olmuşlar.
Bir çox tədqiqatçıların fikirinə görə sünbüldə olan dənlərin sayı buğdanın əsas
məhsuldarlıq elementlərindən biri hesab edilir və xarici mühit amillərindən asılılığa malikdir.
Sünbüldə dənlərin sayına görə 2013-2014-cü tədqiqat ilində apardığımız təcrübələrdə 56 birinci
nəsil (F
1
) hibridlərinin analizlərinin təhlili zamanı 1,79% kombinasiyada dominantlıq
olmamışdır; 62,5% kombinasiyada yüksək dominantlıq; 10,71%-də qismən dominantlıq;
16,07%-də aralıq irsiyyət; 8,93%-də depresiya; 62,5%-də heterozis müşahidə edilmişdir; 37,5%-
də isə heterozis müşahidə edilməmişdir (şəkil 3).
Dostları ilə paylaş: |