Şəkil.3. Növdaxili birinci nəsil (F
1
) yumşaq buğda hibridlərində sünbüldə dənlərin
sayının irsən ötürülməsi
Sünbüldə dənlərin sayına görə yüksək dominantlıq Doka x Tanya (h
p
= +149), TT 09214/3
lütessens x Vassa (h
p
=+24,03), TT 09214/3 lütessens x Bezostaya-1 (h
p
=+22,43)
kombinasiyalarında müşahidə edilmişdir. Yüksək heterozislə TT 09214/3 lütessens x Vassa
(h
həq
=+64,85%), Doka x Şəfəq-2 (h
həq
=+36,86%), TT 09214/3 lütessens x Doka (h
həq
=+31,69%)
kombinasiyaları fərqlənmişlər (cədvəl 3).
Yumşaq buğdanın birinci nəsil (F
1
) hibridlərində sünbüldə dənlərin
sayının irsən nəsilə keçməsinə görə fərqlənən kombinasiyalar
Cədvəl 3
№
Kombinasiyaların adı
Sünbüldə dənlərin sayı, əd. Heterozis
hp
♀
F
1
♂
1
Murov-2 x Vassa
55,5
65
53,6
+17,12
+11
2
Murov-2 x Tanya
55,5
62,1
49,3
+11,89
+3,13
3
Şəfəq-2 x Sönməz
57,9
66,7
61,1
+9,16
+4,5
4
Şəfəq-2 x Vassa
57,9
69
52,4
+19,17
+5,04
5
Şəfəq-2 x Murov-2
57,9
63,4
55,3
+9,50
+5,23
6
Murov x Bezostaya-1
44,9
49,1
41,3
+9,35
+3,33
7
Murov x Tanya
44,9
53,2
43
+18,48
+9,74
8
Murov x Doka
44,9
47,33
41,5
+5,41
+2,43
9
Doka x Tanya
45,4
52,9
45,5
+16,26
+149
10 Doka x Şəfəq-2
45,4
64,6
47,2
+36,86
+20,33
11 Sönməz x Murov-2
48,2
61
46,1
+26,56
+13,19
12 Sönməz x Trap
48,2
56,3
52
+8,27
+3,26
13 Sönməz x Pərvin
48,2
72,9
56,9
+28,12
+4,68
14 Alman sortu x Bezostaya-1
53,6
58,8
47,3
+9,70
+2,65
15 Alman sortu x Sönməz
53,6
59,6
48,8
+11,19
+3,5
16 TT 09214/3 lütessens x Doka
48,6
64
46,7
+31,69
+17,21
17 TT 09214/3 lütessens x Bezostaya-1
48,6
56,1
47,9
+15,43
+22,43
18 TT 09214/3 lütessens x Vassa
48,6
84,9
51,5
+64,85
+24,03
19 TT 09214/3 lütessens x Sönməz
48,6
56,1
47
+15,43
+10,37
20 TT 09214/3-1 lütessens x Doka
51,1
57,3
43
+12,13
+2,53
21 Z 2009/2-1 (Murov x Aran) x Doka
42,8
46,9
32,6
+9,58
+1,80
22 Z 2009/2-1 (Murov x Aran) x Vassa
42,8
50,9
30,1
+18,92
+2,28
23 Z 2009/2-1 (Murov x Aran) x Pərvin
42,8
53,6
44
+21,82
+17
1,79%
62,50%
10,71%
16,07%
8,93%
62,50%
37,50%
0,00%
10,00%
20,00%
30,00%
40,00%
50,00%
60,00%
70,00%
İrsilik və heterozislik dərəcəsi
dominantlıq yoxdur
yüksək dominantlıq
qismən dominantlıq
aralıq irsiyyət
depresiya
heterozis müşahidə edilmişdir
heterozis müşahidə edilməmişdir
Apardığımız analizlərin nəticələrinə nəzər saldıqda məlum olur ki, sünbüldə dənin sayı
valideyn formalarda mütləq qiymətcə 29,7-81,4 ədəd arasında, birinci nəsil hibridlərdə bu
göstərici kombinasiyalardan asılı olaraq 41-84,9 ədəd olmuşdur. Tədqiq etdiyimiz 56 hibrid
kombinasiyalarından 35-də valideynlərinə nisbətən sünbüllərində dənlərin sayı yüksək olmuşdur,
digər hibrid kombinasiyalar bu əlamətə görə həm ana formaya, həm də ata formaya oxşamışdılar.
Müəyyən olunmuşdur ki, əksər hibridlərdə heterozisliyin baş verməsinin əsas səbəblərindən biri,
hibrişləşmədə iştirak edən valideyn formalarının sünbülündəki dənlərin miqdarının eyni sayda və
yaxud da bir-birindən az fərqli olmalarıdır.
Birinci nəsil (F
1
) hibridlərdə sünbüldəki dənin kütləsinin irsən nəsilə keçməsi geniş irsi
müxtəlifliklə xarakterizə olunur. Bir çox tədqiqatçıların apardıqları tədqiqatlarda sünbüldə olan
dənin kütləsinə görə yüksək dominantlıq və yüksək heterozis müşahidə edildiyi göstərilir.
Sünbüldə dənin kütləsi birbaşa sünbüldə olan dənlərin sayından və onların iriliyindən asılıdır, bu
göstəricilərin birinin dəyişməsi 1000 dənin kütləsinə əhəmiyyətli dərəcədə təsir göstərə bilər.
Sünbüldə dənin kütləsinə görə 2013-2014-cü tədqiqat ilində apardığımız təcrübələrdə 56 birinci
nəsil (F
1
) hibridlərinin analizlərinin təhlili zamanı 76,79% kombinasiyada yüksək dominantlıq;
5,36%-də qismən dominantlıq; 7,14%-də aralıq irsiyyət; 10,71%-də depresiya; 76,79%-də
heterozis müşahidə edilmişdir; 23,21%-də isə heterozis müşahidə edilməmişdir (şəkil 4).
Sünbüldə dənin kütləsinə görə yüksək dominantlıq Sönməz x Trap (h
p
=+64), Sönməz x
Murov-2 (h
p
=+56,5), Sönməz x Tanya (h
p
=+54) kombinasiyalarında müşahidə edilmişdir.
Yüksək heterozislə TT 09214/3 lütessens x Vassa (h
həq
=+94,04%), TT 09214/3 lütessens x Doka
(h
həq
=+49,54%) kombinasiyaları fərqlənmişlər (Cədvəl 4).
Şəkil.4. Növdaxili birinci nəsil (F
1
) yumşaq buğda hibridlərində sünbüldə dənin
kütləsinin irsən ötürülməsi
Beləliklə, bir sünbüldəki yüksək dən kütləsinə malik olan hibridlərin alınmasının əsas
səbəblərindən biri kombinasiyalarda iştirak etmiş valideyn formalarının yüksək məhsuldar
formalara aid olması sayılır. Apardığımız analizlərin nəticələrinə nəzər saldıqda məlum olur ki,
bir sünbüldəki dənin kütləsi valideyn formalarda mütləq qiymətcə 1,33-3,19 qram arasında,
birinci nəsil hibridlərdə bu göstərici kombinasiyalardan asılı olaraq 1,68-4,56 qram olmuşdur.
Tədqiq etdiyimiz 56 hibrid kombinasiyalarından 43-də valideynlərinə nisbətən sünbüllərində
dənlərin kütləsi yüksək olmuşdur, digər hibrid kombinasiyalar bu əlamətə görə valideyn
formalara yaxın olmuşlar.
76,79%
5,36% 7,14%
10,71%
76,79%
23,21%
0,00%
20,00%
40,00%
60,00%
80,00%
100,00%
İrsilik və heterozislik dərəcəsi
yüksək dominantlıq
qismən dominantlıq
aralıq irsiyyət
depresiya
heterozis müşahidə edilmişdir
heterozis müşahidə edilməmişdir
Dostları ilə paylaş: |