Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazırliyi Azərbaycan Respublikiası Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi Azərbaycan Dövlət Aqrar Universiteti.



Yüklə 7,25 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə28/57
tarix29.05.2018
ölçüsü7,25 Kb.
#46640
1   ...   24   25   26   27   28   29   30   31   ...   57

73 
 
мигдарда  селлцлоза  олан,  чятин  щязм  олунан  кобуд  битки  галыгларынын 
олмасы иля ялагядардыр.
 
Эювшяйянляр  йеми 
ики 
дяфя 
чейняйир: 
Биринъи  дяфя  тялясик  –
 
йемлямя  заманы,  икинъи 
дяфя  ясаслы  –
 
динъялмя 
заманы  (эювшямя  дюврц). 
Беля 
гидаланма 
цсулу 
индики 
эювшяйянлярин 
вящши 
я
c
дадларынын 
йашама 
уьрунда 
мцбаризядя 
мцяййян 
цстцнлцк  газандырмышдыр. 
Беля  ки,  гыса  мцддятдя 
чохлу 
мигдарда 
йем 
йыьышдырыб 
эютцряряк 
ону  мцяййян  мцддят  юн 
мядянин 
шюбяляриндя 
сахламаьа, 
сакит 
вязиййятдя 
ися 
тякрар 
ясаслы 
механики 
ишлянмядян 
кечирмяйя 
имкан верир.
 
Мядя 
щязми.
 
Хырдаланмыш вя аьыз суйу 
иля  исланмыш  йем  удлагдан  мядяйя
 
дцшцр.  Мядядя  йем  мядя  ширяси 
ферментляринин, тясири иля ъидди дяйишкянлийя уьрайыр. Мядя ширясиндя цч 
фермент вардыр: пепсин, химозин (шырдан ферменти) вя липаза. 
Назик  баьырсаг  шюбяси
 

 
оникибармаг,  назик,  аъы,  вя  галча  баьырсаг 
шюбяляриня  айрылыр.  Мяншяйиня  вя  функсийасына  эюря  назик  баьырсаг 
шюбяси  иля  ялагядар  олан  вя  чыхарыъы  ахаъагла  оникибармаг  баьырсаьа 
ачылан ики олдугъа бюйцк вязи –
 
гараъийяр вя мядяалты вязи вардыр. Щяр ики 
вязи баьырсаг борусу селикли гишанын тюрямяси олуб, бу борунун епителиал 
чыхынтыларындан инкишаф етмишдир. 
Şə
kil-33. 
Nazik  bağırsaq  bölməsinin  quruluĢ  sxemi:  I-Selikli  qiĢa:  1-  epiteli:  2-badəĢəkilli 
hüceyrələr  :  3-ümumi  bağırsaq:  4-selikli  qiĢaın  əsası:  5-  selikli  qiĢa  əsasının  əzələ  qatı:  II- 
Selikli  qat:6-  selikaltı  sinir  kələfi  7-onikibarmaq  bağırsaq  vəziləri  :8-limfa  damarları  kələfi. 
III-Əzələ  qiĢası:  9-əzələ  qiĢasının  halqavi  qatı:  10-əzələarası  sinir  kələfi,əzələ  qiĢasının 
uzununa  qatı.  IV-Seroz  qiĢa.göy  rənglə-venalar,qırmızı  rənglə-arterialar,  qara  rənglə-
sinirlər,ag rənglə-limfa damarları göstərilmiĢdir. 


74 
 
Гараъийяр.
 
Гырмызы
-
боз  рянэли  органдыр.  Бу  организмдя  ян  бюйцк  вяздир. 
Фуnксийасы  олдугъа  мцхтялифдир:  Юд  ифраз  едир.  Юдчыхарыъы  каналла 
оникибармаг баьырсаьа дахил олуб, йаьларын парчаланмасында иштирак едир.
 
Маддяляр мцбадилясиндя иштирак едир.
 
Карбощидратларын (гликоэенин) топланма йеридир
 
Барйер  (мцдафия)  ролу  ойнайыр  –
 
мядя  вя  баьырсаглардан  гапы  венасы 
васитяси иля гараъийяря дахил олан мцхтялиф зящярли маддяляр гараъийярдя 
парчаланыр, 
ганда 
олан 
зцлалын 
парчаланма 
мящсулларыны 
зярярсизляшдирир.
 
Ембрионал дюврдя гараъийяр ганйаратма ролуну ойнайыр.
 
Мядяалты  вязи  –
 
дахили  вя  хариъи  секресийайа  малик  вязидир.  Онун  ифраз 
етдийи ширя оникибармаг баьырсаьа тюкцляряк йаь, зцлал вя карбощидратларын 
парчаланмасына  тясир
 
эюстярир.  Ширянин  тяркиби  чох  зянэин  олуб
-
трипсин, 
химотрипсин,
 
липаза,  амилаза,  малтаза,  лакт
o
за  ферментляри  варды.  Йоьун 
баьырсаг шюбяси назик баьырсагдан ховларын олмасы иля фярглянир. Бу шюбя 
кор,  чянбяр  вя  дцз  баьырсаглара  айрылыр.  Йоьун  баьырсаг  шюбясиндя  су  вя 
минерал дузлар мящлул щалында сорулур, отйейянлярдя, бир дя гида маддяляри 
сорулур  чцнки,  бурада  бюйцк  мигдарда  йем  щялл  олунур.  Сорулма  йоьун 
баьырсаьын уъ щиссяляриндя дя олур. Сорулмадан сонра галан йоьун баьырсаг 
мющтявиййаты  селикли  гишанын  ифраз  етдийи  маддя  иля  йапышдырылараг 
няъис кцтлясини (пейин) ямяля эятирир.
 
            
Ган  вя  лимфа  системи

Ган  вя  лимфа  дювраны  цзвляри  системи  ган  вя 
лимфа  дювраны  цзвляриндян,  дамар  системи
nin 
мяркязи  олан  црякдян,  ган 
дамарларындан, лимфа дцйцнляриндян вя ган дювраны цзвляриндян ибарятдир.
 
Ган
 

 
гырмызы рянэли, шортящяр майе тохумадыр. О, плазма адланан майе 
щиссядян  вя  формалы  елементлярдян  (лейкосит,  еритросит,  тромбосит) 
ибарятдир.
 
Мцхтялиф  щейванларда  ганын  мигдары  мцхтялиф  олуб,  атларда  бядян
 
кцтлясинин тяхминян 9,8%
-
ни, иняклярдя –
 
8,0%, гойунларда –
 
8,1%, донузларда 

 
4,6%, итлярдя –
 
6,4, тойугларда –
 8,5%-
ни тяшкил едир.
 
Организмдя  ганын  ашаьыдакы  функсийалары  вардыр:  Ганı

дашыйыъы, 
няглиййат  функсийасы;  Ганı

оксидляшдириъи  вя  ифразат  функсийасы;  Ганı

Истилик
-
тянзимлямя  иши;  Ганı

Мцдафия  функсийaсы  вя  иммунитет;
 
Ганı

щуморал  тянзимлямя  фяалиййяти.Ганын  80%
-
и  судур.  Гуру  галыьын  19,1%
-
ни 
цзви маддяляр вя 0,9%
-
ни гейри
-
цзви маддяляр тяшкил едир.
 


75 
 
Ганын  формалы  елементляри  бунлардыр:  гырмызы  ган  кцряъикляри 
(щцъейряляри)  –
 
еритроситляр,  аь  ган  щцъейряляри  –
 
лейкоситляр  вя  ган 
лювщяъикляри
 

  trombositl
ə
r
.  Бу  формалı
  elementl
ə
rin 
щяр  биринин  юз 
хцсусиййятляри вардыр вя мцяййян бир иш эюрцр.
 
 
Şə
kil
-34.  Qırmızı  və  ağ  qanın  mikroskopik  görünüĢü.  1-bazofil;  2  və  3-eozinofillər;  4-körpə 
neytrofil;  5-çöp-nüvəli  neytrofil;  6-seqment-nüvəli  neytrofil;  7-monosit;  8-böyük  limfosit;  9-
orta limfosit; 10-kiçik limfosit; 11-qan lövhəcikləri; 12-13-eritrositlər.
   
Ганын  лахталанмасы.
 
Ганын  лахталанмасынын  мащиййяти  плазма  зцлалы 
фибриноэенин  щялл  олан  формадан  щялл  олунмайан  формайа  –
 
фибриня
 
кечмясиндян  ибарятдир.  Бунун  цчцн  ганын  гейри
-
фяал  ферменти  олан 
протомбин 
фяал 
ферментя 

 
тромбиня 
чеврилмялидир. 
Ганын 
лахталанмасынын  чох  бюйцк  биоложи  ящямиййяти  вардыр.  Ган  лахталана 
билмядикдя щятта кичик йаралар беля юлцмъцл ганахмалара сябяб ола биляр. 
Лимфа  демяк  олар  ки,  шяффаф,  азъа  сарымтыл  майедир.  Лимфа 
капилйарларын диварларындан сызмыш ган плазмасындан ямяля эялян тохума 
майесидир,  тяркибъя  плазмайа  охшайыр.  Лимфа  дцйцнляриндян  кечян 
лимфанын тяркибиндя лимфоситляр вардыр.
 
Цряк  ган дювранынын ясас  цзвцдцр. О, ганы гапалы дамарлар системи иля дювр 
етдирир. 
Ган 
дамарлары 
артерийалар, 
веналар 
v
ə
 
капилйарлар

бюлцнцр. 
Артерийалар  ганы  црякдян 
периферийайа,  веналар  ися 
яксиня,  периферийадан  цряйя 
апарыр. 
Капилйарлар 
периферийада  артерийалары 
веналарла  бирляшдирир  вя 
тохумалары 
анъаг 
бунлар 
гидаландырыр.
 


Yüklə 7,25 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   24   25   26   27   28   29   30   31   ...   57




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə