Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazırliyi Azərbaycan Respublikiası Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi Azərbaycan Dövlət Aqrar Universiteti.
Yüklə 7,25 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Qafqaz qonur malı
107 53,3-61%-ə qədər olmuĢdur. Eyni zamanda sümük 17-22%-ə çatmıĢdır. Ġnəklərdə ən yüksək kəsim çıxarı 64,6-69,8% olmuĢdur ki, bu da ətlik mala xas olan əlamətləri göstərmiĢdir . A.Ġ.Prudov, Ġ.M.Dudin və baĢqalarının verdikləri məlumata görə Rusiya Federasiyasında simmental cinsinin qırmızı-ala holĢtin cinsilə çarpazlaĢmasından alınan birinci nəsil mələzlərinin birinci laktasiyada məhsuldarlığı 4016 kq, südün yağlılığı isə 3,80 % təĢkil etmiĢdir. Mələzlər öz simmental cinsli həmyaĢlarından 725 kq artıq süd vermiĢlər. Mələzlərin qanında holĢtin cinsinin qanı artdıqca mələzlərlə simmentalın məhsuldarlığı arasında fərq də mələzlərin xeyrinə dəyiĢir. Ġkinci nəslin mələzlərinin (¾ HolĢtin cinsinə görə) birinci laktasiya üzrə sağımı 4249 kq, südün yağlılığı 3-7,8% təĢkil etmiĢdir. Onların bu göstəricisi simmentala nisbətən 958 kq çox olmuĢdur . Rusiyada aparılan tədqiqatlarda Simmental mələzləri Hereford cinsi ilə cəmdək çəkisi 219,5 kq Aberin–Anqus mələzlərində 257 kq, ġarole cinsin mələzlərində isə cəmdək çəkisi 315 kq olduğu qeyd edilir. Ən yüksək kəsim çıxarı Simmental x Aberdin –Anqus mələzlərində (62,3%) olmuĢdur. Simmental mal Almaniyada xallı mal adı ilə geniĢ yayılmaqla çarpazlaĢmada və təmizlikdə yetiĢdirmədə geniĢ istifadə olunur. Erfurut və Saksoniya–Anqalt dairələrində, Alman dağlarında geniĢ yayılmıĢdır. Burada cinsin dünya rekordçusu 24610 nömrəli ,,Kastaniye” adlı inək 365 gündə 10511 kq süd vermiĢ, süddə yağlılıq 5,16%-ə, ümumi süd yağı isə 542 kq-a çatmıĢdır. Z.A.Tahirovun verdiyi məlumata görə Salyan rayonun ,,Yeni Muğan“ kolxozunda Simmental cinsli inəklərdən birinci laktasiyada 4% yağlılıqda 2377 kq süd alınmıĢdır. Həmin təsərrüfatda Simmental cinsinin HolĢtin–Friz cinsi ilə mələzlərindən 2739 kq süd alınmıĢ, mələzlərin südünün yağlılığı laktasiya ərzində 3,62% təĢkil etmiĢdir. Z.A.Nəsibovun verdiyi məlumata görə Azərbaycanın Mərkəzi rayonlarında yetiĢdirilən tamyaĢlı Simmental inəklərindən laktasiya ərzində 2943 kq süd sağılır, südün yağlılığı 4,08 % təĢkil edir. Azərbaycanın bəzi təsərrüfatlarında Simmental inəklərin məhsuldarlığını artırmaq üçün onları Qara-ala HoliĢtin törədiciləri ilə çarpazlaĢdırılmalıdırlar . N.Baqrakov, L.Liskareva, B.Dokyraebanın tədqiqatlarına əsasən göstərmək olar ki, simmental cinsini HolĢtin ilə çarpazlaĢdırdıqda fenotipcə qırmızı ala rəngli fərdlər alınır ki, bunlar da çox yüksək intensiv böyümə və kökəlmə xüsusiyyətlərinə malikdirlər . Tədqiqatçıların məlumatlarına əsasən Voronej vilayətində ancaq cavan mal-qara deyil, Simmental cinsin inəkləri çox yüksək kökəlmə xüsusiyyətlərinə nail olunmuĢlar . Simmental holĢtin mələzlərində holĢtin qanı (⅛ sim .x ⅞ hol) artdıqca onların canlı kütləsi azalmıĢdır. Müxtəlif qan dərəcəli mələzlərin kökəlmə qabiliyyəti simmental cinsindən aĢağı olmuĢdur. Məsələn, əgər kökəlməyə qoyulmuĢ simmental inəklərin canlı kütləsi 556,3 kq olmuĢdursa, birinci nəsil mələzlərdə 526 kq və üçüncü nəsil mələz inəklərdə isə 493,2 kq olmuĢdur. 3 ay kökəltmədən sonra Simmental cinsində canlı kütlə 666,3 kq olmuĢdursa, üçüncü nəsil inəklərdə kökəlmədən sonra 588,3 kq-a çatmıĢdır. Kökəltmə dövründə ümumi artım 110 kq Simmental cinsində olduğu halda, üçüncü nəsil mələzlərdə 95,1 kq olmuĢdur. Simmental inəklərinin 1 kq çəki artımı üçün (8,9 yem vahidi) mələzlərə nisbətən az yem (9,1 yem vahidi) sərf edilmiĢdir. Xüsusən kəsim göstəricilərində cəmdək çıxarı simmental cinsli inəklərdə 54,1%, 108 mələzlərdə isə 52,2% olmuĢdur. Eyni zamanda, kəsim çıxarı da (55,2%) mələzlərdən (52,7%) üstün olmuĢdur . Y.D.Ruban Xarkov vilayətində südlük cins yaratmaq məqsədilə Simmental cinsini Qırmızı-ala holĢtin və qara-ala holĢtin cinsləri ilə çarpazlaĢdırmıĢdır. AlınmıĢ mələzlərin orta süd məhsuldarlığı 4500-5500 kq-a çatmıĢdır. Əgər ayrılıqda damazlıq təsərrüfatlarında simmental cinsli inəklərin illik orta süd məhsuldarlığı 3472 kq olmuĢdursa, qırmızı–ala cinsində bu göstəricisi 4750 kq-a çatmıĢdır. A.U.ġilov, U.T.Lisobeç, S.T.Qromey Çernov vilayətinin yetiĢdirilən cinsin 90%-i Simmental cinsi təĢkil edir. Burada Simmental inəyin HolĢtin və Qara-ala cinsin buğaları ilə çarpazlaĢdırma aparılmasını və süd məhsuldarlığını artmasına nail olmuĢlar. Burada yaradılmıĢ ikicinsli və üçcinsli mələzlər çox yüksək böyümə dinamikasına malik olmuĢlar. Əgər nəzarət qrupunda inəklərin orta süd məhsuldarlığı 1385 kq olmuĢdursa, onun Molubdin mələzləri ilə 1669 kq süd vermə qabiliyyəti olmuĢdur. Üçüncü nəsildə həmin inəklər 1842 kq süd vermiĢlər. Həmin mələzlər üzərində güclü seleksiya iĢi aparılmıĢ, indi orta hesabla həmin inəklərin orta süd məhsuldarlığı 4328 kq –a çatmıĢdır . V.Ə. Bayramovun, X.A.Ələsgərovun apardıqları tədqiqatlardan aydın olur ki, respublikanın Muğan-Salyan bölgəsində əhalinin ərzaq məhsullarına olan tələbatının ödənilməsi üçün simmental cinsdən istifadə olunmasının əhəmiyyət kəsb etdiyini göstərirlər. Alimlərin tədqiqatlarına əsasən Muğan-Salyan bölgəsində simmental cinsin orta süd məhsuldarlığı Ι laktasiyada 2563 kq olmuĢdursa, Ι –nəsil holĢtin mələzlərində 3142 kq ΙΙ nəsildə isə birinci laktasiyada 3234 kq olmuĢdur. Ġnəklərin canlı kütləsi simmental cinsində 392 kq olmuĢdursa holĢtin mələzlərində bu göstərici 435 kq-a çatmıĢdır. Simmental cinsli inəklər Ι laktasiyada 3,93 % yağlılığında 2563 kq, ΙΙ laktasiyada 3,93 % yağlığında 2916 kq, ΙΙΙ və yuxarı laktasiyalarda 3,92% yağlılığında 3142 kq süd vermiĢlərsə bu göstəricilər müvafiq olaraq Ι nəsildə 3,92%-3142 kq ; 3,94%-3495 kq; 3,93%- 3875 kq; ΙΙ nəsildə 3,87%-3234 kq; ΙΙΙ və yuxarı laktasiyalarda müvafiq olaraq 3,88%- 3590 kq və 3,84% -4045 kq olmuĢdur . N.F.Rostovsev, Ġ.Ġ.ÇerkeĢenko tədqiqatlarında çoxsaylı tədqiqatlar aparmıĢlar. Xüsusi simmental inəkləri ġarle, limuzin, hereford, aberdin anqus, kalmik və ağbaĢ qarax cinsli törədicilər ilə çarpazlaĢdırmıĢ və müsbət nəticəli mələzlər əldə olunmuĢdur. Ən yaxĢı nəticə simmental cinsin ġarole və hereford cinsin buğalarından alınmıĢ balalar olmuĢdur . Qafqaz qonur malı Qafqaz qonur malı öz yayılma və bioloji təsərrüfat cinsiyyətinə görə respublikamızın ərazisində ən geniĢ yayılmıĢ əsas cinsdir. Azərbaycan Respublikasının Qafqaz malının yaradılması prosesi bir neçə mərhələdən ibarət olmuĢdur.1860-cı ildən baĢlayaraq Qafqaza müxtəlif cinslər gətirilmiĢ və yerli malın təkmilləĢdirilməsində istifadə edilmiĢdir. Bu cinslərdən Simmental, ġiviĢ, Kostroma və baĢqaları xüsusi rol oynamıĢdır. Azərbaycanda yayılmıĢ Qafqaz qonuru cinslilik dərəcəsinə görə əsasən І nəsil mələzlərdən və yaxĢılaĢmıĢ maldan, qismən də (10%) təmiz cins və ІІІ nəsil mələzlərdən ibarətdir. Yüklə 7,25 Kb. Dostları ilə paylaş:
|