Azərbaycan respublikasi elm və TƏHSİl naziRLİYİ baki müHƏNDİSLİk universiteti

2.2 Su mənbələrində çirkab suların kimyəvi tərkibi və təbii maddələri

Çirkli Neytrallaşdırma üsulu turşuları, qələviləri və duzları çirkli sudan ayırmaq üçün geniş şəkildə tətbiq olunur. Çirkab suda mineral turşular və ya qələvilər olduqda, zərərsizləşdirmə prosesi tətbiq olunur. Zərərsizləşdirmənin məqsədi təmizləyici qurğuların materiallarını korroziyadan qorumaq, çirkab sulardan duzları ayırmaq və onun daxilində biokimyəvi proseslərin qarşısını almaqdır.

Neytrallaşdırma müxtəlif yanaşmalarla həyata keçirilə bilər, məsələn, turşulu və qələvi çirkab suların qarışdırılması, xüsusi reagentlərin əlavə edilməsi, neytrallaşdırıcı materiallar vasitəsilə turşulu suların süzülməsi və ya qələvi sularda turşu qazlarının və ya turşulu sularda ammonyakın udulması kimi.
Turşu və qələvi çirkab suları təmizləmək üçün zərərsizləşdirmə prosesləri kalsium oksidi, natrium hidroksid, kalium hidroksid, kalsium hidroksid, həmçinin kalsium karbonat, natrium karbonat və maqnezium karbonat kimi reagentlərin istifadəsini nəzərdə tutur. Çirkab suların zərərsizləşdirilməsi üçün tələb olunan reagentlərin miqdarı reagentlərin kütləvi sərfini hesablayan aşağıdakı tənlik əsasında müəyyən edilir.
G = K_E ⋅Q_R ⋅C ⋅ a ⋅100 / B (2.1)
Təqdim olunan tənlikdə dəyişənlər aşağıdakıları təmsil edir: kE ehtiyat əmsalını, QR reagentin saatda sərfini kubmetrlə (m³/saat), C hər kubmetr üçün kiloqramla qələvi və ya turşunun sıxlığını göstərir ( kq/m³), a, hər kubmetr üçün kiloqramla reagentin xüsusi sərfini (kq/m³) ifadə edir və "B-əmtəə məhsulunda aktiv hissəciklərin miqdarı, % ilə" reagentin tərkibində mövcud olan aktiv hissəciklərin faizinə aiddir. son işlənmiş məhsul B.
Tullantı sularının oksidləşdiricilərdən istifadə etməklə təmizlənməsi müxtəlif oksidləşdiricilərin, o cümlədən xlor, xlor tərkibli maddələr, atmosfer oksigeni və son dövrlərdə populyarlıq qazanmış ozondan istifadəni nəzərdə tutur. Ozonlama üsulu çirklənmiş suyun hərtərəfli təmizlənməsində, xüsusən də sintetik səthi aktiv maddələrin və neft məhsullarının çıxarılmasında effektiv olduğunu sübut etmişdir. Ozon suyun təmizlənməsi üçün yüksək perspektivli agent hesab olunur.
Ozonoliz prosesi ozonun iki və ya üçlü bağlara malik karbon atomları ilə reaksiyasına əsaslanır və ozonidlərin əmələ gəlməsinə səbəb olur. Bununla belə, ozonidlər qeyri-sabitdir və sürətlə parçalanır. Ozonlaşmanın katalitik təsiri ozonlanmış havada oksigenin oksidləşdirici xüsusiyyətlərinin artması ilə əlaqələndirilir. Spiral borular adətən ozonlama zamanı istifadə olunur, burada çirkli su spiral borulara vurulur.
Effektiv oksidləşməyə nail olmaq üçün mərkəzdənqaçma dispersiya maşınlarından geniş istifadə olunur. Ozonlama, ilk növbədə, aktivləşdirilmiş karbon və qum filtrlərindən istifadə edərək flotasiya, dezinfeksiya, flokulyasiya və filtrasiya kimi proseslərdən sonra çirkab suların son təmizlənməsi üçün istifadə olunur.
Çirkli suyun təmizlənməsinin fiziki-kimyəvi üsullarını iki qrupa bölmək olar: reagentlərin istifadəsini nəzərdə tutanlar və reagentsiz olanlar. Reagent əsaslı təmizləmə metodu koaqulyantlar (dəmir və alüminium duzları, ammonyak suyu və s.) və flokulyantlar (poliakrilamid, sintetik və təbii polimerlər, aktiv silisium turşusu kimi qeyri-üzvi maddələr) kimi xüsusi maddələrdən birləşmələrin ayrılmasını və çökməsini asanlaşdırmaq üçün istifadə edir. tullantı suları.
Digər tərəfdən, reagentsiz təmizləmə üsulu sorbsiya, elektrokimyəvi müalicə, radiasiya və digər üsulları əhatə edir. Bu üsullar sistemə əlavə kimyəvi birləşmələr əlavə etmədən çirkli suda zərərli komponentlərin ayrılmasına və parçalanmasına imkan verir. Bununla belə, bu proseslərin həyata keçirilməsi xarici enerjinin daxil edilməsini və sorbentlər kimi neytral maddələrin istifadəsini tələb edir. Sorbentlərin regenerasiyası lil əmələ gətirə bilər ki, bu da tullantı şəklində təkrar çirklənməyə səbəb olur.
Son zamanlarda çirklənmiş suyun müalicəsində ultrafiltrasiya, əks osmos, mikrofiltrasiya, membranın çıxarılması, dializ və elektrodializ kimi membran əsaslı təmizləmə üsulları əhəmiyyətli dərəcədə üstünlük qazanmışdır. Bu proseslərdə sellüloza asetat, poliamid, floroplast, polikarbonat, polivinilxlorid, polimerlər, şüşə, qrafit və metal oksidləri daxil olmaqla müxtəlif materiallardan ibarət membranlardan istifadə edilir.
Ultrafiltrasiya maddələrin ayrılmasını asanlaşdıran yüksək maye sürətləri ilə xarakterizə olunur. Digər tərəfdən, əks osmos, ayrılmağa nail olmaq üçün təzyiqin artırılmasını və maye sürətlərinin azaldılmasını əhatə edir. Əks osmoz membranları demək olar ki, bütün həll olunan maddələri, həmçinin mineral və üzvi birləşmələri, o cümlədən mikrobları, bakteriyaları, virusları, göbələk sporlarını və başqalarını tutmaq və saxlamaq qabiliyyətinə malikdir.
Çirkab suların təmizlənməsində çayların və su obyektlərinin təbii özünütəmizləmə mexanizmlərinə əsaslanan bioloji təmizləmə üsulları mühüm rol oynayır. Çirkab suların aerasiyasını və bioloji deqradasiyasını asanlaşdırmaq üçün nəzərdə tutulmuş biofiltrlər, bioloji gölməçələr və aerotenklər kimi müxtəlif növ bioloji təmizləyici qurğular istifadə olunur.
Adsorbsiya üsulu adətən sənaye çirkab sularının təmizlənməsi üçün istifadə olunur. Çirkləndiricilərin tullantı sularından effektiv təmizlənməsi və çıxarılmasına nail olmaq üçün flotasiya, ekstraksiya, ion mübadiləsi və elektroliz kimi üsullardan istifadə edilir.