METODİKA VƏ TƏCRÜBƏ
Təhsildə İKT
83
Şək.3
Şək.4
Göründüyü kimi iş bir qədər sadə və mexaniki yerinə yetirilir. Daha sonra şagird işlə
əlaqədar müvafiq suallara çavab verməklə özünü yoxlayır. Bu iş müəlimin tələbindən asılı
olaraq dərsin əvvəlində və sonunda aparıla bilər.
Elə elektron dərsliklər də vardır ki, onlarla laboratoriya işlərinin aparılması başqa
metodikanın işlənməsini tələb edir. Bu baxımdan rus dilində hazırlanmış «Открытая физика»
2.6. elektron diskində (6) verilmiş laboratoriya işləri üç hissədən ibarət olmaqla müvafiq
düymələrin köməyilə yerinə yetirilir. Burada laboratoriya işinin modelinin hərəkətə
gətirilməsi «Старт»(başla), «Стоп»(dayan) və «Сброс»(sil) kimi düymələrlə həyata
keçirilir. Bizim məqsədimiz bu elektron dərslikləri müqayisə etmək deyil, sadəcə mümkün
imkan və yolları canlandırmaq, gələcək işlərdə bunlardan istifadə qaydası haqqında məlumat
verməkdir. Bu məqsədlə «Открытая физика» 2.6. elektron dərslikdən həmin mövzuda
laboratoriya işinin yerinə yetirilməsi üçün istifadə olunan metodika və müvafiq texnologiyaya
nəzər yetirək. Həm də nəzərə almaq lazımdır ki, bu modellə (paralel və qarışıq birləşmələri,
sadə elektrik dövrələrində görülən iş və gücün hesablanmasını və s.) bir neçə mövzunun
tədrisini həyata keçirmək mümkündür.
«Naqillərin ardıcıl birləşdirilməsi» mövzusu üzrə kompüter laboratoriyasında işin
yerinə yetirilməsi ilə əlaqədar texnoloъi prosesə baxaq. Şagird və müəllim üçün iki variantda
nəzərdə tutulmuş metodikaya uyğun təlimatı müəyyənləşdirib, onlara təqdim etdik. Mövzu
üzrə kompüter laboratoriyasının şagirdlər üçün təklif olunmuş variantına nəzər yetirək.
Mövzu: «Naqillərin ardıcıl birləşdirilməsi» üzrə kompüter laboratoriya işi.
Məqsəd: Şagirdlərin sabit cərəyan qanunlarına aid biliklərinin yoxlanması və
möhkəmləndirilməsi, onların sinifdə əməkdaşlıq şəraitində işləmək bacarıqlarının və
yaradıcılıq keyfiyyətlərinin inkişaf etdirilməsi.
Forma: Fərdi və kicik qruplarla aparılan interaktiv laboratoriya işi.
Üsul: Frontal laboratoriya işi, fəal təlim metodu «Кloz- qapalı sual». Təchizat:
Fizikadan elektron dərslik «Elektrodinamika» (az. dilində), «Открытая физика» 2.6. (rus
dilində); kompüter dəsti, mediaproyektor.
Variant
1.
«Naqillərin ardıcıl birləşdirilməsi» mövzusu üzrə kompüter
laboratoriyasının yerinə yetirilməsinə aid şagirdlər üçün təlimat və onun tədrisi metodikası.
Sinif_____Soyadı_________________Adı ______________
Praktik tapşırıqlar və suallar. Elektron dərslikdən «Открытая физика» 2.6. diskindən
«Elektromaqnetizm» bölməsindən «Сabit cərəyan dövrəsi»nə aid kompüter modelinin tərtibi
METODİKA VƏ TƏCRÜBƏ
Təhsildə İKT
84
üçün nəzərdə tutulmuş elektron lövhə ( Şək.5.) üzərində ardıcıl birləşdiriləcək dövrədə
istifadə olunacaq bütün hissələrin (rezistor, ampermetr, voltmetr, birləşdirici naqillər və açar)
şərti işarələri verilmişdir. Şək.5-dəki panelin üzərindəki oxu aktivləşdirərək şagirdlərə
dərslikdən öyrəndikləri sxemə əsasən Şək.6 –dakı dövrəni yığmaq tapşırılır. Сonra iş
aşağıdakı ardıcıllıqla aparılır.
1.
Dövrəni yığdıqdan sonra müvafiq düymənin köməyilə rezistorların Р-
müqavimətlərini dəyişərək hesablama əmrini verməklə, ampermetr və voltmetrin
göstərişlərini müvafiq cədvələ (şək.4) qeyd edir, növbəti əməliyyatı aparmaq üçün təlimatın
ikinci bəndinə keçirlər.
2.
Кompüterin ekranında əks olunan dövrədəki (Şək.6) rezistorların
1
R = 8 Om və
2
R = 2 Om qiymətlərini verərək, gərginliyi U= 6V olan batareya vasitəsilə ampermetr və
voltumetrlərdən istifadə edib, hər bir işlədicinin gərginliyini və onlardan keçən cərəyan
şiddətini qeyd edin.
Şək.5
Şək.6
3.
Dövrədəki ümumi cərəyanı ölçərək, nəticəni
ум
I
= _____ yazın: Necə
fikirləşirsiniz,
ум
I
- cərəyanla
1
I (
1
R –rezistorundan keçən),
2
I (
2
R –rezistorundan keçən)
cərəyanları arasında nə kimi əlaqə vardır? Bu əlaqəni yazın:
ум
I
= ____________
Кompüterin displeyindəki modellə eksperiment apararaq aldığınız cavabın
doğruluğunu yoxlayın.
4.
Dövrəni açaraq ampermetri açmadan hər bir rezistorun və ümumi dövrənin
gərginliyini ölçmək üçün üç ədəd voltmetr qoşun.
1
U (
1
R - rezistorundakı),
2
U (
2
R -
METODİKA VƏ TƏCRÜBƏ
Təhsildə İKT
85
rezistorundakı), həmçinin
уm
U
- dövrənin ümumi gərginliyini ölçmək üçün voltmetrləri
dövrəyə daxil edin.
5.
Gərginlikləri ölçərək nəticələri
1
U = _____,
2
U = ______,
уm
U
=_______ yazın.
Bu üç gərginliyi bir düstur formasında necə birləşdirməyi fikirləşin. Onda,
ümumi gərginliyin ifadəsi,
уm
U
=_______ olar.
6.
Ekranında alınmış elektrik dövrəsinin sxemini dəftərinizə çəkin.
7.
Om qanunundan istifadə edərək iki ardıcıl birləşdirilmiş rezistordan ibarət
dövrənin ümumi müqavimətini təyin edin.
уm
R
= ______________
İki ardıcıl birləşdirilmiş rezistorun ümumi müqavimətini hesablamaq üçün düsturu
yazın:
_______
em
R
___
уm
R
-nin qiymətini
1
R və
2
R - nin qiymətləri ilə muqayisə edərək, aralarında müvafiq
işarələri yazın:
уm
R
________
1
R və
уm
R
_____
2
R
8.
Сuallara cavab verin.
Hansı rezistorda gərginlik düşgüsü azdır? _____ rezistorunda.
Hansı rezistorda gərginlik düşgüsü çoxdur? ______ rezistorunda.
İzah edin nə üçün? _____________________________________________
___________________________________________________________________________
_________________________________________________________
Göründüyü kimi, şagirdlər əvvəlki laboratoriya işindən fərqli olaraq burada müvafiq
elementlərdən istifadə edərək dövrəni özləri müstəqil yıgır və təlimata uyğun olaraq
addımbaşı qoyulmuş problemi həll edərək son nəticəyə doğru irəliləyirlər. Onlar rezistorların
müqavimətlərinin (Şək.6-dakı Р- düyməsinin köməyilə) qiymətlərini bir neçə dəfə dəyişməklə
təcrübəni istədikləri qədər apara bilərlər (müəllimin arzusuna müvafiq).
Laboratoriya işini müvəffəqiyyətlə yerinə yetirmiş şagird (kiçik qrup) verilmiş xüsusi
tapşırıq, yaxud suallara cavab verir. Verilmiş tapşırıq və suallar ayra-ayrı qeydiyyatdan
keçirildikdən sonra xüsusi proqramın köməyilə əks əlaqə kanalı işə düşərək, onlara verdikləri
cavabların doğruluğu haqqında məlumat verilir. Bu məlumatdan asılı olaraq şagirdlər işlərini
davam etdirirlər.
Dostları ilə paylaş: |