Azərbaycan Respublikasının daxili və xarici siyasətinə, beynəlxalq münasibətlərə dair analitik jurnal
Yüklə 4,36 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- STRATEJİ TƏHLİL 321
- Rafail Ahmadli The socio-political situation and political movements in Azerbaijan in the early 20th century
- Рафаил Ахмедли Общественно-политическая ситуация и политические движения в Азербайджане в начале XX века
- STRATEJİ TƏHLİL
- Ключевые слова
- Mədəniyyətin tarixdənkənar mahiyyət kəsb etməsi, sakrallığı onun sonsuzluğuna və əbədiliyinə aparıb çıxartdığı kimi, məhz
Say 7-8 • 2014 | STRATEJİ TƏHLİL 321 4. Seyidzadə D.B. Azərbaycan burjuaziyası və 1905-ci il milli azadlıq hərəkatı. // “Tarix, fəlsəfə, hüquq” jurnalı, № 1, Bakı ,1972. 5. “Kazan muxbiri” qəzeti, Kazan, № 155, 1906 (kazan türkcəsində). 6. Mehmedzade Mirze Bala. Azerbaycan müsaki-millisi. Ankara, Türk Dünyası araştır- maları, 1995. 7. Resulzade M.E. Kafkasiya Türkleri. İstanbul, 1993. 8. Мусса Джаруллах Биги. Основы реформы. Петербург, 1915. Rafail Ahmadli The socio-political situation and political movements in Azerbaijan in the early 20th century The article is devoted to some peculiarities of the socio-political situation in Azerbaijan in the early 20th century and the current political processes in the mentioned period. The author analyzes the problems of ideological iden- tification of the Azerbaijani people in this period. The article draws attention to the work of an intelligent body to strengthen advocacy of nationalism and modernity in Northern Azerbaijan, adequately evaluates the life and work of some activists of this case with a modern view- point and the comparative analysis. It is noted that due to the efforts of Azerbaijani leaders of the political movements of the period, important ideological direction such as Islamism, Turkism, modernism and Azerbaijanism became the basis of political views of the population of Azerbaijan. Рафаил Ахмедли Общественно-политическая ситуация и политические движения в Азербайджане в начале XX века Статья посвящена некоторым особенностям общественно-политиче- ской ситуации в Азербайджане в начале ХХ века и происходящим полити- ческим процессам в этот период. В частности, автор анализирует вопросы идеологической идентификации азербайджанского народа в этот период. Автор также обращает внимание на работу интеллигенции в усилении просветительской деятельности в Северном Азербайджане, оценивает жизнь и творчество некоторых активистов этого корпуса с современных позиций, проводит сравнительный анализ. В статье отмечается, что благодаря усилиям азербайджанских лидеров политических движений того периода, такие важные идеологические на- правления как исламизм, тюркизм, модернизм и “азербайджанство” ста- ли основами политических воззрений населений Азербайджана. Say 7-8 • 2014 | STRATEJİ TƏHLİL 323 Açar sözlər: mədəniyyət, sivilizasiya, ənənə, arxetip, mentallıq, din, tarix, monoteist Key words: culture, civilization, tradition, archetype, mentality, religion, history, monotheist Ключевые слова: культура, цивилизация, традиция, ментальность, ре- лигия, история, монотеист Mədəniyyətlərin ənənə və müasirlik prizmasından təhlili Ruhiyyə MƏMMƏDOVA AMEA Fəlsəfə, Sosiologiya və Hüquq İnstitutunun doktorantı r_mammadova@yahoo.com STRATEJİ TƏHLİL | Say 7-8 • 2014 324 Yeni dövrdən etibarən sosioloji fikirdə mədəniyyətin dini və substansional ideyanı əsas götürən fəlsəfi mahiyyətdən uzaqlaşdırılaraq cəmiyyətin zahiri inkişafının əsaslarının axtarışına doğru yönləndirilməsi əsas məsələyə çevrilir. Yəni mədəniyyətin tarixdən kənar mahiyyətinin əlindən alınması və tarixin em- pirik fəlsəfi dərki ilə cəmiyyətin dəyişməz əsaslarının laxlaması və cəmiyyətə dəyişən zaman, onunla birlikdə də dəyişən cəmiyyət kontekstində yanaşma müşahidə olunur. Bununla birlikdə tarixin mahiyyətin dərki üçün vasitəyə deyil, mahiyyətin özünə çevrilməsi prosesi baş verir. Bu zaman tarix tarixdənkənarın dərkinə yönəlmir, əksinə, tarixin özü ilə kifayətlənmiş olur. Bəzi filosofların da qeyd etdiyi kimi, beləliklə də, “təbiətin fəlsəfəsi” ilə “tarixin fəlsəfəsi” bir- birinin tamamlayıcısı kimi çıxış etməyə başlayır [3, s.13]. Dini baxışlara əsasən isə təbiət İlahi qaydaların dərki üçün bir məkan kimi çıxış edirsə, tarix Allahın özünün dərki üçün insana verilən zamanı əks etdirir. Mədəniyyətin tarixdənkənar mahiyyət kəsb etməsi, sakrallığı onun son- suzluğuna və əbədiliyinə aparıb çıxartdığı kimi, məhz cəmiyyətin özünə doğru yönəlmə sonda fərdin özü ilə kifayətlənməsinə səbəb olur. Bu zaman istər Mütləq olanın, istərsə də fərdin, cəmiyyətin mütləqliyi ideyasının qorunub saxlanılması hər hansı bir toplumu və onun baxışlarını qoruyub saxlaya biləcək ənənələrin möv- cudluğunu tələb edir. Mədəniyyətin daşı- yıcıları olan fərdin və toplumun qarşılıqlı münasibətlərinə gəldikdə isə onu qeyd etməliyik ki, dini düşüncədə fərdlə cəmiyyət arasında uzlaşdırılmış münasibətlər müşahidə olunduğu halda, bu oriyentasiya- dan kənarlaşdıqca düşüncələrdə ya toplumun, ya da ki fərdin üstünlüyü öz əlinə alma cəhdi müşahidə edilməyə başlayır. Misal üçün, Qoldtsierinin in- terpretasiyasına əsasən, ərəblərdə nəsli anlayışların təsiri ilə yalnız bütöv vahid kimi çıxış edə bilərdi. Bu baxımdan ərəb tayfalarında etika ənənə vasitəsilə işıq- landırılan vəzifələrə riayətdən ibarət idi [4, s.2.] Yəni əksər toplumlarda olduğu kimi ərəblərdə də adət və ənənələr rasional dərketməyə deyil, nəsli qaydaların qorunub saxlanılmasına xidmət edirdi. Ümumiyə itaətin kortəbiiliyinə islamın münasibəti ilə bağlı Qoldtsieri yazır: “İndi isə bu bütövdən ayrıca insan ayrıldı, öz şəxsi vəzifələri və məsuliyyəti ilə birlikdə fərdi mahiyyət əldə etdi” [4, s.11]. Bəşəriyyətin ən kiçik hissəsi olan fərd müəyyən toplumların bəsit qaydalarının tabeçiliyindən çıxaraq İlahi dərketmənin subyektinə çevrildi. İslam məsuliyyəti cəmiyyətin üzərindən götürərək fərdin üzərinə qoymaqla düşüncələrin aydın- laşmasına, fərdin dərketmə imkanlarını genişləndirərək cəmiyyətdə iştirakına səbəb oldu ki, bu meyarlara əsaslanan toplumlarda da cəmiyyət fərdin olduğu kimi fərd də cəmiyyətin yaradıcısına çevrilir. Şərqdə baş verən dəyişikliklərə adekvat olaraq F.Tyonnis Qərbdə şəhəri onun təşkil olunduğu sosial birliklərə əsasən qruplaşdırmaqla icmaya (gemaynşaft) Mədəniyyətin tarixdənkənar mahiyyət kəsb etməsi, sakrallığı onun sonsuzluğuna və əbədiliyinə aparıb çıxartdığı kimi, məhz cəmiyyətin özünə doğru yönəlmə sonda fərdin özü ilə kifayətlənməsinə səbəb olur. Yüklə 4,36 Kb. Dostları ilə paylaş:
|