Azərbaycan respublġkasi təHSĠl nazġRLĠYĠ azərbaycan döVLƏT ĠQTĠsad unġversġtetġ

5.3. Ġdarəetmə qərarlarının reallaĢdırılmasının nəzarət sistemi

Ġdarəetmə qərarlarının reallaĢdırılmasına nəzarət idarəet- mə sisteminin səmərəliliyinin yüksəldilməsində əsas Ģərtlərdən biridir. Qərarların icrasına nəzarət müəssisədə uçot iĢinin təĢki- li ilə baĢlanır. Uçot yerinə yetirilən bütün iĢlər plan və proq- ramlar üzrə kəmiyyət, keyfiyyət, xərclər, icralar və müddət pa- rametrləri ilə təĢkil edilir. Resurs məsrəflərinin uçotunun bütün növ resurslar, məhsul buraxılıĢları, onların həyat tsiklləri üzrə təĢkili daha məqsədəuyğun hesab edilir və iĢgüzar təĢkilatlarda uçotun dinamikliyi və sistemliliyi təmin edilməlidir.
Ġdarəetmə qərarlarının icrasına nəzarət uçot iĢinə nisbətən daha əhatəli və mürəkkəbdir. ĠĢgüzar təĢkilatlarda nəzarət obyektin həyat tsikli mərhələlərini - strateji marketinq mərhələsində, ETTKĠ, isteh- salın texniki planlaĢdırılması, obyektin fəaliyyətə hazırlanması, istis- marı, texniki xidmət, təmirlərdə həyata keçirilir.
Nəzarət obyektinə - əmək cisimləri, istehsal vasitələri, texnolo- giya, istehsal proseslərinin təĢkili, əmək Ģəraiti, əmək, ətraf təbii mü- hit, regionun infrastruktur parametrləri, sənədlər, informasiyalar da- xildir.
Ġstehsal prosesinin bütün mərhələlərində - giriĢ, əməliyyat nə- zarəti, hazır məhsulun qablaĢdırılması, onun daĢınması və qorunma- sına nəzarətin təĢkili müəssisənin fəaliyyətinin nəticələrinə əhəmiy- yətli müsbət təsir göstərir. Nəzarətin icraçıları ilk növbədə istehsal və qeyri-istehsal idarəetmə sahələrində çalıĢan bütün iĢçilərin özləridir.
Lakin təĢkilin spesifık nəzarət strukturları bu iĢin ixtisaslaĢdı- rılmıĢ səviyyədə icrasını yüksək səviyyədə həyata keçirməlidirlər. Nəzarət iĢinin aĢağı vəsiləsi nəzarətçi ustadır, növbəti nəzarət struk- turu texniki nəzarət Ģöbəsi, sonrakı vəsilə müfəttiĢlik nəzarəti, dövlət nəzarəti və beynəlxalq nəzarətdir.
Nəzarət prosesində qəbul olunan qərarlar aktiv və passiv xa- rakterli olurlar. Aktiv qərarlar xəbərdarlıq xarakterı daĢıyır, qərarların icrası prosesindəki kənarlaĢmaların qarĢısının vaxtında alınmasına
xidmət edir. Passiv nəzarət isə qərarların icrasından kənarlaĢmanın proqnoz nəticələrinin qarĢısının alınmasına xidmət edir.
Nəzarət obyektinin əhatə olunma səviyyəsi bütöv və seçmə nəzarət vasitəsilə reallaĢdırılır. Bütöv nəzarət obyektlərin hamısı- nın və bütöv parametrlər üzrə nəzarətini təmin edir. Bu xarak- terli nəzarət nəzarətin aĢağı vəsilələrində və xüsusi əhəmiyyətli tapĢırıqların icrası zamanı həyata keçirilir.
Qərarların icrasına nəzarət üçün informasiyaların alınma- sı və iĢlənməsi analitik, statistik, qeydiyyat hesabatları, cari məlumatlar əsasında həyata keçirilir. Nəzarət əməliyyatlarının icra müddəti isə fasiləsiz və dövri Ģəkildə olur.
ĠĢgüzar təĢkilatlarda qəbul olunmuĢ qərarların icrasına nəzarət əsas etibarilə aĢağıdakı istiqamətlərdə aparılır:

1. 
   Ġcra olunan qərarın əsas tələblərinin yerinə yetirilməsinə nəzarət;
   
2. 
   Qərarın vaxtında icra olunmasına nəzarət;
   
3. 
   Problemli situasiyanın vəziyyətinə nəzarət;
   
4. 
   Qərarın icrasına nəzarət zamanı meydana çıxan kənarlaĢ- ma səbəblərinin aĢkar edilməsi;
   
5. 
   Ehtiyac olarsa qərarın icra mexanizmində dəyiĢikliklər edilməsi.
   

3.