Azərbaycan tarġXĠ ÜZRƏ qaynaqlar

§26. Kür çayı öz baĢlanğıcın ı Hen io x dağlarından (baĢqaları onu Koraksi 
adlandırır) götürür, Araz və Fəratın baĢladığı dağdan, ondan (Fəratdan) 6000 
addım məsafədən [babaĢlayır]; o Uzi çayın ı ö zünə qəbul ed ir və ö zü, yazıçıların
(müəliflərin.- Red.) əksəriyyətinin fikrincə , öz sularını Kürün yatağından Kaspi 
dənizinə aparır....[29]. Kürdən baĢlayaraq, bütün düzənlikdə Alban tayfaları, 
sonra iberlər ye rləĢir; onlar birinc idən Qafqa z dağlarından a xıb Kür çayına
[tökülən] Oka zan çayı
1
ilə ayrılırlar. A lbaniyada baĢ Ģ əhər Kalabakd ır.....
2 
Albaniya sərhədlərindən baĢlayaraq, dağların bütün sinəsi boyu silvlər
3
adlı 
vəhĢi tayfa, aĢağıda isə lupenilə r
4
, sonra didurlar
5
və sodlar yaĢayır.
§ 30. Onların arxasında ço xların ı s əhvən Kaspi [qapıları] adlandırd ığı 
Qafqaz dağları yerləĢir... 
§ 36. Dənizə g iriĢ sağ tərəfdəki boğazın kənarında skif tayfası olan
[udinlər] yaĢayır. Sonra sahil boyu, rəvayətə görə, Yasondan törəyən albanlar 
[yaĢayır]; dənizin onların qarĢısındakı hiss əsi Alban dənizi ad lanır. [39]. Qafqa z 
dağları boyu yerləĢən bu tayfa[lar], deyildiy i kimi, Ermənistan və Ġberiyanın
sərhədlərini təĢkil edən Kür çayına kimi gəlib çatır. On ların dəniz sahili 
torpaqları və udin tayflarından yuxarıda sarmat ların, dorsların torpaqları u zanır, 
onlartın arxasında isə artıq xatırladılan amazonkalar və savromatlar [yerləĢir]. 
Kas və Alban, sonra baĢlanğıcını Qa fqaz dağla rından götürlən Kamb is, sonra 
yuxarıda deyildiy i kimi, Koraksi dağla rından axan Kür Albaniyadan keçərək 
1
Okuzan çayı- Alazan çayı, I yüzilin sonunda Albaniyanın (Ġberiya) ilə qərb sərhəddi.
2
Kabalaka- Qəbələ, e. ə. IV- b.e. V yüzillərində Qafqaz Albaniyasının paytaxtı. Xarabalığı 
Qəbələ rayonunun Çuxur kəndi yaxınlığındadır. 
3
 Silvlər- Albaniyanın şimal sərhəddi yaxınlığında tayfa, erməni m ənbələrindəki çilblər.
4
Lupenilər- (erməni m ənbələrində lpinlər, lbinlər)- Qafqaz dağlarının cənub ətəklərində 
K.V. Trevəre görə, Alazan vadisində yaşayan Alban tayfalarında biri.
5
Didurlar (erməni mənbələrində didoylar) müasir didoyların (Dağıstan) ulu babaları 
sayılırlar. 
Pilini həm də qədim türklərdən yazan antik müəlliflərdən biridir. Herodatda iürk və türreket 
(Strabonda- ürk?) adlanırılan bu etnoslar Plinidə və Pomponi Meleda türklər (Turcae) kimi yad 
edilir. Bu məlumat Dionisi Periegetin aşağıdakı arayışı ilə səsləşir: “Kaspi dənizi m ənsəbinə yaxın 
skiflər, sonra hunlar, onlardan sonra kaspilər, dah sora isə döyüşkən albanalr və kadusilər..., 
yerləşm işlər.”

---

29 
dənizə tökülür. Aqrippanın
1
verdiyi mə lu mata görə, [Kas] çayından baĢ layaraq
bütün sahil ço x yüksək qayalardan ibarət olduğu üçün 425 min addım boyu 
keçilməzd ir. Kürdən sağıda dəniz Kaspi adını daĢıyır; sail boyu kaspilər 
yaĢayır.[40] Bu rada ço xların ı hətta son vaxt Korbolunun Ermənistana yürüĢündə 
iĢtirak edənlərin səhvini düzəltmək lazımd ır; onlar Ġberiyadakı qapları Kaspi 
qapıları ad landırırlar ki, bizim dediyimiz qafqaz qapıları adlan ır; həmin ad
oradakı vəziyyətə dair göndərilən xəritələrdə var. 
Ġmperator Neronun
2
hədə-qorxusu da guya Kaspi qapılarına a id imiĢ, 
halbuki orada o qaplar nəzə rdə tutlurdu ki, Ġberiyadan sarmat ların torpağını 
aparır... doğrudur, kaspi dənizi xalq ıarını baĢqa qapıları da var, yalnız bu barədə 
böyük Aleksandırın müĢayiətçilərin in söylədiklərindən məlu mat almaq olar.