117
Yandırmaq ücün başqa şey olmasa qabıq yığardıq.
Çırpı, çör-çöp, kötük yığardıq.
Ayğırbulaqda odun qalaqlanardı, yadınızdadırmı?
Zarnaynı katsençe çamra huğozar,
Eşşak maydamançe eheki dozar.
Kel-xıl ha-a, qozet ha-a ulozar,
Xab çiyel sel-uqun sikal yikele?
Zarna
41
nın gədiyində duman, çəmrə göründü
42
,
Eşşək meydanında
43
n ehekiyə baxardıq
Əl-ayaqlı oluruq, dayanıb gözləyərdik
Yer-göy, su, palçıq bir-birinə qarışırdı, yadınızdadırmı?
Yığılbışe ha-an okan kəməlbı,
Qıdım kanqə doğan uğalbı, xəlbı.
Yoxrakane koçeys ha-an əməlbı,
Şahnab, qiqar, unnuq, şahad yikele?
Tirlərin üstünə ağac qabığı, yaxud ayıdöşəyi örtürlər ki, qışda birdən qar yağsa,
dam çökməsin. Onun üstünə də torpaq tökürlər. Torpağın da tərkibi gildən olur
ki, suyu buraxmasın. Buna lukun deyilir. Biri gətirib tökür, biri döyür.
Çaya düşüb sel gətirən odunları qış üçün yığıb odun tədarükü edirlər.
Ayğırbılaxıl muzrubu odun anbarı deməkdir. Odun qurtaranda odun anbarına
gedirdilər. Odun anbarında hərənin bir odun tədarükü var idi. Yaxındadırsa, beldə
gətirilirdi, yox əgər uzaqdadırsa, çayı təmizləyib su ilə axıdırdılar. Suyun
qabağını iri daşlarla kəsirdilər ki, odun gələndə axıb getməsin.
41
kənd
42
Zarnanın gədiyində duman, çəmrə görünəndə yağış yağacaq. Suvagillilər
görəndə ki, yağış gəlir, özlərini yığışdırırlar.
43
Eşşak maydamançe yer adıdır. Suvagildən Dağıstana keçidin ən yüksək yeridir.
Eşşəkdi, atdı, burada onları açıb buraxırlar ki, heyvan istirahət etsin. Mənzil başı
kimi bir yerdir. İstirahətdən sonra yollarını davam etdirirlər.
Deməli, oradan boylanan dumana eheki deyilir. Zərnədən boylanan duman dərəni
bürüyür, o yandan boylanan dumanı isə külək başqa bir tərəfə aparır. Ehek
oradan boylanır. Bu dumandan bizə bir ziyan yoxdur
Artıq yır-yığış edilir. Otu olan otunu yığışdırır. Heyvanı olan heyvanı yığışdırır.
Bilirlər ki, tufan qopub, sel gələcək. Çünki Zərnənin qatından duman boylandı,
yağış var, fəlakət var.
118
Ot tədarük yerindəki
44
dərzlər, xotmalar,
Qış gələndə yağan uğal
45
və xəl
46
,
Dəyirmançının un dağarına naz etməsi
47
Şahnab
48
, qiqar
49
, unluq
50
, şahad
51
yadınızdadırmı?
Qum, Likket, Kutuklu, Mamri, Cinəğ,
İlisu, Sarıbaş, Atdal, Mışleş, Tsəx.
Samreni dere-ab Kalel, Korş, Mıxəx,
Yıkbı voxen yurdbı, xivar yikele?
Qum, Ləkit, Kötüklü, Mamrux, Cinəğ,
İlisu, Sarıbaş, Atdal, Mişleş, Tsəx,
Samur dərəsindəki Kələl, Korş, Muxax
52
,
Saxurlar yaşayan yurdlar, kəndlər yadınızdadırmı?
Ziyaratbı, pirbı, tutye-nezirbı,
Tsirtsiraybı, çıraxdanbı, bazırbı.
Dağı-i ikeykıs ıkar-üzürbı,
Takatbı, kuvatbı hekka yikele?
Ziyarətlərimiz, pirlərimiz, tutiyə-nəzirlərimiz,
Tsirtsiray
53
adlanan qabda çıraq, lampa, fənərlər,
44
Yığıl
ot tədarükü görülən yerdir. Heyvan üçün otu göyərdirdilər ki, sonra ora
heyvanları buraxsınlar. Otu dağılmasın deyə kəməl düzəldirlər
45
Qısamüddətli bir az isti yağış – uğal yağır. Bu yağış yağanda qar uçqunu olur
46
yüngül qar yağmaq deməkdir. Ayaq bassan, əriyər
47
dəyirmançının nazı deməkdir ki, hər gələnə deyir ki, aç dağarı görüm, taxılın
quruyub, yoxsa qurumayıb. Quru deyilsə, qurutmağa aparır. Qurudursa, üyüdür
48
dəyirmana su axan nova deyilir
49
dəyirmanın daş hissəsidir
50
un təknəsidir
51
üyütmə haqqıdır
52
kənd adlarıdır
53
gecə qaranlığında tsirtsiray adlanan qabda çıraq, lampa yandırıb yol gedir,
ağırlıqlarını, xəstəliklərini, taqətsizliklərini qar selinə atıb ondan taqət, sağlamlıq
istəyərdilər
119
Ağırlığımızı, xəstəliyimizi, taqətsizliyimizi
qar selinə, uçqununa atıb ondan taqət, sağlamlıq istəməyiniz
yadınızdadırmı?
Sana sanbışənqə hapkın kavayle,
İş deşdənqə qafıs, gimıs savayle.
Kın he-e nurani Şamxal babayle,
Yişdı xivun ağsakkalar yikele?
Bir-birimizə həmişə gəlib-gedərdik.
İş olmayanda söhbət üçün bir yerə yığılırdıq
54
.
And içərdik nurani Şamxal baba
55
ya,
Bizim kəndin ağsaqqalları yadınızdadırmı?
Ciqabişe eza bakali, çeçey,
Sa-a kışar, vutsar, şigiler, peley.
Yikel karınane “Abay-ətetey”,
Qasdı adeşın hampəley yikele?
Əkin yerlərində lobya, soğan əkərdik.
Yığardıq yeməli çöl otlarını kış, vuts, şigil, peley.
Yadına düşdümü qarı nənəmiz Abay ətetey
56
?
Bizim nənələrimizin həmpəleyi
57
yadınızdadırmı?
Şılğıdi, qık, arxaneykva it xine,
Sassa cihileri voxe xıt xine.
Luxun ha-ava tohari tot xine,
Rak, lukun, daxa, dark, dakruk yikele?
54
İş olmayanda gimgəyə söhbətə, yaxud da iməciyə, qınaya yığılırdılar
55
Nurani Şamxal babaya and içirdilər. Təmiz, saf adam olub. Kın and deməkdir
56
Abay nənə deməkdir. Atatey də onun adıdır. Nağıl qəhrəmanıdır, qadın
obrazıdır
57
Qoca nənələr uşaqları bellərinə alıb yatızdırmaq üçün həmpəley oxuyardılar
Dostları ilə paylaş: |