Aztu-nun nəzdində Bakı Texniki Kolleci nv-nin diaqnostikası fənnindən mühazirələr

İstismar materiallarının ATV-nə təsiri 

      İstismar  materiallarının  keyfiyyəti  dedikdə,  onların  fiziki  kimyəvi  parametrlərinin 

dövlət    standartında  verilmiş  göstəricilərinin  müvafiq  gəlmə  dərəcəsi  başa  düşülür. 

Digər tərəfdən, istismar materiallarının göstəriciləri işlədiləcəyi aqreqatların konstruktiv 

xüsusiyyətlərinə,  iqlim şəraitinə və avtomobilin iş rejiminə uyğun olmalıdır.  

Avtomobilin istismar materiallarına yanacaqlar,yağlar,texniki  mayelər və sair daxildir. 

Karbüratorlu  mühərriklərin  yanacaqları.

Karbüratorlu  mühərriklərdə  yanacaq  kimi 

benzin  işlədilir.Benzinlər  avtomobil  detalların  yeyilməsinə  təsir  edən  və  istismar 

xüsusiyyətlərini  qiymətləndirən  əsas  fiziki  kimyəvi      göstəricilər  bunlardır:  fraksiya 

tərkibi,detanosiaya 

qarşı  davamlılığı,benzinin  tərkibində  kükürdün,  kükürdlü 

birləşmələrin, mineral və üzvi turşuların həmçinin, qələvilərin miqdarı. 

         Fraksiya  tərkibi  yanacağın  miqdarı  ilə  onun  qovulma  temperaturu  arasındakı  

asılılığı  göstərir.  Fraksiya  tərkibi  yanacağın  buxarlanma  qabiliyyətini  xarakterizə  edir. 

Buradan  aydınlaşır  ki,işçi  qarşığının    lazımi  tərkibdə  və  keyfiyyətdə  hazırlanması 

frasiya tərkibindən  asılıdır.  

       Fraksiya  tərkibini    xarakterizə  etmək  üçün  standartda  benzinin  10,50,90%-nin    və 

son  qovulmaq  temperaturları  göstərilmişdir.Bir  sıra  hallarda  benzinlərin  başlanğıc 

qovulma temperaturları da verilir. 

---

 

19 

      Qovulma  temperaturlarını  qiymətlərindən  asılı  olaraq  benzinlərdə  işə  salıcı  orta  və 

çətin buxarlana bilən və fraksiyaların olması haqqında mühakimə yürüdülür.Benzinlərin 

qovulma temperaturları aşağı olduqca  soyuq havalarda mühərriki işə düşməsi asanlaşır. 

      Lakin  qoluma  temperatur    həddindən  çox  kiçik  olduqda,  isti  havalarda  qida 

borularından  buxar  tıxac  əmələ  gəlir  ki,  bu  da  mühərrikin  işləməsinə  mane  olur. 

Benzinlərin  qovulma  temperaturları  yuxarı  olduqda,  onlar  çətin  buxarlanır,silindrin 

divarlarındakı yağı sivirib karterə tökür.yağın keyfiyyəti pisləşir. Bunun nəticəsində isə 

detalların yeyilmə dərəcəsi yüksəlir,yanacaq sərfi artır və sair. Bu deyilən xoşagəlməz 

halların qarşısını almaq üçün Benzinin qoyulma temperaturların normallaşdırılır. Müasir 

avtomobil benzinləri üçün qovulma temperaturları aşağıdakı, sərhədlər də dəyişir.   

Başlanğıc qoulma temperaturu-----30-65 C 

10%-nin -----<<-----  -----<<-------- 45-85 C 

50%-nin -----<<-----  ------<<------- 100-125C 

90%-nin -----<<-----  ------<<-------160-180C 

Son        ------<<-----  ------<<------- 185-200C 

     Benzinlərin  əsas  istismar  keyfiyyətlərindən  biri  də  onların  detonasiyaya  qarşı 

davamlılığıdır.  Mühərrik  detonasiya  ilə  işlədikdə  mexanizmlərin  detallarını  təsir  edən 

yəni dinamiki yüklərin miqdarı artır,temperaturun yüksəldilməsindən araboşluqlarınında 

yağlar buxarlanır və ya yanır.Nəticədə mühərrikin ümumi yeyilmə dərəcəsini dəfələrlə 

artırır. İşçi qarışığı detonasiya ilə yandıqda alovun yayılma sürəti 1500-2000 m/san.-yə 

(normal  yanmadan  100  dəfə  çox)  çatır.Mühərrikdə  detonasiya  ilə  yanma  getdikcə 

silindrlərdə  təzyiq  sıçrayışla  artır.  Detonasiya  ilə  yanmanın  xarici  əlaməti  işlənmiş 

qazların  tüstülü  çıxmasıdır.Detonasiya  ilə  yanmada  mühərrikin  detalları qızır,o,sərt və 

qeyri-müntəzəm işləyir,güc aşağı düşür,yanacaq sərfi isə artır (şəkil 2.4).Bütün bunlara 

görə mühərrikin ömür uzunluğu azalır. 

 

 

 

---

 

20 

 

Şəkil 2.4 Gücün( 

𝑁

𝑀

) və yanacaq sərfinin (Q) oktan ədədindən aslılıq əyriəri. 

1-

 

gücün aşağı düşməsi;  2-yanacaq sərfinin artması