204
17.
40
63
86
109
18.
41
64
87
110
19.
42
65
88
111
20.
43
66
89
112
21.
44
67
90
113
22.
45
68
91
114
23.
46
69
92
115
Əlamətlər:
1
Verbalizasiya
13
Evdar qadın rolundan narazılıq
2
Hədsiz qayğı
14
Partnyor
münasibətləri
3
Ailədən asılılıq
15
UĢağın aktivliyinin artması
4
Ġradənin boğulması
16
Konfliktlərdən qaçınmaq
5
Fədakarlıq
hissi
17
Ərin laqeydliyi
6
Küsdürmək qorxusu
18
Seksuallığın boğulması
7
Ailə konflikləri
19
Ananın dominantlığı
8
Tez qıcıqlanmaq
20
UĢağın iĢlərinə həddindən çox
qarıĢmaq
9
Həddindən artıq
ciddilik
21
Münasibətlərin
bərabərləĢdirilməsi
10
Ailədən
xaric
təsirlərin
istinası
22
UĢağın inkiĢafını sürətləndirmək
meyli
11
Valideyinlərin
yüksək
avtoriteti
23
Ananın qeyri-qənaətbəxĢliyi
12
Aqressiyanın boğulması
A.Y.VARQ, B.B.STOLĠN.
VALĠDEYN MÜNASĠBƏTĠNĠN DĠAQNOSTĠK
METODĠKASI
Valideyn münasibəti test-sorğusu (VMS) uĢaqların tərbiyəsi və onlarla
ünsiyyət məsələləri üzrə psixololi yardım üçün müraciət edən Ģəxslərin
valideyn münasibətini aĢkara çıxarmaq üçün psixodiaqnostik alətdir.
Valideyn münasibəti uĢağa qarĢı cürbəcür hisslər, uĢaqla ünsiyyətdə
iĢlədilən davranıĢ stereotipləri, uĢağın xarakteri və Ģəxsiyyətinin, onun
hərəkətlərinin qavranılması və anlanması xüsusiyyətlərinin bir sistemi kimi
baĢa düĢülür.
Sorğunun sturukturu
205
Sorğu 5 Ģkaladan ibarətdir.
1.‖
Qəbul etmə-rədd etmə‖. ġkala uĢağa qarĢı inteqral emosional
münasibəti əks etdirir. ġkalanın bir qütbünün məzmunu belədir: uĢaq elə
olduğu kimi valideyninin xoĢuna gəlir. Valideyn uĢağının fərdiliyinə hörmət
edir, ona simpatiya bəsləyir. Valideyn uĢaqla Ģox vaxt keçirməyə səy
göstərir, onun maraqlarını və planlarını təqdir edir. ġkalanın o biri qütbünün
məzmunu: valideyn öz uĢağını pis, bacarıqsız, uğursuz kimi görür. Ona elə
gəlir ki, uĢaq zəif qabiliyyətlərinə, dayaz ağlına, pıs vərdiĢlırinə görə həyatda
müvəffəqiyyət qazana bilməyəcək. Valideyn əsasən uĢağına qarĢı qəzəb,
dilxorluq, qıcıq, acıq hiss edir. O,uĢağına etibar və hörmət etmir.
2.‖
Kooperasiya‖- sosial mənada arzu olunan valideyn münasibəti
obrazı. Məzmunca bu Ģkala belə açılır: valideyn uĢağın iĢləri və planları ilə
maraqlanır, hər Ģeydə uĢağa kömək etməyə, Ģəfqət göstətməyə hazırdır.
Valideyn uĢağının intellektual və yaradıcılıq qabiliyyətlərini yüksək
qiymətləndirir, ona görə qürur hiss edir. O, uĢağının təĢəbbüsünü və
müstəqilliyini həvəsləndirir, özünü onunla bərabər tutmağa çalıĢır. Valideyn
uĢağına etibar edir, mübahisəli məsələlərə onun nöqteyi-nəzərindən baxmağa
çalıĢır.
3.‖
Simbioz‖-uĢaqla ünsiyyətdə Ģəxsiyyətlərarası distansiyanı əks
etdirir. Bu Ģkala üzrə yüksək ballar valideynin uĢaqla simbiotik
münasibətlərə can atdığını göstərir. Bu tendensiya məzmunca belə təsvir
olunur: valideyn özünü uĢaqla bir tam kimi hiss edir, uĢağın bütün
tələbatlarını ödəməyə, onu həyatın bütün çətinliklərindən və pisliklərindən
qorumağa can atır. Valideyn daim uĢağına görə həyəcan çəkir, uĢaq ona
balaca və müdafiəsiz görsənir. UĢaq Ģəraitə görə sərbəstləĢməyə baĢlayanda
valideynin həyəcanı artır, belə ki, valideyn öz xoĢuna heç vaxt uĢağa
müstəqillik vermir.
4.‖
Avtoritar hipersosiallaşma‖-uĢağın davranıĢını nəzarət etməyin
forma və istiqamətlərini əks etdirir. Bu Ģkalada yüksək ballar toplayan Ģəxsin
valideyn münasibətində avtoritarizm açıq –aĢkar görünür. Valideyn uĢaqdan
qeydsiz-Ģərtsiz tabeçilk və intizam tələb edir. O, uĢağı öz iradəsinə tabe
etməyə çalıĢır, onun nöqteyi-nəzərini anlamaq iqtidarında olmur.
ÖzbaĢınalığa görə uĢağa sərt cəza verir. Valideyn uĢağın sosial
nailiyyətlərini, onun fərdi xüsusiyyətlərini, vərdiĢlərini, fikirlərini, hisslərini
diqqətlə izləyir.
.5.‖
Kiçik uğursuz‖-uĢağın valideyn tərəfindən qavranılması və
anlanılmasının xüsusiyyətlərini əks etdirir. Valideyn münasibəti üzrə bu
Ģkaladan yüksək ballar alan valideyndə uĢağı infantilləĢdirmək, onun sosial
və Ģəxsi cəhətdən tutarsız olduğunu göstərmək
meyllərinin olduğundan xəbər
verir. Valideyn uĢağı real yaĢından kiçik görür. UĢagın maraqları, hissləri və
duyğuları valideynin gözündə uĢaqcasına və qeyri- ciddi görünür. UĢaq aciz,