• Bütün türkl
ərin tərcümanı
~
219
~
haradasa s
əbrlə 200-ə yaxın qəzet payladıq, lakin bir abunəçi-
müştəri tapmadıq. Tacirlər boş işlə məşğul olmamağı tövsiyə
etdil
ər, alimlər qəzetin adından qorxdular («Baxçasaraydan
Daşkəndə səyahət»).
• …S
əfərəli bəy…bir tacirin mağazasında bir neçə adama
bir-iki nüsx
ə «Tərcüman» təqdim edib qəzetdən, maarif və
ədəbiyyatdan danışmaq istəyirdi ki, onlardan biri «gərək deyil» -
deyib buna imkan verm
ədi. Onun bu hərəkətə haqqı da vardı: axı,
veril
ən yazılı kağızlar kağız pul qədər mötəbər, kişmiş kimi ləziz bir
şey deyildi! («Baxçasaraydan Daşkəndə səyahət»).
•
Bakıda Hacıya (Hacı Zeynalabdin Tağıyev nəzərdə tutulur
–
T.A.) yoldaş və həmfikir xeyli adam var. Məsələn, Musa əfəndi
Nağıyev, Şəmsi Əsədullayev və sairlər. Belə ki, maarif, təhsil və
islahat yolunda b
əhsə girənlər, qeyrət sərf edənlər görülməkdədir.
Xudaya şükür! («Baxçasaraydan Daşkəndə səyahət»).
• Rus v
ə türk şagirdləri üçün Bakıda ilk məktəb açmış
Mahmud
əfəndi Qənizadədir. Türk təhsilinə dair kitab və lüğət
müh
ərriridir ki, fədakarlığını təbrik edirik («Baxçasaraydan
Daşkəndə səyahət»).
•
İslam tərbiyəsi tərk olunmadığı halda, elm və mərifətdən
yalnız fayda gələr («Baxçasaraydan Daşkəndə səyahət»).
•
İslam tərbiyəsi ilə dövrün mərifət və elmini uzlaşdıran
müslim
ələr, ümid edirəm ki, dünyanın ən yaxşı anaları olacaqdır
(«Baxçasaraydan Daşkəndə səyahət»).
•
Bütün savadlı, məlumatlı müsəlmanlara, onlardan
tör
əyənlərə xitab edirəm: millət və camaatın başında, içərisində
olaq, mill
ətdən uzaq olmayaq ki, bizi görsün, ibrət alsın,
faydalansın («Baxçasaraydan Daşkəndə səyahət»).
• Abid Tahirli
~
220
~
• Mill
əti çox avam və cahil zənn etməyək: millət yaxşı sözü,
yaxşı işi fəhm edəndir («Baxçasaraydan Daşkəndə səyahət»).
•
Ziyalı insan ali, uca düşüncə və ideallarsız yaşaya bilməz
(«Baxçasaraydan Daşkəndə səyahət»).
• Ç
ərxi fələk məni Qafqazdan, Osmanlı imperiyasından,
Afrikadan, Hindistandan, Kaşqardan dolaşdırıb Türkistana gətirib
çıxarmışdır. Əgər gördüklərimi bir risalə kimi yazsam, çox gözəl bir
iş olacaqdır. Yazılmazsa, yazıq! («Baxçasaraydan Daşkəndə
s
əyahət»).
•
…bakılı dostlarımdan müəllim Sultan Məcid əfəndi
Q
ənizadənin səyahətimizə qoşulmaq və mənə yoldaşlıq etmək üçün
Buxaraya g
əldiyini eşidib həddən ziyadə məmnun oldum
1
(«Baxçasaraydan Daşkəndə səyahət»).
• Bu d
əfə…Bakıda bir gün belə qalmadım. Çünki fəhlələr
arasında iğtişaşlar üçün təbliğat aparmağın zamanı olmadığını
anlayan bütün ziyalılar Qarabağa və Gəncə şəhərinə dağılmış və
m
əktəb təsis etməklə məşğul olmağa başlamışlar («Buxarada nə
gördüm»).
•
Əgər Buxarada bir baqqal dükanı, ya bir çayxana və ya
r
əqsxana açmağa girişsəydim, çoxdan müvəffəq olmuşdum. Məktəb
t
əsisi isə belə asan iş deyildir. Bunun üçün mənəvi güc, dil və
q
ələmin kafi olmadığı meydandadır («Buxarada nə gördüm»).
• «B
əlkə qısa müddət ərzində oxumaq, yazmaq, heca etmək,
d
əftər tutmağı təhsil etdirən məktəbə hacət yoxdur?» - sualına
Buxara bazarlarının halı canlı cavabdır: bu bazarlarda 500 tacir
varsa, 25-i q
ələm-dəftər tanımır («Buxarada nə gördüm»).
1
Maraqlı olduğu üçün diqqətə çatdırdıq (T.A.).
• Bütün türkl
ərin tərcümanı
~
221
~
• Qeyr
ət, hünər və sənaye meydanı olan bu sərgidə (1896-cı
ilin avqustun 13-d
ən 20-dək Nijni-Novqorodda keçirilən sərgi
n
əzərdə tutulur – T.A.) müsəlmanlar nə gördülər, nə kimi ibrət
aldılar, bizə məlum deyil, fəqət sənayedə çox geridə qaldığımızı,
al
ət və dəzgahlarımızın köhnə və yararsız olduğunu dərk etmişlərsə
d
ə, Cənabi-Haqqa təşəkkürlər edəcəyiz, çünki qüsuru anlamaq onun
çar
əsini də araşdırmaya məcbur edər, xəstə olduğumuza inanılsa,
d
əva-dərman axtarılar («Sərgidə mən nə gördüm»).
• Niyy
ətim (Hindistana 1912-ci il səyahətinin məqsədi
n
əzərdə tutulur – T.A.) xeyli sadə idi: Hind islam məktəblərini
görm
ək: öyrənilməli bir şey varsa, öyrənmək, öyrədiləsi bir şey
varsa, öyr
ətmək («Hindistan səyahəti»).
• Hind
ən qədim dinlərin anasıdır.
Hind
ən qədim mədəniyyətin beşiyidir.
Hind
ən qədim ədəbiyyatın ədibidir.
Hind
ən mütərəqqi millətlərin qədim vətənidir.
Hind dünyanın ən zəngin ölkəsidir.
Hind İngiltərənin tükənməz-bitməz xəzinəsidir.
Hind İngiltərənin böyüklüyünün göstəricisidir.
Hind böyük dövl
ətlərin gözündə bir nazənindir.
Bu gücü, bu s
ərvəti, bu dilbəri əldən verməmək, hər kəsdən
saxlamaq üçün ingilisl
ər kim bilir nə kimi şiddətli tədbirlər görmüş,
polis, jandarma, x
əfiyyə, uniformalı məmurlar, əsgərlər, süngülər,
toplar il
ə əhalinin qəlbini ürkütmüş, gözlərini söndürmüş, fikrini
durdurmuşdur… mənə belə gəlir («Hindistan səyahəti»).
• Müs
əlmanları nəzəri fikirlərlə yox, praktik işlə inandırmaq
lazımdır («Maarif yolunda»).
Dostları ilə paylaş: |