26
III. Uluslararası Türk Dünyası Araştırmaları Sempozyumu
Seri Adı: Mevlana’nın Doğumunun 750. Yılı
Katalog No:1948
İstanbul Filateli ve Kültür Merkezi Türk Pulları Kataloğunda (İSFİLA, 2016) 1948 katalog
numarasıyla yer alan ilk pul dikey bir kompozisyonda tasarlanmıştır. Tasarımın merkezinde Mevlana
Türbesinin en çok bilinen unsuru olan Yeşil Kubbe’nin görüntüsüne yer verilmiştir. Kubbe çizim alanının
ortasına yerleştirildiği için simetrik bir kompozisyon oluşmuştur. Bu simetrinin yarattığı hareketsizliği
yok etmek amacıyla kubbenin alt kaidesini oluşturan kenar duvarlarında büyük A harfine benzer
diyagonal çizgilere ve kompozisyonun sağ tarafında ağaç yapraklarına yer verilmiştir.
Kubbe resmi göz seviyesinin üstünde tek noktalı perspektif kuralına göre çizilmiştir. Kaçış çizgileri
izleyicinin gözünü aşağıdan yukarıya doğru yönlendirerek kubbenin uç kısmında yer alan alemde
birleşiyormuş gibi hissettirecek şekilde bir perspektif oluşturulmuştur. Bu yöntemle mimari unsurun
ihtişamı ön plana çıkartılarak tasarıma ilahi bir hava verilmeye çalışılmıştır diyebiliriz.
Tasarımın alt kısmında bahçe duvarı olarak çizilen koyu renkli kısım yazı alanı olarak
tasarlanmıştır. Bu alana açık renkle ve büyük harflerle TÜRKİYE yazılmıştır. Harflerin hepsinin büyük
olması hantal bir görüntü oluşturur endişesiyle el yazısına benzer bir karakter tasarımı yapılarak daha
zarif görünmesi sağlanmıştır. Yazının koyu alana açık renkle yazılmasıyla renk kontrastı oluşturulmuş ve
büyük harf kullanılarak vurgu arttırılmaya çalışılmıştır. Tasarımın sağ üst kısmında gökyüzü olarak boş
bırakılan açık renkli alan üzerine koyu renklerle ve yine hepsi büyük harflerden oluşan YEŞİL KUBBE
KONYA ve pulun ederini gösteren 50 rakamı kesik uçlu kalemle yazılmış fakat para birimine yer
verilmemiştir.
Seri Adı: Mevlana’nın Doğumunun 750. Yılı
Katalog No:1949
17 Aralık 1957 yılında basılan ve İSFİLA Türk Pulları Kataloğunda 1949 katalog numarasıyla yer
alan “Mevlana’nın Doğumunu 750. Yılı” seri adıyla yer alan ikinci pul ise yatay kompozisyonda
tasarlanmıştır.
Selçuklu Sarayı’nın Gül Bahçesi iken Sultan Alâeddin Keykubad tarafından Mevlâna’nın babası
Sultânü’l-Ulemâ Bâhaeddin Veled’e hediye edilmiş olan bahçeye zaman içerisinde çeşitli yapılar inşa
edilerek dergâh olarak kullanılmıştır. Tekke ve zaviyelerin kapatılması sonrasında Mevlevi dergâhı, Türk
ve İslam kültüründeki önemli yeri nedeniyle korunmuş ve müze olarak yeniden düzenlenmiştir
(http://www.muze.gov.tr). Yapılan bu pul tasarımında bugün müze olarak kullanılmakta olan Mevlâna
Dergâhı’nın genel görüntüsüne yer verilmiştir. İki noktalı perspektif kuralına göre resmedilen müze ve
27
Yrd. Doç. Dr. Aydın ZOR / Mevlana Konulu Pul Tasarımlarının Grafik Tasarım Yönünden Analizi ve
etrafında yer alan diğer mimari unsurlar piramidal bir kompozisyon oluşturmaktadır. Gökyüzüne doğru
uzanan dikey çizgi yönlendirmeleri ile tasarıma dinamizm katılmaya çalışılmıştır. Tasarımın alt kısmında
oluşturulan geniş boşluk sayesinde izleyicide ferahlık hissi uyandırılırken zemininde yer alan taş
dokusuyla da sağlamlık hissi verilmeye çalışılmıştır. Tasarımın sol üst köşesindeki açık renkli zemine
büyük harflerle TÜRKİYE yazısı koyu renkle yazılarak renk kontrastı uygulanmış ve daha dikkat çekici
bir şekilde gösterilmeye çalışılmıştır. Tasarımın sağ üst köşesinde pulun ederini gösteren 100 rakamı
kesik uçlu kalemle yazılmış fakat para birimine yer verilmemiştir. Sol alt köşede ise koyu zemine açık
renkte diğer yazılara nazaran çok daha küçük boyutta KONYA MÜZESİ yazılmıştır.
1957 yılında basılan bu her iki pul tasarımında Mevlana Müzesinin mimari unsurlarının ön plana
çıkartılması ve “Mevlana’nın Doğumunun 750. Yılı” münasebetiyle basılmış olduğunu belirten herhangi
bir ibareye yer verilmemesi bir eksiklik olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu pulların hangi amaçla
tasarlandığını bilmeyen kişilerde sadece mimari bir yapının tanıtımına yönelik olduğu kanaatini
uyandırabileceğini söylememiz yanlış olmayacaktır.
Seri Adı: Mevlana’nın Doğumunun 750. Yılı Hatıra Bloğu
Katalog No:1950
17 Aralık 1957 yılında basılan “Mevlana’nın Doğumunun 750. Yılı Hatıra Bloğu” isimli
kompozisyonu merkezinde dizleri üzerine oturur vaziyette tesbih çekerek ibadet etmekte olan bir figür
tasarımı yer almaktadır. Minyatür tekniğinde yapılmış olan bu figür birçok kaynakta Mevlana figürü
olarak bilinmektedir. Figürün üst kısmında büyük harflerle TÜRKİYE yazısı ve pulun ederini gösteren
100 rakamına yer verilmiştir. Figürün altında ise Mevlana’nın doğum tarihi olan 1207 ve pulun basım yılı
olan 1957 tarihlerine yer verilerek Mevlana’nın doğumunun 750. yılına gönderme yapılmıştır. Figür
etrafına çizilen altın sarısı kontur ile bir çerçeve oluşturulmuştur. Hatıra bloğunun üst ve alt kısmında yine
altın renginde rumi motiflerden oluşan kenar bordürü çizilerek tasarıma geleneksel bir hava katılmaya
çalışılmıştır.
01 Aralık 1973 yılında ise “Mevlana Celaleddin’in Ölümünün 700. Yılı” seri adıyla iki farklı pul
tasarlanarak tedavüle çıkarılmıştır. İzmir Ticaret Matbaacılık T.A.Ş. tarafından ofset baskı tekniğiyle
basılan bu pullar 22x37 mm ölçülerinde olup 400 bin tiraja sahiptir.