Baxşiyeva nəRMİN ƏNVƏr qizi hüquq üzrə fəlsəfə doktoru İNZİbati HÜquqi MÜbahiSƏLƏR
Yüklə 2,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Predmet yanaşma
- “Münaqişəli” yanaşma
117 kənarda inzibati mübahisənin mövcudluq ehtimalını inkar edir. Belə yanaşma son nəticədə hüquq haqqında mübahisəni ədalət mühakiməsi ilə vahid tam halına gətirir və məhkəməni sanki, “rəhbər” rolunda onun iştirakçısına çevirir. Bu yanaşma ilə razılaşmayan M.S. Aslanov haqlı olaraq yazır ki, inzibati mübahisə subyektiv hüquqlar pozulan andan dərhal sonra meydana çıxır. Müəllif mübahisənin yaranma- sından prosesə qədər olan mərhələni “inzibati yalan” mərhələsi adlandırır. 171 Hesab edirik ki, prosessual yanaşma inzibati mübahisəni kompleks xarakterdən məhrum edərək yalnız maddi hüquqla bağlayır. İnzibati mübahisənin yaranmasını yalnız müvafiq ixtisaslaşdırılmış orqana müraciətlə şərtləndirmək məqsədə- uyğun deyildir. Tərəflər arasında inzibati icraatın istənilən mərhələsində yarana bilən fikir ayrılığı, fərqli yanaşma münaqişənin meydana çıxmasına səbəb olur. Münaqişə isə inzibati mübahisənin yaranmasının ilkin şərtidir. Hüquqları və ya mənafeyi pozulan tərəf məhkəməyə müraciət edənə qədər də mübahisə və mübahisəli münasibətlər mövcud olur. Məhkəməyə təqdim olunan inzibati iddianın icraata qəbul olunması ilə sadəcə olaraq bu mübahisəli münasibətlərə rəsmi xarakter verilir. Y.N. Starilov da bu yanaşmaya etiraz edərək yazır ki, pro- sesə qədərki mərhələdə vəzifəli şəxsin qeyri-qanuni hərəkətləri ilə vətəndaşın hüquq və mənafelərinin pozulması nəticəsində mübahisəli münasibətlər meydana çıxır. 172 Predmet yanaşma tərzi xüsusi hüquqla ümumi hüquq arasındakı fərqlərə və inzibati orqanın əsasən, ümumi hüququ, 171 Aslanov M.S. Azərbaycanda inzibati ədliyyə. Bakı: Azərnəşr, 2009, s. 113 172 Старилов Ю.Н. Административная юстиция. Проблемы теории. Воронеж: Изд. ВГУ, 1998, с. 86 118 ilk növbədə isə inzibati hüququ tətbiq etməsinə əsaslanır. Bu yanaşmaya əsasən, əgər inzibati orqan tərəfindən xüsusi hüquq normaları tətbiq olunarsa inzibati mübahisə yarana bilməz. Qeyd edək ki, respublikanın qüvvədə olan inzibati prosessual qanun- vericiliyi də bu yanaşma mövqeyindən çıxış edərək “inzibati mübahisə” anlayışının yalnız inzibati hüquq münasibətlərindən yaranan mübahisələri əhatə etdiyini təsbit edir. Bildiyimiz kimi, inzibati mübahisənin mahiyyəti inzibati hüquq münasibətlərinin iştirakçılarının hüquq və vəzifələrini, davranış qaydalarını müəyyənləşdirən maddi hüquq normalarının tətbiqinə aid vətəndaşla inzibati orqan arasında fikir ayrılığının mövcudluğunda ifadə olunur. “Münaqişəli” yanaşma inzibati mübahisəni hüquqi münaqişənin növlərindən biri kimi müəyyənləşdirir 173 . Bu yanaşma “hüquq haqqında mübahisə” və “hüquqi münaqişə” anlayışları arasındakı əlaqənin aydınlaşdırılmasını nəzərdə tutur. Bu yanaşmanın tərəfdarlarından olan V.J.Jerebkin hüquqi mübahisəni “ideya - psixoloji çəkişmə”, “hüquqi münaqişənin müşayiətçisi”, “hüquqi düşüncənin xüsusi kateqoriyalarında” ifadə olunan təzahür kimi qiymətləndirir 174 . E.V.Luparevə görə inzibati mübahisə dövlət idarəetməsi sahəsində inzibati hüquq münasibətləri subyektlərinin maraq- 173 Aslanov M.S. İnzibati hüquqi mübahisənin əlamətləri / Qloballaşan cəmiyyətdə hüquq elminin aktual problemləri” mövzusunda elmi-praktiki konfransın materialları. Bakı, 2009, s. 25; Жеребкин В.С. Правовая конфликтология. Владимир: ВЕИЗ, 1997; Юридическая конфликтология / Под ред. В.Н.Кудрявцева. М.: Изд-во ИГиП РАН, 1995 ; Баранов В.М., Худойкина Т.В. Теория юридического кон- фликта: философские и социолого-правовые аспекты // Юрист-правовед, 2000, № 1, с. 24-25 174 Жеребин В.С. Правовая конфликтология. Курс лекций. Ч.1. Владимир: Вла- дим. гос. ун-т, 1998, с. 90 119 larının münaqişəsi və ya dövlət orqanlarının təşkilati hərə- kətlərinin qanuniliyi və əsaslılığı barədə fikir ayrılığı ilə əlaqədar olaraq tərəflər arasında ziddiyyətlərin mövcudluğu ilə xarakterizə olunan növüdür 175 . Fikrimizcə, bu anlayış inzibati mübahisənin hüquqi təbiə- tini lazımi dərəcədə açmır və daha çox sosioloji əhəmiyyət kəsb edir. Belə ki, inzibati mübahisə hüquqi təzahür kimi birbaşa olaraq maraqların münaqişəsi nəticəsində deyil, vətəndaşların hüquq və maraqlarının inzibati orqanların hüquqazidd hərə- kətləri və ya qərarları ilə pozulduğu təqdirdə meydana çıxan hüquqi münaqişədən irəli gəlir. Hüquqi formada təzahür edən münaqişə hüquq münasibəti xüsusiyyəti əldə edir ki, onun vasitəsilə inzibati mübahisənin anlayışını müəyyənləşdirmək mümkün olur. Bəzi müəlliflərin fikrincə, hüquqi münaqişə onun tərəflərinin- dövlət və onun orqanları, ictimai birliklər, hüquq subyektlərinin hüquqi vəziy- yətini və statusunu hüquqazidd şəkildə dəyişdirmək məqsədi olan vətəndaşların qarşıdurmasıdır. 176 M.S. Aslanov yazır ki, inzibati-hüquqi mübahisə dedikdə maddi - prosessual inzibati hüquq münasibətlərinin elə bir kompleks tipi nəzərdə tutulur ki, tərəflər arasında dövlət idarəçiliyi prosesində meydana çıxan konfliktlər nəticəsində yaranan ziddiyyətlərin mövcudluğu və ya qanunçuluğa olan ba- xışların üst-üstə düşməməsi ilə xarakterizə edilsin. 177 Müəllifin bu fikri müəyyən dərəcədə anlaşılmazlıq doğurur. Belə ki, 175 Лупарев Е.Б. Общая теория административно-правового спора. Воронеж: Изд-во Воронеж гос. ун-та, 2003, с. 134 176 Тихомиров Л.В., Тихомиров М.Ю. Юридическая энциклопедия. М., 1997, с. 213 177 Aslanov M.S. İnzibati hüquqi mübahisənin əlamətləri / Qloballaşan cəmiyyətdə hüquq elminin aktual problemləri” mövzusunda elmi-praktiki konfransın materialları. Bakı, 2009, с. 25 Yüklə 2,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|