Baxşiyeva nəRMİN ƏNVƏr qizi hüquq üzrə fəlsəfə doktoru İNZİbati HÜquqi MÜbahiSƏLƏR
Yüklə 2,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- İNZİBATİ MƏHKƏMƏ İCRAATININ PREDMETİ 2.1. İnzibati mübahisə inzibati məhkəmə icraatının predmeti kimi
104 prosessual müdafiə vasitələrindən istifadəyə əsaslanır və s. İnzibati məhkəmə icraatının hüquqi dövlətin zəruri əlamətlərindən biri kimi qiymətləndirilməsi isə qanunçuluğun təmini, sosial ziddiyyətlərin aradan qaldırılması, sosial münaqişələrin həlli kimi funksiyaları ilə birbaşa əlaqədardır. Belə ki, hüquqi dövləti sosial ziddiyyətlərin inkişaf etdiyi cəmiyyətdə yaratmaq mümkün deyil. Yalnız vətəndaşlarda idarəetmə qaydalarına, inzibati icraat üsullarına, inzibati orqanların və dövlət qulluğunun işinə ictimai etimad və inamın formalaşdığı və vətəndaş məmnunluğunun təmin olunduğu təqdirdə hüquqi dövlət mövcud ola bilər. 105 II FƏSİL İNZİBATİ MƏHKƏMƏ İCRAATININ PREDMETİ 2.1. İnzibati mübahisə inzibati məhkəmə icraatının predmeti kimi Hüquqi dövlətin formalaşdırılması, idarəetmə münasibət- lərinin inkişafı, məhkəmə-hüquq islahatlarının həyata keçiril- məsi müvafiq olaraq müasir məhkəmə hakimiyyətinin icraat üsullarına dair elmi baxışlarda da müəyyən dəyişikliklərə səbəb oldu. Hazırda inzibati məhkəmə icraatı inzibati orqanların fəa- liyyəti ilə əlaqədar cəmiyyətdə yaranan inzibati hüquqi müba- hisələrin həllinin mühüm sosial texnologiyalarından biri kimi çıxış edir. Onun optimal modellərinin, funksiya və xüsusiy- yətlərinin müəyyənləşdirilməsi ilə yanaşı predmetinin tədqiqi də əhəmiyyətli məsələlərdən biridir. İnzibati məhkəmə icraatının vahid modeli mövcud olmasa da, bütün modellərin hamısı üçün ümumi olan cəhət onların predmetinin inzibati mübahisələrdən ibarət olmasıdır. Nəzəriyyədə inzibati məhkəmə icraatının predmetinə dair hələlik vahid yanaşma formalaşmayıb. Müəlliflərdən bir qismi onun predmetinə inzibati xətaları 140 , digərləri isə inzibati-hüquqi mübahisəni 141 , üçüncülər isə hər ikisini aid edir. 140 Шергин А.П. Административная юрисдикция. М.: Госюриздат, 1979, с. 35 ; Якимов А.Ю. Статус субъекта административной юрисдикции и проблемы его реализации. я. М.: Проспект, 1999, с. 114-115 141 Бойцова В. Нужна ли нам административная юстиция // Советская юстиция, 1993, № 7, с. 12-13; Зеленцов А.Б. Административно-правовой спор (теоретико- методологические подходы к исследованию) // Правоведение, 2000, № 1, с. 68- 106 Məsələn, M.S.Studenikina hesab edir ki, inzibati məhkəmə icraatına həm məhkəmə tərəfindən dövlət orqanlarının və onların vəzifəli şəxslərinin aktlarının qanuniliyi üzərində nəzarət funksiyasının həyata keçirilməsini, həm də inzibati xətalara dair işlərə baxılmasını aid etmək lazımdır 142 . A.V. Zelentsov və E.V.Slepçenko da həm inzibati xətaları, həm də inzibati müba- hisələri inzibati məhkəmə icraatının predmeti hesab edirlər 143 . Bununla əlaqədar olaraq ədəbiyyatlarda inzibati məhkəmə icraatının 2 formasının ayrılması (predmetini inzibati mübahisə təşkil edən inzibati-mübahisəli yurisdiksiya və predmetini inzibati xəta təşkil edən inzibati-delikt yurisdiksiyası) və inzibati məhkəmə icraatının predmetini nəzəri anlamda daha geniş ifadə etmək üçün “inzibati-hüquqi münaqişə”anlayışının formalaşdı- rılması da təklif olunur 144 . İnzibati xətalar fərqli hüquqi təbiətə malik olduqları və çox az bir hissəsi xüsusi prosessual qaydada ümumi məhkəmələr tərəfindən baxıldığı üçün onları inzibati məhkəmə icraatının predmetinə aid etmək olmaz. Fikrimizcə, inzibati məhkəmə 79; Лупарев Е.Б. Понятие и признаки административно-правового спора // Жур- нал российского права, 2002, № 2, с. 44-51; Боннер А.Т. Некоторые вопросы производства по делам, возникающим из административно-правовых отноше- ний // Правоведение, 1964, № 1, с. 124; Ноздрачев А.Ф. Институт администра- тивного судопроизводства // Судебная реформа в России. М.: Городец, 2001, с. 169; Соловьева А.К. Административная юстиция в России (проблемы теории и практики): Дисс. … канд.юр.наук. СПб., 1999, с. 30 142 Студеникина М.С. Процессуальные формы осуществления правосудия по ад- министративным делам // Судебная реформа в России. М., 2001, с. 177 143 Слепченко Е.В. Административное судопроизводство: понятие, единство и дифференциация. Электронный ресурс, 2009; Зеленцов А.Б. Административно- правовой спор (теоретико-методологические подходы к исследованию // Правоведение, 2000, № 1, с. 69 144 Слепченко Е.В. Административное судопроизводство: понятие, единство и дифференциация // Российская юстиция, 2009, № 3, с. 51-56; Зеленцов А.Б. Ад- министративно-правовой спор (теоретико-методологические подходы к иссле- дованию) // Правоведение, 2000, № 1, с. 70 107 icraatının predmetini ümumi (publik) hüquq münasibətlərindən irəli gələn mübahisələr təşkil edir. XIX əsrin sonu – XX əsrin əvvəllərində mübahisəli inzibati münasibətlərin ayrı-ayrı məsələləri J. Appletonun, H.Herberin, R.Qneystin, F.Portun, O. Sarveyin əsərlərində tədqiq olunmuş- du. İnzibati hüquqi mübahisənin ayrı-ayrı aspektləri rus hü- quqşünaslarından A.İ.Yelistratovun, İ.T.Tarasovun, A.V. Day- sinin, V.V. İvanovskiyin, V.L.Kobalevskiyin, M.K.Palibinin, İ.T.Tarasovun və başqalarının əsərlərində də tədqiq olunmuşdu. Müasir dövrdə bu sahənin tədqiqi ilə məşğul olanlardan M.S.Aslanovun, F.S.Mehdiyevin, A.O.Abdullayevin, xarici mütəxəssislərdən isə S.Dəmirqolun, K. Gürselin, R.Yıldırımın, A.Ş.Gözüböyüyün, K. Gözlerin, M. Özyörüyün, O.Dəmirin, A.Uyanığın, J.Brebanın, J.Vedelin, A.B.Zelentsovun, N.Y. Xamanyovanın, Y.N.Starilovun, N.V.Suxarevanın, Y.B.Lupa- revin, D.M.Çeçotun, V.A. Yusupovun, A.Y. Yakimovun, A.P. Alyoxinin, D.N.Baxraxın, İ.A.Qalaqanın, A.A.Dyominin, N.Q.Salişevanın və başqalarının adlarını qeyd edə bilərik. “Mübahisə” latın dilində olan “confliktus” sözündən yaranıb maraqların və ya baxışların toqquşmasını ifadə edir. Azərbaycan dilinin izahlı lüğətində “mübahisə- müzakirə zamanı araya çıxan bəhs, deyişmə” kimi göstərilir 145 . Müasir sosiologiya elmində mübahisə - sosial subyektlərin fərqli tələbatlarından, məqsəd və maraqlarından, eləcə də rollarının və funksiyalarının sosial statusları ilə şərtlənən, biri-birinə əks fəaliyyətləri ilə xarakterizə olunan, sosial qarşılıqlı fəaliyyət prosesində yaranan təzahür kimi qiymətləndirilir 146 . M.Ə. 145 Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti.II cild. Bakı: Çıraq, 1999, s. 282 146 Социальные технологии. Толковый словарь / Отв. ред. В.Иванов. М.: Белго- род: Луч-Центр социальных технологий, 1995, с. 61 Yüklə 2,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|