Bəhruz Kəngərli nadir istedada malik bir insandır. O, Azərbaycan xalqının
Yüklə 37,21 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- B.Kəngərli. “Naturaçı” (fraqment). 1914. B.Kəngərli. “Naturaçı” (fraqment). 1913.
- B.Kəngərli. “Bektaşilər” . 1911.
- “Qaçq¯nlar” silsil¬siİ
124
Portretl r B.Kəngərli. “Naturaçı” (fraqment). 1914. B.Kəngərli. “Naturaçı” (fraqment). 1913. 125
Portretl r vəfatından iki il əvvəl işləyib. Sulu boya ilə çəkilən əsərdə bizə baxan 28 yaşlı Bəhruz bəy yaşından daha böyük görünür. Rəssam sulu boyanın şəffalıq imkanlarından bütün gücü ilə istifadə etməklə, onun hələ də “təravətini” saxladığını vurğulamağa çalışsa da, o, arxada qalan ömrünü duyulası və təzadlı yaşantılarla baş-başa qalmaqla keçirməsinin izioloji durumunda izsiz ötüşmədiyini gizlədə bilməmişdir. Palitrası adətən nikbin boyaların imkanlarının nümayişinə tapınan Bəhruz bəy avtoportretində fəhmən bu rəng coşğunluğundan imtina etmək məcburiyyətində qalıb, desək, yanılmarıq. Yerlik – fondan başlayaraq onun geyiminin və çöhrəsinin bədii tutumunda ənənəvi gücünü “itirmiş” rənglərin tamam fərqli ovqat ifadə etməyə yönəlişi kifayət qədər duyulandır. Çöhrəsindəki duyulası düşündürücü məsumluqda izioloji tutumun öləziməsinin işartıları da rəssam təqdimatında duyulmaqdadır... Bəhruz bəy Kəngərlinin portret yaradıcılığı həm də onun bu janra aid əsərlərində nümayiş etdirdiyi yüksək sənətkarlığı vurğulamağa imkan verir. Onun tələbəlik dövründə ərsəyə gətirdiyi portretlərdə müşahidə etdiyimiz “yaxı oyunları”, çox kiçik bir məsafədə üz əzalarına xas səciyyəviliyi real-gerçəkçi tutumda ifadəetmə bacarığı və təzadlı yaxılar ritminin bütövlüyünü əldə etməklə, obrazların cəlbediciliyinə və inandırıcılığına nail olması gənc rəssamın yaradıcı potensialının nəhayətsizliyini sərgiləyir. Bəhruz bəyin portret yaradıcılığı barəsində ikirlərimizi yekunlaşdırarkən demək istəyirik ki, ömrünün sonuna kimi fırçasını əldən qoymayan rəssam müasirlərinin obrazlarını tarixin yaddaşına köçürməkdən usanmayıb. Onun bədii irsi ilə yaxından tanışlıq göstərir ki, rəssam özünün yaxınlarının təsvirlərindən ibarət olan məşhur uşaq rəsmlərini bir-neçəsini 1922-ci ilin yanvar ayında işləyib. Onların icrasında nümayiş olunan sənətkarlığın yüksək səviyyəsi göstərir ki, ruhu təravətli olan rəssam hələ də yaşayıb- yaratmaq əzmindədir. Amma hər şey birdən- birə dəyişdi və Bəhruz bəyin başının üzərində “Domokl qılıncı” kimi asılı qalmış xəstəlik öz işini gördü. Bir ay sonra gənc rəssam həyatla vidalaşmalı oldu... B.Kəngərli. “Bektaşilər” . 1911. 126
Portretl r B.Kəngərli. “Qırmızı yaylıqlı qız”. 1920. 127
"Qaçqınlar" silsil e si
əhruz bəyin portretləri barəsin- də yuxarıda başladığımız tanış- lığı sonda onun həm də ölçüyə- gəlməz tarixi əhəmiyyətə malik “Qaçqınlar” silsiləsinə yönəltmək istəyirik. Elə bu səbəb- dən də bu silsiləni ayrıca şərh etməyə ehtiyac duyduq. Öncə vurğulamaq lazımdır ki, Bəhruz bəy Kəngərli irsinin əvvəlki tədqiqat- çıları rəssamın yaradıcılığında önəmli mərhələ kimi dəyərləndirilə biləcək bu portretlərin ifşaedici yükünü duyulası dərəcədə oxucuya çatdırmamışlar. Başqa sözlə desək, Qərbi Azərbaycandan – Er- mənistandan Naxçıvana pənah gətirən bu qaçqınların azərbaycanlı olmaları vurğu- lanmamışdır. Tanınmış sənətşünaslardan birinin bu qaçqın portretlərini müəlliin daşnak və müsavatçıların əməllərinə eti- razı kimi dəyərləndirməsi də bu gün onu oxuyanlarda acı gülüş doğurur, desək, yanılmarıq. Yalnız rəssamın anadan ol- masının 120 illiyi ilə əlaqədar 2012-ci ildə işıq üzü görən son nəşrlərdə xalqı- mıza yönəli baş verən erməni təcavüzü pislənilmişdir...
Xalqımızın zəngin ənənələrə malik olan təsviri sənəti onun çoxəsrlik tarixi ilə bərabər təşəkkül tapmasına baxmayaraq nədənsə müxtəlif tarixi hadisələrin axarında ölkənin həyatında yaşananların bədiiləşdirilməsində çox gecikmişdir. Etiraf edək ki, indiki müasir dövrdə belə çox vaxt sənətkarlarımız öz dövrünün aynası olmaları kimi vətənpərvərliyə köklənmiş yaradıcılıq vəzifəsinin icrasını unudurlar. Yalnız bu gün duyulası zaman distansiyasından bu unutqanlığın bütünlükdə şərəli keçmişimizin real bədii-tarixi mənzərəsinin yaradılmasına mane olduğunu görə bilirik. Azərbaycan rəssamlığı yalnız XX əsrin əvvəllərində Bəhruz bəy Kəngərlinin çəkdiyi “Qaçqınlar” adlı silsilə əsərləri ilə erməni təcavüzünün silinməz izlərini özündə yaşadan ifşaedici sənət nümunələri yaratmağa nail oldu. Ölkəmizin sovetləşməsindən sonra isə İrəvanda həmin qanlı münaqişənin şovinist təşəbbüskarlarına abidə ucaldılsa da (sonradan həmin abidəyə hətta SSRİ Dövlət mükafatı verildi), Bakıda azərbaycanlı – sovet rəssamlarına həmin “erməni-müsəlman müharibəsi”nə bədii münasibət göstərməyə imkan verilmədi. Bütün bu dolayısı qadağalar həm də təsviri sənətimizdə xalqımızın keçib gəldiyi şərəli keçmişi sonrakı nəsillər üçün örnək ola biləcək tarixi tutumlu bədii nümunələrdə əbədiləşdirməyə mane oldu. Bu səbədən də XX əsrin sonlarında yenidən baş qaldıran tarixi erməni məkrini-təcavüzünü beynəlxalq səviyyədə ifşa edə biləcək bədii- tarixi əsərlər-dəlillər çıxarmaqda çətinlik çəkdik. Bu gün həmin boşluğun aradan qaldırılmasına duyulası ehtiyac hiss olunur, desək, həqiqəti söyləmiş olarıq... Elə sənətkarlar var ki, sağlığında, elə sənətkarlar da var ki, yaradıcılığı zamanın sınağından sonra ölməzlik qazanır, yaratdıqlarının bədii-tarixi dəyəri yüksəlir. Əsrlərin qovşağında yaşayıb- yaratmış görkəmli fırça ustası Bəhruz bəy
Yüklə 37,21 Mb. Dostları ilə paylaş:
|