Bəhruz Kəngərli nadir istedada malik bir insandır. O, Azərbaycan xalqının

 

136

"Qaçqınlar" silsil

e

si

Bəhruz bəy Kəngərli həyat yoldaşı ilə.

---

137

   

        

"Qaçqınlar" silsil

e

si

B.Kəngərli. “Qaçqın xanım” (B.Kəngərlinin həyat yoldaşı). 1920.

---

 

138

"Qaçqınlar" silsil

e

si

B.Kəngərli. “Yaylıqlı qız”. 1920.

B.Kəngərli. “Gənc qızın portreti”. 1920.

B.Kəngərli. “Qaçqın İmran”. 1921.

B.Kəngərli. “Qaçqın qızın portreti”. 1920.

---

139

   

        

"Qaçqınlar" silsil

e

si

B.Kəngərli. “Oturmuş qız”. 1920-1921.

B.Kəngərli. “Oğlan portreti”. 1921.

B.Kəngərli. “Qırmızı arxalıqlı qız”. 1920.

B.Kəngərli. “Gənc qadın portreti”. 1921.

---

 

140

"Qaçqınlar" silsil

e

si

B.Kəngərli. “Ağ ləçəkli qaçqın qız”. 1920.

B.Kəngərli. “Oğlan portreti”. 1920-1921.

B.Kəngərli. “Qaçqın oğlanı”. 1921.

B.Kəngərli. “Qaçqın qız”. 1920.

---

141

   

        

"Qaçqınlar" silsil

e

si

B.Kəngərli. “Oturmuş oğlan”. 1920-1921.

B.Kəngərli. “Gənc qadın

portreti”. 1921.

B.Kəngərli. “İki qaçqın qız”. 1920.

B.Kəngərli. “Yaycı kəndindən

qaçqın oğlan”. 1921.

---

 

142

"Qaçqınlar" silsil

e

si

evlilikdən imtina etməsini haradasa təbii qəbul 

edib,  yayılan  həmin  xəbərə  inanmamaq  da 

çətindir. Amma fotosənədlər və doğmalarının 

söylədikləri    sübut  edir  ki,  rəssam  evli  olub. 

Bunu onun həyat yoldaşı ilə birlikdə çəkdirdiyi 

foto da təsdiqləyir.

 Bu yerdə qeyd edək ki, diqqətli tamaşaçı 

bu portretin rəssamın “Qaçqınlar” silsiləsində 

elə zahiri əlamətlərinə görə başqalarından se-

çildiyini  görə  bilər.  Başqa  sözlə  desək,  digər 

qaçqınların  geyimlərindəki  müşahidə  olunan 

səliqəsizlik  bu qadının təsvirində   gö-

rünmür.  Elə  onun  yaşmaqlanması  və  

rəssam qarşısında bir qədər utancaqlıq 

nümayiş etdirməsi  elə onun duruşun-

dan da duyulur. Bu yerdə əlavə edək ki, 

zamanında  bu  portretin  başqalarından 

fərqli  tutumda  olduğunu  sənətşünas 

K.Kərimov da hiss edib. Onun 1962-ci 

ildə yazdığı kitabda “Qaçqınlar” silsilə-

sinə    münasibəti    belə  olub:  “Qaçqın 

xanım”ı nəzərə almasaq, qalanları çox 

sadə və köhnə paltar geyinmiş, bəziləri 

isə ayaqyalındırlar”.

Deyilənə  görə  onların  evliliyi 

1918-ci ildə baş tutub və bu uzun çək-

məyib, onlar iki ildən sonra ayrılıblar. 

Uşaqları  olmayıb.  O  da  məlumdur  ki, 

həmin  xanım  sonradan  Naxçıvanda 

“Lotu Hüseyn” kimi tanınan bir şəxsə 

ərə  gedib  və  1964-cü  ildə  vəfat  edib.  Əlavə 

edək  ki,  bizə  məlum  olan  evlilik  fotosunun 

“Qaçqın xanım”la tutuşdurulması da bu qadın-

ların  oxşarlığını  təsdiq  edir.  Bu  yerdə  deyək 

ki, rəssamın həyat yoldaşının adı yaddaşlarda 

Hürnisə kimi qalıb...

Niyə  rəssam  əsərin  üzərində  təsvir 

olunanın  əsl  adını  (Hürnisə)  yox,  Xanım 

kimi  göstərib.  Bu  yerdə  ortaya  çıxa  biləcək, 

daha  doğrusu  təkrarlana  biləcək    bir  suala 

yenidən  cavab  verməyə,  bir  qədər  yuxarıda 

dilə  gətirdiyimiz  ikri  bir  daha  xatırlamağa 

məcburuq.  Belə ki, bu cavab yazılan yeni kitabın 

məzmununu çox önəmli məqamlarındandır...

Apardığımız  araşdırmaların  nəticəsinə 

əsasən deyə bilərik ki, o dövrün tədqiqatçılarının 

və  tarixçilərinin  bəy  nəslindən  olan 

B.Kəngərli. “Qaçqın oğlan”. 1920-1921.

---

143

   

        

"Qaçqınlar" silsil

e

si

rəssamın  ailə  üzvlərini  hər  hansı  təhlükədən 

qorumaq  məqsədilə  əsərlərində  onların  adını 

dəyişdirməsi,  naməlum  saxlaması  barəsində 

qənaətləri məntiqlidir.

Bu  yerdə  yadımıza  bolşeviklərin  gəlişi 

ilə bəylərə və xanlara, onların yaxınlarına qarşı 

həyata  keçirilən  müxtəlif  formalı  təzyiqləri 

yada  salsaq,  onda  bu  qənaətin  çox  inandırıcı 

olduğunu deyə bilərik. Bir daha xatırladaq ki, 

Bəhruz bəyin qardaşı Rüstəmin  25 il sonra – 

1945-ci ildə uzaq Valuysk (Rusiya) şəhərində  

yaşayarkən əsl adını gizlətməsi və özünü Boris 

Şirəliyev  kimi  təqdim  etməsi  də  bəy 

nəsli  nümayəndələrinin  başı  üzərindən 

təhlükənin  hələ  də  sovuşmadığından 

xəbər verir...

Onun  ölkənin  sovetləşməsindən 

sonra çəkdiyi və bizə gəlib çatmış bir çox 

kişi  və  qadın  portretlərində  (“Naxçıvan 

gözəli”,  “Qoca  kişinin  portreti”,  “Tatar 

kişinin  portreti”  və  s.)  kimlərin  təsvir 

olunduğunu qeyd etməməsi də yəqin ki, 

elə bunula bağlı olmuşdur... 

Rəssamın  yaradıcılığında  əsas  yer 

tutan portret janrından söz açarkən, onun 

müxtəlif  obrazların  yaradılmasında  nü-

mayiş etdirdiyi yüksək sənətkarlığı müt-

ləq vurğulamaq lazımdır. İstər tələbəlik, 

istərsə  də  təhsil  sonrası  yaratdığı  portr-

telərdə  onun  obrazların  xarakterinin  açılma-

sına  yönəli  tətbiq  etdiyi  yaxı  improvizələri, 

cizgi ahəngdarlığı heyrət doğurucudur, desək, 

yanılmarıq. Çox kiçik bir sahədə üz əzalarının 

inandırıcılığına  nail  olmağa  çalışan  rəssam, 

eyni zamanda bunu həsədaparıcı bir sənətkar-

lıqla, yaxı təzadlarının bütövlüyünün ilə əldə 

olunması ilə gerçəkləşdirmişdir. Odur ki, onun 

hər bir portretində obrazların xarakterinə, əza 

müxtəliliyinə  müvaiq  yaxı  “oyunları”na  şa-

hidlik etmək mümkündür. Bu da heç şübhəsiz 

gənc rəssamın ustalığının kamilliyinin göstəri-

cisi sayılmalıdır...

B.Kəngərli. “Qaçqınlar”. 1920-1921.

---