Bəhruz Kəngərli nadir istedada malik bir insandır. O, Azərbaycan xalqının
Yüklə 37,21 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- B.Kəngərli. “Mənzərə. Dağın görünüşü”. 1916.
- M¬nz¬r¬l¬r B.Kəngərli. “Türbə”. 1919.
- B.Kəngərli. “Mənzərə”. 1916.
144
M e nz e r e l e r B.Kəngərli. “Mənzərə. Dağın görünüşü”. 1916. 145
M e nz e r e l e r B əhruz bəy Kəngərlinin ya ra dı- cılığı janr etibarilə rəngarəng olsa da, bu zənginlikdə mən- zə rənin say etibarilə çox olması kifayət qədər görünəndir. Yaxşı haldır ki, bu məsələdə kə- miyyət keyiyyəti üstələmir. Başqa sözlə desək, gənc rəssamın portret janrında nümayiş etdirdiyi yüksək sənətkarlığı mənzərələrində də müşahidə etmək mümkündür. Əgər bu məsələyə professionallıq müstəvisindən baxmalı olsaq, onda demək lazımdır ki, Bəhruz bəy hər iki janrda klassik mənada realist-gerçəkçi olsa da, gəncliyinə və yaşadığı məkanda hər hansı rəqabətin yoxluğuna baxmayaraq ərsəyə gətirdiyi əsərlərin hər birində özünəməxsusluğu- fərdi yaradıcı məziyyətlərini sərgiləyə bilmişdir. Gənc Bəhruz bəy Kəngərli özünün bu janrlarda XX əsr təsviri sənətimiz üçün yeni və başlanğıc sayıla biləcək fəaliyyətində təbii ki. tək deyildi. Təəssüf ki, obyektiv-subyektiv səbəblərdən bu ilkinlərin sırası bir qayda olaraq çox məhdud və qeyri-dəqiq təqdim olunub. Belə ki, yalnız Bəhruz bəyi az qala Azərbaycan rəssamlıq məkanında bütün janrların yaradıcısı kimi təqdim ediblər. Bu cür “elmi” münasibəti sovet dönəmində bir qədər təbii saymaq, haradasa informasiya qıtlığı ilə əlaqələndirmək də olardı. Amma bu xoşagəlməz ənənə Azərbaycan təsviri sənətinin ən qaranlıq səhifələri barəsində yeni məlumatlar əldə olunduqdan sonra da, yəni, müstəqillik dönəmində də davam etdirilib. Təsviri sənət tariximizin zamanında gizli qalan bir çox həqiqətləri artıq məlum olsa belə, bir çox kitab və kataloqlarda mənzərə və portret janrının yalnız B.Kəngərlinin adı ilə bağlanması sadəcə başa düşülən deyil. Bu mənada daha əhatəli həcmə malik olan və 2013-cü ildə “Sərvət” devizi ilə Azərbaycan Milli İncəsənət Muzeyinin təşkilatçılığı ilə nəşr olunan kitabda (mətnin müəllii Xədicə Əsədova) yer alan təhriləri xüsusi qeyd etmək istərdik: “Bəhruz Kəngərli Azərbaycanda realist dəzgah boyakarlığının, portret,
146
M e nz e r e l e r mənzərə, natürmort, süjetli-tematik və teatr- dekorasiya janrlarının peşəkar bədii ifadəsinin əsasını qoyub. Heç şübhəsiz, XX əsrdə milli peşəkar rəngkarlıq sənətinin yaranması Bəhruz Kəngərlinin adı ilə bağlıdır”. Əlavə edək ki, bu yalnış ifadə müəlliin 2012-ci ildə rəssamın 120 illik yubileyi münasibətilə işıq üzü görmüş kataloqunda da yer almışdır. Əgər Bəhruz bəydən bir qədər əvvəl Tilisdə elə onun təhsil aldığı məktəbdə Qeysər Kaşiyeva-Seyidbəylinin (1907-1908), Moskvada isə Bəhruz bəylə eyni vaxtda naxçıvanlı Əkbər Kazımbəyovun (məşhur “Qara
kvadrat”ın müəllii
K.Maleviçin tələbəsi olub) peşəkar rəssamlıq təhsili aldığını (1911-1915) nəzərə alsaq, onda hansı birincilikdən söhbət gedə bilər. Heç şübhəsiz nə sonradan repressiyaya uğramış Q.Kaşiyeva-Seyidbəyli, nə də Naxçıvana qayıtmayaraq Türkiyədə fəaliyyət göstərmiş Ə.Kazımbəyov sənətdə Bəhruz bəyin səviyyəsinə yüksələ bilmədilər. Təbii ki, buna gənc rəssam milli sənətimizi zənginləşdirən zəngin və qiymətli bədii irsi ilə nail oldu. Bəhruz bəy sənətinin özünəməxsusluğu onun yuxarıda adları vurğulanan janrlara birinci və yaxud ikinci-üçüncü müraciət etməsində yox, onlara davamlı olaraq müraciətində və bu sahələri uğurla inkişaf etdirə bilməsində əks olunub, desək, daha düzgün olardı. Əgər rəssamlığın bütün mənalarda inkişafı üçün Naxçıvanın Paris olmadığını etiraf etməli olsaq, onda müxtəlif maddi-mənəvi sıxıntıların onu heç vaxt tərk etmədiyi Bəhruz bəy Kəngərlinin rəssamlıq fəaliyyətini özünə və xalqına başucalığı gətirən yaradıcılıq qəhrəmanlığı saymaq olar. Məhz bu cür səmərəli – səriştəli və cəsarətli fəaliyyət həm bu janrların, həm də milli rəssamlığımızın təşəkkülündə onun fərdi və fərqli yer tutmasını şərtləndirmişdir. Qənaətimizcə, vətənpərvərlikdə tayı-bərabəri olmayan Bəhruz bəy Kəngərlinin adını elə bu məziyyətlərlə Azərbaycan təsviri sənət tarixində əbədiləşdirməyimiz daha elmi və ədalətlidir. Düşünürük ki, bu vətənpərvər- rəssamın adını əbədiyyətə qovuşduran bən- zərsiz mənəvi qazancıdır. Yeri gəlmişkən, duyulası zaman distan- siyasından azərbaycanlı fırça ustasının dünyaya gerçəkçi-realist baxışının nəticələrini, onun dövründə gerçəkləşən və bu vaxta qədər beynəlxalq miqyasda sərgilənmiş oxşar bədii- yaradıcı baxışlarla müqayisə etsək, onda əminliklə Bəhruz bəyin onların arasında xüsusilə seçildiyini qeyd etmək istərdik. Əlavə edək ki, əgər bu qeyri baxışlarda süstlük və durğunluq nə qədər ənənəvi və duyulan bədii məziyyətdirsə, azərbaycanlı rəssamın istər qraik, istərsə də rəngkarlıq irsində cəlbedicilik və duyğulandırıcılıq qabarıqdır və bu bədii keyiyyət onu başqalarından fərqləndirməkdədir. Bütün bunlarınsa Bəhruz bəy Kəngərlinin bir insan və yaradıcı kimi
Yüklə 37,21 Mb. Dostları ilə paylaş:
|