359
İthaflar
3
Uzun ayrılıqdan sonra Naxçıvana qayıdan Bəhruz həyəcan içində doğma həyətə girdi. Onu
birinci qarşılayan alça ağacı oldu. Bu ağac Bəhruzun özü kimi böyümüş, qol-qanadlı olmuş,
üstü qızaran alçalarla dolmuşdu. O, yaxınlaşıb bir neçə alça dərdi, ağzına qoydu. Şirin xanımın
qışqırtısını eşidib geriyə döndü və onu bağrına basdı. Hürnisənin sevinc içində dayanıb baxdığını
gördü, dərhal yaxınlaşıb görüşdü. Atası Şirəlibəylə, qohum– əqraba ilə belə görüşlər uzun çəkdi,
qurtarmaq bilmədi. Bəhruz gah qonaq gedir, gah da qonaq qəbul edirdi.
Bəhruzun Tilisdən qayıtdığı bu günlərdə doktor Şengelaya Naxçıvandan köçüb Tilisə
gedirdi. O bütün tanıdığı adamlarla gedib görüşmüş, Şirəlibəygilə sevincli bir vaxtda gəlib
çıxmışdı. Şengelaya Bəhruzu görüb daha çox sevinmiş, “balaca dostum” deyə bağrına basmışdı.
Şengelayanı təntənə ilə Naxçıvandan yola saldılar, onların arasında Şirəlibəy də vardı. Nəhayət,
sakitlik başlandı. Bəhruz başına
beret qoyub albomunu götürüb,
iki illik fasilədən sonra ilk
dəfə şəhərə çıxdı. Hər şey ona
əziz və doğma idi, Padşahlıq
bağından ötüb mərkəzi küçə ilə
məscidə sarı getdi. Məscidin
qapısı yanında divara söykənən
başı ağ sarıqlı həmin kor
dayanmışdı. Qarşısında əl boyda
dördkünc məxmər döşəkçə.
Bir anlıq Bəhruza elə gəldi ki,
bu kor məscidin ayrılmaz bir
parçasıdır. Məxmər döşəkçəyə
pul atıb keçdi. Qoca dilənçi
yox idi, Bəhruz bazara getmək
istəmədi, qapısı yanından ötüb,
Möminə xatın məqbərəsinin
önündə dayandı. Elə bil ilk
dəfə idi görürdü. Həqiqətən də
məqbərə ona təzə kimi gəldi.
Məqbərədən oyana Cəfərqulu
xanın imarətinə tərəf getdi,
yaxınlaşıb dayandı. Qarşısını
hasar kəsdi. Həyatın özündə də
gözəgörünməz hasarlar hər addım
başı üzə çıxır, yolu bağlayırdı. Belə ikirləşən Bəhruz bilirdi ki, Narınc bu hasarın arxasında, o ağ
imarətdədir. Tilisdən qayıdanda, uzaqdan ən yaxşı vaqona minən yerdə Narıncı görmüşdü. Onu iki
nəfər müşaiyət edirdi. Biri şlyapalı idi, Bəhruz onu dərhal tanıdı, Cəfərqulu xanın sərgiyə gələcəyini
xəbər verən adam idi.
Bəhruz Bazarçaya doğru irəlilədi, körpünün altından ağappaq şəlalə axırdı. Bu şəlaləni
çəkməyi qət etdi, gözəyarı dərəyə necə enməyi, hansı yerdən ona baxıb işləməyi ikirləşdi.
Vaxtını itirmədən sabah sübhdən oyanıb, şəlalənin yanına gəldi. Münasib yer tapdı, şəlalədən
aralıda, iri bir daşın yanında əyləşib işləməyə başladı. Bir həftədən çox gəlib getdi, bu müddətdə
iki hadisə baş verdi.
Bəhruzun başı işə elə qarışmışdı ki, günün göy üzündə şaqqaşaq yandığından xəbəri yox
idi,bütün ikri, diqqəti şəlalədə qalmışdı. Qayadan tökülən, ağappaq köpük kimi şişən, daşan şəlalə
sıldırım daşlara çırpılır, damcılarını ətrafındakı dizə qədər qalxan sıx otluğa səpirdi. Buna görə otluq,
ağımtıl, işıltılı olmuşdu, şəlalənin yanında bir neçə cavan söyüdün yarpaqları ağaran saçlar kimi
işım-işım işıldayırdı. Bəhruz birdən diksindi, çünki gözü düz şəlalənin üstündə, körpüdə dayanmış
çadralı bir qadına sataşdı. Qadının çadrası şəlalə rəngində idi, sanki sulara qoşulub axmaq üçün
360
İthaflar
dayanmışdı. Bəhruz yavaş-yavaş ayağa qalxdı, tərpənmədən baxan qadının kim olduğunu bilməsə
də, öz-özlüyündə qət etdi ki, o Nazlıdır, başqa heç kim!
Bu ikir Bəhruzu həyəcanlandırdı, cığırla yuxarı qalxmağa başladı, geriyə dönəndə çadralı
qadının iki-üç addım çəkildiyini gördü, bu gəlmə! – işarəsi idi, Bəhruz sürətlə qalxdı, yuxarı çatıb,
geriyə dönəndə körpünün üstündə heç kəs yox idi. Çadralı qadın sürətlə məscidə tərəf gedirdi.
Bəhruzu ağır kədər bürüdü, daha işləyə bilmədi, şeylərini yığışdırıb evə getdi.
Bir neçə gün sonra sübhdən gəlib təzəcə işləməyə başlamışdı ki, kiminsə qızlar bulağı tərəfdən
arxasında dayandığını duydu. Bir anlıq elə bildi ki, körpüdə dayanan çadralı qadındır, yavaş-yavaş
çevrildi, dikdəki cığırın üstündə gözəl bir qız gördü.
– Salam! – deyə qız maraqla Bəhruzdan çox çəkdiyi şəkilə baxdı və gülümsündü.
– Salam!
– Deyəsən, məni tanımadınız?
– Yox...
Qız elə şən güldü ki! Əynində qırmızı köynək, büzməli qat-qat gen tuman vardı.
– Bir neçə il bundan qabaq orda, Sarvanlar məhəlləsində tezdən mənimlə görüşdünüz...
– A... yadıma düşdü... Adın, qoy görüm...
– Ziba...
– Hə, Ziba... Maşallah, böyümüsən, yekə qız olmusan... Bəs nə vaxt şəklini çəkim?
– Nə bilim, hələ vaxt var, bu şəkili qurtarın, sonra ...
Ziba gözlənilmədən gəldiyi kimi gözlənilmədən də çıxıb getdi. Bəhruzun ürəyi həvəslə,
inamla, işıqla doldu, yorulmadan günortaya qədər işlədi.
4
Bəhruz hər səhər evdən gedir, bir də axşam qayıdırdı. Çox zaman kədərli, mükəddər və
ikirli olurdu. Payız girmiş, havalar soyumuşdu. Uğursuz məhəbbətindən, Tilis həyatından sonra
onun yeganə ikri, məqsədi işləmək, əsərlər yaratmaq idi. Buna görə sulu boya ilə Naxçıvanın
payız mənzərələrini çəkirdi. Onu həmişə özünə dağlar cəlb edirdi. Dağlarda hansı qüvvəsə elə bil
Bəhruzu izləyirdi.Hara baxırdısa, nə çəkirdisə, bunların arxasından Bəhruz həmişə dağları görürdü.
Onun nəzərində dağlar Möminə xatın məqbərəsi kimi, İmamverdi türbəsi kimi, qızlar bulağı kimi
şəhərdən ayrı deyildi.
Beş altı payız mənzərəsini çəkən Bəhruz portret yaratmağa ehtiyac duyurdu. Zibanı çəkmək
ikrinə düşdü, bu məqsədlə Sarvanlar məhəlləsinin Bazarçay tərəində zurnaçı Eyvazın həyətinə
yaxınlaşdı,qapının yanında ayaq saxladı. Həyətdən zurnanın elə yanıqlı, elə həzin səsi gəlirdi
ki, dinləməmək qeyri-mümkün idi. Bəhruz bir anlıq hər şeyi unutdu. Nə qədər belə dayandığını
bilmədi, birdən əli qapıya uzandı, azacıq açıb həyətə baxdı, kök, dolu Eyvaz gözünü yumub zurnanı
gah göyə, gah da yana tutub çalırdı. Bəhruz qapını araladı, içəri girib Eyvazın qarşısında dayandı.
– Salam, usta! – deyə dillənəndə Eyvaz bir an dayandı, diqqətlə ona baxdı, birdən tanıdı:
– Xoş gəlmisən, Bəhruz bəy! Atan necədir?
– Yaxşıdır, usta! Bayaqdan dinləyirdim, gözəl çalırdın.