Biologiya-9-sinf-imtihon-javoblari pdf

savol javobi: rasmga izoh:

Yopiq urug‗li o‗simlik (gulli o‗simlik)larda urug‗lanish va urug‗ning rivojlanishini ko‗rib chiqamiz. Yopiq urug‗li o‗simliklarda erkak gametalari chang donachasida yetiladi. Chang donachasi ikkita hujayradan tuzilgan. Ana shu hujayralarning yirigi vegetativ hujayra, maydasi esa generativ hujayra deyiladi.
Vegetativ
hujayra o‗sib uzun, ingichka naychani vujudga keltiradi. Generativ hujayra vegetativ naycha ichid ikkiga bo‗linib, ikkita spermiy hosil qiladi. Chang naychalari tez o‗sib, urug‗chidagi tumshuqcha hamda ustuncha
ichiga kiradi va tuguncha tomon yo‗naladi. Chang naychalari turli tezlikda o‗sadi. Lekin shulardan faqat bittasi boshqalaridan o‗zib ketib, tuguncha ichidagi urug‗kurtakka yetib boradi va uning ichiga kiradi. Spermiyning biri tuxum hujayra bilan qo‗shilib, diploid zigota hosil qiladi, undan murtak rivojlanadi. Ikkinchi spermiy markaziy diploid hujayra bilan qo‗shiladi va natijada yad rositriploid, ya‘ni uchta gaploid xromosoma

@UzBMBA
to‗plamiga ega bo‗lgan yadro li yangi hujayra bunyodga keladi. Undan endosperm rivojlanadi. Gull o‗simliklardagi qo‗sh urug‗lanish hodi sasini 1898- yilda akademik S.G. Navashin kashf etgan, endospermning triploid tabiatini esa uning o‗g‗li M.S. Navashin 1915- yilda ochgan.

3. 
   savol javobi:
   

1-g, 2-I, 3-b, 4-e, 5-c, 6-d, 7-a, 8-f, 9-j, 10-h.

6. BILET

1. 
   Tirik organizmlarnʻing o ziga xos xususiyatlari va tiriklikning tuzilish daraja bering.
   
2. 
   
   @UzBMBA
   Odam genetikaʻsini o rganish usullarʼi haqida ma lumot bering.
   
3. 
   Sʻo lak va oshqozon shirasining oziq mʼoddalarga ta sirini tajriba orqali tus 1-savol javobi:
   

Tirik organizm bilan tashqi muhit o‗rtasida doimo moddalar va energiya almashinbuov‗liibsodir turadi. Ba‘zi bir moddalar organizm tomonidan o‗zlashtirilsa, boshqa moddalar, aksincha, tashqi muhitga chiqarib yuboriladi. Bunda murakkab jarayonlar kuzatilib, natijada oddiy moddalardan murakkab moddalar hosil bo‗ladi, ular o‗z navbatida organizmning tana tuzilishi uchun sarflanadi. Yoki murakkab moddalar oddiy moddalarga parchalanishi mumkin, bunda organizmning hayot faoliyati uchun zarur bo‗lgan energiya ajralib chiqadi. Moddalar almashinorugvaniizmdagi hujayralarning tiklanishi, o‗sishi
va ishlashini ta‘minlaydi. Barcha tirik mavjudotlar oziqlanadi. oziqlanish tashqi muhitdan ozuqa moddalarni o‗zlashtirishdir. ozuqa barcha tirik organizmlar uchun zarur, chunki u organizmdagi hujayralarning tiklanishi, o‗sishi va boshqa ko‗pgina jarayonlar omili bo‗lib, moddalar va energiya manbayi hisoblanadi. Tirik organizmlar o‗z hayot faoliyatini saqlab turishlari uchun doimiy ravishda energiya kerak bo‗ladi. Energiya nafas olisjahrayonida ozuqa moddalardan ajralib chiqadi. Moddalar almashinuvi natijasida organizmlarda keraksiz moddalar ham to‗planishi mumkin. Tirik organizmlar o‗sadi va rivojlan.ado‗isish organizmlar tomonidan ozuqa moddalarni o‗zlashtirish hisobiga amalga oshadi. Organizmlar tashqi muhitdagi va o‗zida kuzatiladigan barcha o‗zgarishlarga ham sezgir bo‗ladi. Buning uchun yashil o‗simliklarning quyosh nuri ta‘siriga bo‗lgan munosabatini ko‗rsatib o‗tish kifoya. Demak, tirik organizmlar qo‗zg‗aluvchanxluiskusiyati bilan tavsiflanadi. Shuningdek, tirik organizmlar o‗zini o‗zi idora etish xususiyatiga ham ega bo‗lib, u organizmni o‗zgaruvchan tashqi muhit sharoitlariga javoban
kimyoviy tarkibi va fiziologik jarayonlarning borishini ma‘lum bir me‘yorda ushlab turish, ya‘n gomeostbailzan bog‗liq. Bunda tashqi muhitdan qandaydir ozuqa moddalarni qabul qilishi, yetishmasa organizm o‗zining ichki imkoniyatlaridan foydalanishi, aksincha, ortiqcha moddalarni zaxira sifatida saqlashga o‗tkazishi mumkin. Bunday jarayonlar esa turli yo‗llar bilan, ya‘ni nerv, endokrin va boshqa ba‘zi
bir idora etuvchi tizimlarning faoliyati natijasida amalga oshiriladi. Ko‗pincha biz turmushda hayot doimiy harakatda degan iborani ishlatamiz. Barcha tirik organizmlar, ayniqsa, barcha hayvonlar doimiy harakatda bo‗ladi. Hayvonlar o‗ziga ozuqa topish va xavf-xatardan saqlanishi uchun faol harakatda bo‗lishi zarur. Harakatlani—shtirik organizmlar uchun xos bo‗lgan muhim xususiyatlardan biridir.

@UzBMBA
O‗simliklar ham harakatlanish xususiyatiga ega, chunki barglar ham quyosh nurlarini «tutishi» kerak. Ammo ularning harakati juda sekin ro‗y bergani uchun deyarli bilinmaydi. Ko‗payishorqali tirik organizmlar o‗zi uchun xos bo‗lgan yana bir muhim xususiyat —irsiyat va o‗zgaruvchanlikni amalga oshiradi.organizmlarning o‗zini o‗zi tiklashijinsiy va jinssiz ko‗payish jarayonlarida namoyon bo‗ladi. Ma‘lumki, tirik organizmlar ko‗payganida odatda avlodlar ota-onalarga o‗xshash bo‗ladi. Bug‗doy donidan bug‗doy o‗sib chiqadi.

2.