Biosfer və onun quruluşu biosfer haqqında anlayışın mahiyyəti

İstilik (termal) çirklənməsi dedikdə, istilik, işıq, səs, elektromaqnit, radioaktiv və s. nəzərdə tutulur.
Mülayim çirklənmə temperaturun yüksəlməsinə səbəb olur. Suyun və havanın temperaturunun artması, qızdırılmış su və hava tullantıları nəticəsində baş verir. Uranın və yanacağın yanması biosferin enerji balansının qlobal dəyişməsinə səbəb olur. Sənaye istiliyi ümumi günəş radiasiyasının 0, 0001 %-ni təşkil edir.
Suyun temperaturunun artması onun tərkibindəki oksigenin, azotun və s. azalmasına gətirib çıxarır. 33-35°C temperaturda göy-yaşıl yosunlar görünür. Bu, heyvanlara da təsir edir. Havanın çirklənməsinə özünəməxsus təsirlərdən biri də səs çirklənməsidir. Bunu yalnız şəhərlərdə, sənaye müəssisələrində, hiss etmək olar. Bu isə insanlara, onların sağlamlığına ziyan verir. İnsanlar üçün pis təsir etməyən səs 65 dB.


Səslə çirklənmə ağlın fəallığım azaldır, yorğunluğu artırır, sinir sistemini pozur, hətta karlığa gətirib çıxarır.
İşıqla çirklənmə təbii işıqlanmanın pozulduğu şəraitdə süni işıqlandırma yolu ilə yaranır. Bu isə ağacların və kolların məhvinə gətirib çıxarır.
Elektromaqnit çirklənmə radio, televizor, müxtəlif qurğular vasitəsilə olur. Bu da sinir sistemini, toxumalarda maddələr mübadiləsini pozur.
Havanı zəhərli qazlardan, sulardan, kimyəvi çirklənmələrdən təmizləmək olar, ancaq radiasiyadan, radioaktiv elementlərdən təmizləmək çox çətindir. Kimyəvi elementin parçalanması yenisinin əmələ gəlməsinə şərait yaradır və bu yeniləşmə şüalanmaya səbəb olur. Radioaktiv maddələrin parçalanması, zamanla əlaqədar olaraq onun miqdarı azalır. Bu azalma 2 dəfə azalırsa, yanmparçalanma, dağılma adlanır. Məsələn: yod - 131 üçün o 8 sutka ərzində parçalanır, stronsium-90 - 27,7 ilə, sezium-137 - 32 ilə, plu- tonium-239 - 24000 ilə, uran-228 - 4,5 mlrd, ilə baş verir.
Bu radioaktiv izotoplar ətraf mühitin çirklənməsinin on zərərli variantıdır. Bu cür dəyişikliklər orqanizmlərə güclü təsir edir.
Radiasiyanın təsiri aşağıdakıları yaradır:
a) xərçəng xəstəliyinin artması;
b) genetik pozuntular;
c) embrionun inkişafının patalogiyası və s. Çernobıl AES-də (Atom Elektrik stansiyası) baş verən qoza nəticəsində insanlarda kütləvi şəkildə qan xəstəlikləri və qalxanvari vəzinin müalicə olunmayan xəstəlikləri meydana gəldi.
Bioloji çirklənmə arzuolunmaz xəstəlikləri, o cümlədən allergik xəstəliklər də meydana çıxardı. Belorusiyada yenot itin meydana çıxması bir sıra quşların, məməlilərin və otyeyonlərin müxtəlif növlərinin azalmasına səbəb oldu.