BIOSTATISTIKA FANIGA KIRISH.
Biologiyada statistikaning rivojlanishi bosqichlari. Matematik statistikanıning
ekologiyada tutgan ӯrni. Belgilar turlari va ӯzgaruvchanlik.
Bosh va tanlama
tӯplam. Variatsion qator. Chastotali va nisbiy chastotali variatsion qatorlar.
Biologiyada statistik tanlamalarni grafikada tasvirlash. Emperik taqsimot
funktsiya va uning grafigi. Biologiyada statistik xarakteristikalar. Biologiyada
statistik kӯrsatkichlar: ӯrtacha va uning xossalari. Dispersiya, ӯrta kvadartik
tarqoqlik va uni h’isoblash formulalari. Variatsiya koeffitsenti. Mediana, moda,
assimetriya
va ekstsessa koeffitsenti; Eh’timollar nazariyasi elementlari;ekologik
stoxastik tajribatasodifiy ekologik h’odisa va uning eh’timoli tushunchasi.
Eh’timolni h’isoblash usullari, uning klassik, geometrik va statistik tariflari.
Eh’timolning asosiy xossalari. Tasodifiy miqdor
va uning taqsimot qonuni
tushinchasi. Taqsimot funktsiya. Binominal va Puasson taqsimotlari. Normal
qonun va» plyus – minus 3 ᵨ qoidasi. Tasodifiy miqdorning sonli
xarakteristikalari. Matematik kutilma va dispersiya. Ularning xossalari. Muh’im
taqsimotlarning matematik kutilmasi va dispersiyalari. İkki ulchovli tasodifiy
miqdorlar. Biologiyada statistik munosabatlar. Korrelyatsiya koeffitsenti va uning
xossalari. Regressiya koeffitsentlari va tenglamalari. Kӯp belgilar korrelyatsiyasi.
Biologiyada statistik kӯrsatkichlar muqarrarligin bah’olash. Bah’olar
turlari va
ularni olish usullari. Biologiyada statistik kӯrsatkichlarning xatoliklari. Nomalum
taqsimot ӯrtachasini bah’olash. İkki tӯplam ӯrtachalari, dispersiyalari orasidagi
farq muqarrarligin bah’olash. Korrelyatsiya koeffitsentini taqqoslash. Bosh tӯplam
ӯrtachasi va dispersiyani tanlanma ӯrtachasi va dispersiya buyicha bah’olash.
Statistik gipotezalarni tekshirish tushunchasi. Taqsimot h’aqidagi gipotezalarni
tekshirish
ᵡ
kriteriyasi. Sifat belgilari buyicha variantlarni statistik analiz qilish.
Biologiyada matematik usullar biologik obektlarni matematik (variatsion)
statistik usullar bilan uo’rganiladi. Biologiyada matematik
usullar fanining asosi
XIX asrning oxirida ingliz olımları F.Galton va K.Pris asarlarida aks eygan.
Biologiyada matematik usullar biologiyanıng turli bo’limlerida (botanika,
zoologiya, ekologiya, fiziologiya, genetika, mikrobiologiya h’.t.b)
hamda
agronomiya va zootexnikada teoriya va amaliy masalalarini yechishda ahamiyatli
o’rın tutadı. Biologiyada matematik usullar belgilari o’zgaruvchan xarakterdan
bolg’an eksperemental malumotlarda, tanlangan obektlar to’plamları h’amda turli
tanlangan parametrlerni salıshtırıshda ishlatiladi. Masalan biologik to’plam (tur,
nasl, nav va .h.k)ni o’rganishda belgilangan belgilarnin’ bo’lishtirilsh xarakterini
o’rranishda anıq belginin’ papulyatsiyaga mos bo’lgan o’rtacha ko’rsatkichlardan
cheklangan xususiyatini anıqlashda: ikki va undan ortıq biologik toplarni
solıshtırısh asosida ular o’rtasıdagı farqni baholash va yana boshqlarda ishlatiladi.
O’rganilayotgan miqdorlar o’rtasıdagı aloqani anıqlar va ular o’rtasıda
miqdoriy munosabatini topishning asoslari korrelyatsion va regresion analiz
usulları hisoblanadı. Bir qator o’zgaruvchan ’ usullar (ekin
unumdorligini hosil
yig’indisi nihollaridan qalınlıgı, o’g’it norması va h.k. tabiiy usullargabog’liq)
hisobga olish zarur bolgan eksperemental masalalarni yechishda statistik analiz
usuliı juda ko’p amallar ichida eng a’hamiyatlisini ajratıb olishga imkoniyat
beradi. BAholash ko’plik regressiyası tenglamasi yordamidayechiladi.. Tajriba
malumotlar sonı yetarli darajada ko’p bo’lgandagina natijalar anıq boladı. Hozirgi
zamon tadqiqotlarida tanlash usuli keng qollanılmoqda, unın’ asosini ayrım
tanlashlar xususiyatlariga qarab butunning miqdoriy darajasini anıqlashdan
ibarot.Dinamik sharoitlarni o’rganish bir ikki bir necha belgilarnin’ qo’shilishini
anıqlash katta amaliy ahmiyatga ega. Selektsiya, tuxımchılık va dehqonchilikning
usullarnı qollash tajriba ishları natijalarini anıqlıkka
asoslari va yakunlashlar
chiqarishga imkon beradi.
Hozirgi zamon biologiyası, asosan, eksperementalfan . O’lchash texnikası va
biologic eksperement metodları hamisha rivojlanibbormoqda . Biologiya fani
vaqtning o’tishi bilan anıq fanga aylanmoqda. Bir turdagi ko’rinishdagi
individlardan ibarot to’plamnıng o’zidan ularnın’ xususiyatlari juda o’zgaruvchan
bo’ladı. Shunıng’ uchun biologiyada variatsion statistika metodlarıni qollanılishi
katta ahamiyatga ega ekanligi o’z-o’zidan belgili.
Biologiyada ta’jriba natijalarini hisoblashda variatsion statistik metodlar
qollash va variatsion statistikanıng yangi metodları, h’ozirgi zamon informatsion
usulları asosida analiz qılısh yaxshi natija beradi. Bu fan kurs kurs bitirish ishlarini
va umumiy ilmiy tadqiqot ishlarini o’tkazishda matematik statistika metodlarıni
qollash usılları h’aqıda tushuncha beradi.
Biologiyada kuzatish va tajribalarga asoslanib natijalar olınadı.
Kuzatishlar
h’a’r tu’rli bolganlıgıdan vizual kuzatish usılları h’a’m h’a’r tu’rli. Bularnı puxta
egallab olish uchun negizgi metodologik tushunchalar biologic kuzatishlarni
qanday olib borish , dala va laboratoriya ta’jribalari qanday qoyılıshı ta’jriba
natijalarining anıqlıgı va boshqalar haqida tolıq fikrga ega bolısh lozım.