BİOLOJİ MÜXTƏLİFLİK: Xəzərin əsrarəngiz balıqları / BIODIVERSITY: A m a z i ng C a s p ia n F is h e s
Ətindən təzə, duzlanmış və hisə
verilmiş halda istifadə olunur. Qeyri
rasional ov alətlərindən istifadə
edilməsi nəticəsində son zamanlar
çapağın ehtiyatı kəskin azalmışdır.
Mütəxəssis alimlər onun ehtiyatını
bərpa etmək üçün bir sıra təcili
tədbirlərin (təbii kürüləmə sahələ
rində meliorasiya işlərinin və balıqar-
tırma təsərrüfatlarının səmərəliliyi
nin yüksədilməsi) həyata keçirilmə
sini vacib hesab edirlər.
The bream is consumed fresh, sun-
dried and smoked. Catches in the
Caspian littoral are small. Because o f
poor fishery management, the bream
reserves have dwindled significantly in
recent years. At present, ichthyo
logists have come up with the neces
sary measures (im provem ent o f
spawning grounds, farm breeding
techniques) aimed at restoring bream
populations.
Poru - Southern White-eye
Abramis sapa
Poru balığının Xəzər hövzəsində
bir növü və bir yarım növü mövcud
dur. Tipik növ Şimali Xəzərdə, Volqa,
Ural, Terek çaylarında yaşayır. Cə-
nubi-Xəzər porusu isə Xəzərin cənub
hissəsində yaşayır.
Gümüşü rəngə çalan iri gözləri
vardır. O keçici balıqdır. Xəzərdə
yaşayır, çoxalmaq üçün regionun
bütün iri çaylarına (Kür, Səfıdrud,
Lənkəran, Terek və b.) girir. Poru
balığına Cənubi Xəzərin bütün qərb
sahili boyu təsadüf olunur. Porunun
çoxalmaq üçün çaylara girməsi qış
vaxtına təsadüf edir.
Bu balıqların əksəriyyəti kürü
tökmək üçün, adətən qış aylarında
suyun temperaturu 9-10°C olduqda
Kür çayına girir. Poru cinsi yetişkən-
liyə çox tez - erkəklər 2, dişilər isə 3
yaşında çatır.
Cinsi yetişkənliyə çatmış poruların
uzunluğu 17-41 sm, kütləsi 60-630 q
The white-eye is represented in the
Caspian Sea by one species, and one
subspecies. The main species is found
in the North Caspian, Volga and
Terek Rivers; the southern subspecies
inhabits the South Caspian.
The white-eye has big eyes o f
iridescent silvery color. It is an
anadromous fish living in the Caspian
Sea and entering rivers only for
spawning. The southern white-eye is
common along the entire western and
southern Caspian coasts. It enters all
major rivers in the region for spawning
(Kura, Sefidrud, Lenkoranka, Terek,
etc.). The spawning migration into
rivers begins during the winter
months. Most of white-eyes enter the
Kura River at a water temperature of
about 9 to10°C.
The southern white-eye reaches
maturity at the age of two (males) and
three (females) years. The body length
128
BİOLOJİ MÜXTƏLİFLİK: Xəzərin əsrarəngiz balıqları / BIODIVERSITY: A m a z in g C a sp ia n F is h e s
olur. Erkəklər ölçülərinə görə dişi
lərdən xırda olur. Kürütökmə məhsul
darlığı 7,3-39,3 min arasında dəyişir.
Pom həm bitki və həm də heyvan mən
şəli yemlə qidalanır. Heyvan mənşəli
qidalar balığın yemində üstünlük təşkil
edir.
of mature adults ranges from 17 to 41
cm at a weight of 60 to 630 g. Males are
inferior to females in both body length
and weight. The fertility of females
varies from 7.3 to 39.3 thousand eggs.
The white-eye is an omnivorous fish
with preference for animal prey.
A
Qiymətli vətəgə balığı olan poru
çoxalmaq üçün Kür çayına gedən
zaman ovlanır. Onun əti yağlı və
dadlıdır. Ətindən təzə, duzlanmış və
hisə verilmiş halda istifadə olunur.
Hazırda ehtiyatlan kəskin azaldığına
görə təcili olaraq əməli tədbirlər
görülməsi vacibdir.
The species is of commercial value and
is harvested almost entirely in the
Kura River. It has a fatty but rather
tasty meat consumed mainly in
smoked and sun-dried forms. The
current reserves of the southern white-
eye have dwindled substantially,
which calls for urgent measures to
preserve and restore its populations.
129
BİOLOJİ MÜXTƏLİFLİK: Xəzərin əsrarəngiz halıqlan
/
BIODIVERSITY: A m a z in g C a s p ia n F ish e s
Xəzər qarasolu -Vimba (zanthe)
Vimba vimba persa
Qarasol əsasən Cənubi və Orta
Xəzərdə yayılmışdır. Areal daxilində
qarasol bir sıra morfoloji əlamətlərinə
və bioloji xüsusiyyətlərinə görə bir-
birindən fərqlənən 3 müstəqil popu-
lyasiya əmələ gətirir.
Qarasol ölçüsünə
görə xırda,
keçici balıqdır. O, bütün vaxtı dənizdə
yaşayır, kürütökmə vaxtı çaylara girir.
Xəzərin Azərbaycan sahilləri boyu bu
balıq Samurun aşağı axarında, Qusar-
çay, Kür, Viləşçay, Qumbaşı və Lənkə-
rançayda yayılmışdır.
The vimba primarily inhabits the
South and Middle Caspian, forming
three independent populations dif
fering in morphological and biological
traits. It is an anadromous fish of small
size, entering rivers for spawning and
spending the rest of its life in the sea. In
Azerbaijan, the habitats of the species
are in the lower course of the Samur
River and in the Kusarchay, Kura,
Vilyashchay, Kumbashinka and Len-
koranka Rivers. Large quantities are
known to inhabit the Bolshoy and
Maly Kyzyl-Agach Bays.
Cinsi yetişkənliyə əsasən 4 yaşında,
bəzi hallarda isə 3 yaşında çatır. Aprel-
iyun aylarında suyun temperaturu 16-
20°C olduqda kürü verməyə başlayır.
Çoxalmaq üçün çaylara girən qarasol
balığının uzunluğu 14-22 sm, kütləsi isə
60-190 q olur. Ölçülərindən və
yaşından asılı olaraq hər dişi balıq 10-
Maturity is reached at the age of three,
although most vimbas mature when
they are four years old. The spawning
period is from April through June,
when the water temperature is 16 to
20°C. Adults vary from 14 to 22 cm in
body length and 60 to 190 g in weight.
Depending on size and age, fertility
130
BİOLOJİ MÜXTƏLİFLİK: Xəzərin əsrarəngiz balıqları
/
BIODIVERSITY: A m a z in g C a s p ia n F ish e s
55,7 min ədəd kürü verir. Kürüsü
yapışqanlıdır. O, kürünü 0,2-1 m
dərinlikdə, çay bitkilərinin gövdəsi və
ya kökü üzərinə, bəzən isə çayda daşlar
üzərinə tökür.
Azsaylı olduğu üçün Kür-Xəzər
zonasında onun vətəgə əhəmiyyəti
azdır. Xəzər üzrə illik ovu min sentner
dən çox olmur. Azərbaycanda bir sıra
illərdə Xəzər qarasolunun ovu 3-4-dən
138-150 sentnerə qədər olub.
Son illərdə, ehtiyatının kəskin
azalmasını nəzərə alaraq, zavod üsulu
ilə artırılmasının texniki yolları işlənib
hazırlanmışdır.
varies from 10 to 55.7 thousand eggs.
The vimba usually breeds in deltaic
water bodies. Its roe is glutinous. The
depth of the spawning sites ranges
from 0.2 to 1 m. The substrate for eggs
is usually reed stem bases and roots.
Sometimes, eggs are laid directly on the
bottom.
The commercial
value of the species is
not great in the Caspian-Kura region.
Catches throughout the Caspian Sea
do not exceed a thousand centners. In
different years, vimba catches in
Azerbaijan varied from 3-4 to 138-150
centners.
To maintain the existing populations,
artificial breeding methods have been
developed.
NAXAKİMİLƏR - SHEATFISHES
Siluridae
Naqqa - Catfish
Silurus fflanis
Naqqa yarımkeçici balıqdır. Dəniz
də, əsasən sahilə yaxın ərazilərdə
çayların Xəzərə tökülən hissələrində
15-20 m, bəzən 50 m-dək dərinliklərdə
yayılmışdır.
Kür və Araz çaylarının aşağı və orta
hissələrində, Mingəçevir su anbarında,
kürətrafı göllərdə yaşayan naqqa yerli
populyasiyalar əmələ gətirir.
Suyun temperaturu 18-20°C olduqda
yarımkeçici naqqalar kütləvi şəkildə
Kür çayına girir, 5°C-dən aşağı tem-
The catfish is fluvial anadromous. In
the sea, it inhabits the littoral,
especially south of the mouth of the
Kura River, in the 15-20 m depth
interval. Some individuals have been
caught from a depth of up to 50 m.
Inland habitats primarily include the
lower and middle courses of the Aras
and Kura Rivers, as well as the
Mingechaur Reservoir. Small popu
lations are permanent denizens of
rivers and lakes.
131