Jadval A
Vazn (kg)
|
KALORIYaLAR
|
Vazn (kg)
|
KALORIYaLAR
|
erk.
|
ayol
|
erk.
|
ayol
|
50
|
754
|
1133
|
70
|
1029
|
1325
|
51
|
768
|
1143
|
71
|
1043
|
1333
|
52
|
782
|
1152
|
72
|
1057
|
1344
|
53
|
795
|
1162
|
73
|
1070
|
1353
|
54
|
809
|
1172
|
74
|
1084
|
1363
|
55
|
823
|
1181
|
75
|
1098
|
1372
|
56
|
837
|
1191
|
76
|
1112
|
1382
|
57
|
850
|
1200
|
77
|
1125
|
1391
|
58
|
864
|
1210
|
78
|
1139
|
1401
|
59
|
878
|
1219
|
79
|
1153
|
|
60
|
892
|
1229
|
80
|
1167
|
|
61
|
905
|
1238
|
81
|
1180
|
|
62
|
919
|
1248
|
82
|
1194
|
|
63
|
933
|
1258
|
83
|
1208
|
|
64
|
947
|
1267
|
84
|
1222
|
|
65
|
960
|
1277
|
85
|
1235
|
|
66
|
974
|
1286
|
86
|
1249
|
|
67
|
988
|
1296
|
87
|
1263
|
|
68
|
1002
|
1305
|
89
|
1277
|
|
69
|
1015
|
1315
|
90
|
1290
|
|
Jadval B
Bo’y (sm)
|
Yosh (yil)
|
17
|
19
|
21
|
23
|
25
|
kaloriyalar
|
Kaloriyalar
|
kaloriyalar
|
Kaloriyalar
|
kaloriyalar
|
erk.
|
ayol
|
erk.
|
ayol
|
erk.
|
ayol
|
erk.
|
Ayol
|
erk.
|
ayol
|
148
|
633
|
|
608
|
178
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
152
|
673
|
|
648
|
192
|
619
|
183
|
605
|
174
|
592
|
164
|
156
|
713
|
|
678
|
206
|
669
|
190
|
625
|
181
|
598
|
172
|
160
|
743
|
|
708
|
220
|
659
|
198
|
645
|
188
|
618
|
179
|
164
|
773
|
|
738
|
234
|
679
|
205
|
665
|
196
|
638
|
186
|
168
|
803
|
|
768
|
246
|
699
|
213
|
685
|
203
|
658
|
194
|
172
|
823
|
|
788
|
258
|
719
|
220
|
705
|
211
|
678
|
201
|
176
|
843
|
|
808
|
270
|
729
|
227
|
725
|
218
|
698
|
209
|
180
|
863
|
|
828
|
282
|
759
|
235
|
745
|
225
|
718
|
216
|
184
|
883
|
|
848
|
294
|
779
|
242
|
765
|
233
|
738
|
223
|
188
|
903
|
|
868
|
306
|
799
|
254
|
786
|
241
|
758
|
230
|
192
|
923
|
|
888
|
312
|
819
|
266
|
805
|
249
|
778
|
237
|
196
|
-
|
|
908
|
324
|
839
|
278
|
825
|
258
|
798
|
243
|
200
|
-
|
|
-
|
-
|
859
|
290
|
845
|
267
|
818
|
249
| Asosiy almashinuvni normadan og’ishlik kattaligini Rid formulasi yordamida aniqlash
Rid formulasi asosiy almashinuvni normadan necha foizga og’ganligini aniqlash imkonini beradi. Hisoblashlar arterial bosim, puls chastotasi va organizmda issiqlik ishlab chiqarilishi o’rtasidagi bog’liqlikka asoslangan.
Kerakli jihozlar: tonometr, fonendoskop, sekundomer.
Ishning bajarilishi: tekshiriluvchining pulsi va arterial bosimini o’ng qo’lida 3 marta 1-2 min. interval bilan o’lchang. Asosiy almashinuvning normadan og’ishlik foizi (OF) Rid formulasi yordamida aniqlanadi:
OF = O,75 × (YuQCh + puls bosimi) × 0,74) – 72
Masalan, agar puls = 76 marta/daq., arterial bosim = 120/80 mm s.u. bo’lsa, u holda
OF=0,75 × (76 + (120-80) × 0.74) - 72 = 7,2%.
Asosiy almashinuv normadan 7,2% ga oshgan, norma atrofida.
Asosiy almashinuvni normadan og’ishlik kattaligini nomogramma yordamida aniqlash
Rid formulasi yordamida hisoblashni soddalashtirish uchun maxsus nomogramma tuzilgan (40-rasm). Uning yordamida og’ishlikni tez topish mumkin. Buning uchun puls kattaligiga; puls bosimiga mos keladigan nuqtalarni birlashtiring. O’rtadagi chiziqdagi kesishgan nuqta asosiy almashinuvni normadan necha foiz og’ganligini ko’rsatadi.
40-rasm. Asosiy almashinuvni aniqlash uchun nomogramma
Mustaqil ish uchun vazifa
Asosiy almashinuvni normadan og’ishlik kattaligini Rid formulasi yordamida aniqlash
Asosiy almashinuvni normadan og’ishlik kattaligini nomogramma yordamida aniqlash
10- Amaliy mashg’ulot
Organizmning jismoniy chidamliligini kardiorespirator indeksi (KRIS) bo’yicha aniqlash
Jismoniy va emotsional kuchlanishlarga qon aylanish va nafas olish funksional sistemalari ko’proq jalb qilinadi. Shuning uchun ham bu sistemalarning funksiyalarini laboratoriya sharoitida oson o’tkaziluvchi va 7 ta ko’rsatkichni o’z ichiga olgan standart topshiriq yordamida odamning jismoniy chidamliligini va shug’ullanganligini aniqlashda keng qo’llaniladi.
Ish anjomlari: simobli yoki membranali sfigmomanometr, spirometr sekundomer, veloergometr yoki Garvard step-testini bajarish uchun zinapoyacha.
Tajriba o’tkazish tartibi: Tekshiriluvchida sfigmomanometr yordamida ketma-ket arterial bosim o’lchanadi (sistolik va diastolik). Keyin shu asbob yordamida nafas chiqarishning maksimal bosimi aniqlanadi. Buning uchun tekshiriluvchi odam sfigmomanometrning rezina nayini og’ziga oladi va unga maksimal nafasini chiqaradi. Spirometr yordamida o’pkaning tiriklik sig’imi (O’TS) aniqlanadi, sekundomer yordamida esa 10 s davomidagi yurak qisqarishlari chastotasi va uzoq vaqt nafasni ushlab turish vaqti hisoblab chiqiladi.
Barcha o’lchamlarni tez va puxta o’tkazish kerak, KRIS quyidagi formula bilan aniqlanadi:
KRIS sonlarda ifodalangan ,
O’TS – o’pkaning tiriklik sig’imi (o’lchov birligi hajmning 100 ml qabul qilinadi);
NChMB – nafas chiqarishning maksimal bosimi (mm. sim.ust.);
NMVIUT – tinch nafas olgandan keyin nafasni maksimal vaqt ichida ushlab turish, (sek);
Yosh – to’la yillar soni;
SB – sistolik bosim (mm. sim.ust.);
DB – diastolik bosim (mm. sim.ust.);
YuQCh –yurak qisqarishlari chastotasi (1 minutdagi)
KRISni jismoniy faoliyatning uchta fazasi: adinamik, dinamik va tiklanish davomida aniqlash mumkin.
Adinamik faza dam olishning 10 minutiga, dinamik faza 20 kDj kattalikdagi dozalangan jismoniy yukka to’g’ri keladi, tiklanish fazasi esa KRISning avvalgi holatiga (adinamik fazaga) qaytishi uchun ketgan vaqt bilan o’lchanadi.
Ko’pgina laboratoriya, klinik tadqiqotlar va testlar majmuasi shuni ko’rsatadiki, bunda yaxshi tayyorlangan atletlarda KRISning kattaligi adinamik fazada 1,000 va undan yuqori; shug’ullanmagan, lekin amalda sog’lom odamlarda – 0,800 dan 0,900 gacha, turli yurak-tomir va nafas buzilishi bilan og’rigan bemorlarda KRISning kattaligi 0,300 – 0,400 chegaralarida bo’ladi.
Jismoniy yaxshi shug’ullanmagan atletlarda KRISni dinamik fazada o’lchash shuni ko’rsatadiki, ularda KRISning kattaligi adinamik fazaga nisbatan 5% gacha kamayadi. Jismonan shug’ullanmagan, lekin amalda sog’lom bo’lgan odamlarda esa KRISning kattaligi 15-30% ga tushib ketishi kuzatiladi, turli yurak – tomir va nafas buzilishlari bilan og’rigan bemorlarda esa 35–65% ga kamayadi.
Tiklanish fazasida jismonan shug’ullanmagan, lekin amalda sog’lom bo’lgan odamlarda esa avvalgi ko’rsatkichlarning tiklanishi 1-3 minut, yurak-tomir va nafas buzulishlari bilan og’rigan bemorlarda esa – 10 minut va undan ko’proq vaqt davom etadi.
Dostları ilə paylaş: |