Boshqaruv psixologiyasi

Boshqaruv muomolariga bag‘ishlangan nazariyalar orasida mashhurlaridan sanalganlari Mak-Gregor ni“X” va“Y” va Ouchinning“Z” nazariyalari alohidaravishda diqqatni jalb etadi. “X nazariyasi” boshqaruvga yondashuvning ma’muriy-buyruqbozlikka asoslangan tamoyillarni nazarda tutadi,
“Ynazariyasi” esa, undan tubdan farq qiladi.SHulardan kelib chiqqan holda Mak-Gregor yangi“X” va“Y” nazariyalarning tamoyillarini ilgari suradi.“X” nazariyasining tamoyillari:(a)tashkilotni qattiqqullik bilan izchil tarzda boshqarish lozimligi;(b) qonuniy rasmiy vakolatlarni markazlashtirish; (v) qarorlar qobil qilish jarayoniga xodimlarni minimal tarzda jalb etishning maqsadga muvofiqligi.
“Y” nazariyasining tamoyillari:(a) tashkilotni umumiy tarzda erkin boshqarish;(b) rasmiy vakolatlarning bo‘limlarga bo‘linishi;(v) majburlash va nazoratningkamligi, individualfaollik va o‘z-o‘zini nazorat qilishga o‘tish;(g) boshqaruvnning demakratik uslubi;(d) qarorlarqabul qilish jarayoniga barchaning jalb etilishi. “Z”nazariyasining tamoyillari;(a)xodimni aniqlashtirilgan maqsad sari xarakatlantirish;(b)qarorlar qabul qilish jaroyonining erkinlashtirilishi; (v)har doim xodimning tashabusiniqo‘llab-quvatlanishi; (g) erkin harakatlar tanlovida faoliyatga nisbatdan yuqori darajadagi yondashuv. Fanda boshqaruv tushunchasi tizimning o‘z hayot faoliyatini ta’minlash jarayoni sifatida tushuniladi. Bunday tizimlar qatoriga biologik, texnik, ijtimoiy tuzulmalar kiradi. Boshqaruv tuzilma sifatida boshqaruvchi va boshqariluvchi bo‘laklarga ajratiladi. Boshqaruv o‘z tasarrufidagi boshqariluvchi bo‘lakka muntazam, rejali va maqsadga yo‘nalgan tarzdagi ta’sir kuchiga ega. Bunday o‘zaro faoliyat tizimning ishchanlik qobiliyatini ta’minlaydi. Boshqaruvdagi tadqiqotlar kibernetika fani yuzaga kelishi tufayli jadal sur’atlar bilan rivojlanib, murakkab tuzulmani boshqarishning ilmiy asoslangan tavsiyalari amaliyotga tatbiq etila boshlandi.Boshqaruv bilimlari ko‘p jihatdan davr ehtiyojini aks ettiruvchi asosiy manbaa bo‘lib hisoblanadi. Boshqauv jarayoni, bir tomondan, tuzulmaning yaxlitligini ta’minlasa, ikkinchi tomondan uni yanada takomillashtirish va rivojlantirish imkonini beradi. SHu o‘rinda boshqaruvning ikki asosiy funksiyasi farqlanadi: maqsadga yo‘naltiruvchi va tashkiliy funksiyalar. Maqsadga yo‘naltiruvchi funksiya tuzulmani yanada mukammallashtirish maqsadiga yo‘naltiradi.Tashkiliy funksiyaesa tuzulmaning maqsadga erishishdagi ichki tartibi va uning turli qismlari o‘rindagi o‘zaromuvofiqlikni ta’minlaydi