Bu səhifədəki naviqasiya

Urartu qirolligi xaritasi :
Urartuda yozuv rivojlangan. Podshohlarning xo‘jaligi va harbiy yurishlari haqida hikoya qiluvchi xanjar shaklidagi yozuvlari bo‘lgan loy lavhalar va tosh plitalar bugungi kungacha saqlanib qolgan. Qoya ustiga podshoh Arg‘shti I (miloddan avvalgi 8-asr o‘rtalari) o‘zining yurishlaridan biri xotirasiga quyidagi so‘zlarni o‘yib yozishni buyurgan: “Men 64 071 kishini o‘ldirdim, ba’zilarini, ba’zilarini olib ketdim. tirik. Yana 286 ta ot, 2251 bosh buqa va 8205 ta qoʻyni oʻgʻirlab ketdi”.
Qo'shnilar bilan shafqatsiz urushlar Urartu podsholigini zaiflashtirdi. U taxminan uch yuz yil davomida mavjud bo'lib, 6-asr boshlarida qo'shni qabilalar tomonidan vayron qilingan. Miloddan avvalgi e.
Arman va gruzin xalqlari Urartu madaniyatining vorislaridir.
3. O`rta Osiyo xalqlari qadimgi davrlarda.
Oʻrta Osiyo hududida qadimdan mamlakatimizning hozirgi xalqlarining ajdodlari – tojiklar, oʻzbeklar, turkmanlar, qozoqlar, qirgʻizlar yashab kelgan.
Miloddan avvalgi 1-ming yillikda Janubiy Qozogʻiston va Oʻrta Osiyo dashtlarida. e. Koʻchmanchi chorvadorlar Amudaryo , Sirdaryo, Zaravshon daryolari boʻyida dehqonchilikka oid qabilalar yashagan . Issiq va quruq iqlim sharoitida er sun'iy sug'orish orqali mo'l hosil oldi. Ko'p sonli kanallar bug'doy ekinlari, gulli bog'lar va uzumzorlarni hayot beruvchi namlik bilan oziqlantirdi.
Markaziy Osiyoning eng qadimiy davlatlaridan biri – Xorazm Amudaryoning quyi oqimi hududida tashkil topgan . Katta devor bilan o'ralgan qishloqlar va mustahkam shaharlar qishloq xo'jaligi aholisini ko'chmanchi qabilalar bosqinlaridan himoya qilgan. Mohir hunarmandlar va qullar ulkan saroylar va ibodatxonalar qurdilar. O‘rta Osiyo cho‘llarida bir vaqtlar obod va boy shahar va shaharchalar xarobalari bugungi kungacha saqlanib qolgan.
VI asrda. Miloddan avvalgi e. Fors podshosining minglab qoʻshini Oʻrta Osiyoga bostirib kirdi . Ko'chmanchi qabilalar unga ayniqsa kuchli qarshilik ko'rsatdilar. Fors bosqinchilari katta qiyinchilik bilan O‘rta Osiyoni o‘z hokimiyatiga bo‘ysundirishga muvaffaq bo‘ldilar. Ular butun mamlakat hududini alohida viloyatlarga - satrapiyalarga bo'lishdi. Har birining boshida Fors shohining noibi - satrap bo'lgan. Bosqinchilar aholini talon-taroj qilib, son-sanoqsiz soliqlar undirdilar.
Ommabop afsonada aytilishicha, qo'rqmas yosh cho'pon Shirak bir marta yo'lboshchi niqobi ostida Fors qo'shinini suvsiz cho'lga jalb qilgan. Ko'plab dushmanlar halok bo'ldi. Shirak ham vafot etdi. Ammo uning jasorati xotirasi asrlar davomida saqlanib qoladi.
4-asrda. i dan oldin. e. Iskandar Zulqarnayn qoʻshini Oʻrta Osiyoga bostirib kirdi . Antik davrning mashhur sarkardasi O‘rta Osiyoni zabt etish uchun deyarli uch yil sarflashiga to‘g‘ri keldi. So'g'diyona (Zaravshon daryosi havzasi) aholisi bunga ayniqsa kuchli qarshilik ko'rsatdi . So'g'dlar bosqinchilarning alohida otryadlariga hujum qilib, ularni vayron qildilar va makedoniyaliklar tomonidan bosib olingan shahar va viloyatlarni ozod qildilar. Bosqinchilar shafqatsiz choralar yordamida aholining qarshiligini bostirishga harakat qildilar. Ular shaharlarni vayron qildilar, barcha erkaklarni qirib tashladilar, ayollar va bolalarni qul qildilar.
Oʻrta Osiyo xalqlari tarixida chet ellik bosqinchilarga qarshi fidokorona kurashning koʻplab misollari maʼlum. Oʻrta Osiyo aholisi bir necha bor qoʻshni davlatlar hukmronligi ostiga oʻtgan.
Oʻrta Osiyo xalqlari ogʻir sharoitlarda oʻz xoʻjaligi va madaniyatini rivojlantirdilar: koʻplab sugʻorish kanallari qurdilar, shaharlar qurdilar, turli hunarmandchilikni takomillashtirdilar, savdo yoʻllari tortdilar.
Oʻrta Osiyo xalqlari qadimdan yunonlar, eronlar, hindlar, xitoylar bilan aloqada boʻlib, bir-biridan koʻp qarz olgan. Ipak Xitoydan Oʻrta Osiyo orqali uzoq Rimga olib kelingan. Sharqqa Rim va Vizantiyadan billur va yupqa rangli shishadan yasalgan buyumlar olib kelingan. Farg'ona qurollari, kumush va oltindan yasalgan idishlar mashhur bo'lgan. Paxta madaniyati Hindistondan Markaziy Osiyoga kelgan. Oʻrta Osiyodan paxta matolari hatto Rimga ham yetib kelgan. Samarqandda Rimdagi kabi suv ta'minoti tizimi qurilgan.
O`rta Osiyo xalqlari qadimgi Sharqning ko`pgina mamlakatlari madaniyati rivojiga katta hissa qo`shgan.