Buxgalteriya hisobining schyotlari va ularning tuzilishi

Ikkinchi operatsiya: Mol yetkazib beruvchilar karzi bank kreditlari xisobidan koplandi
Bunda mol yetkazib beruvchilar karzi uzilib, bank karzlari mikdori kupaydi.

Aktiv	Summa	Passiv	Summa
1.Asosiy vositalar Materiallar Kassa Xisob-kitob schyoti Balans	350 000 100.000 12 200 37 800 500 000	Ustav kapitali Taksimlanmagan foyda Bank kreditlari Mol yetkazib beruvchilar bilan xisob-kitoblar Balans	400.000 30.000 70.000 0 500 000

Uchinchi operatsiya: Korxonaga mol yetkazib beruvchilardan sotib olingan materiallar kabul qilindi. (75 000sum).
Bunda, korxonadagi materiallar mikdori kupayib, passiv tomonda esa, mol yetkazib beruvchilarga bulgan karz vujudga keldi.

Aktiv	Summa	Passiv	Summa
1.Asosiy vositalar Materiallar Kassa Xisob-kitob schyoti Balans	350 000 175.000 12 200 37 800 575 000	Ustav kapitali Taksimlanmagan foyda Bank kreditlari Mol yetkazib beruvchilar bilan xisob-kitoblar Balans	400.000 30.000 70.000 75 000 575 000

Balansning aktiv va passiv kismidagi ikkita moddaning kupayishi balans summasining 75 000 sumga kupayishiga olib keldi.
Schyotlarning tuzilishi va ularning turkumlanishi

Korxona xujalik faoliyatini yuritish davomida ma`lum turdagi operatsiyalarni amalga oshiradi. Buxgalteriya xisobining asosiy vazifasi ushbu jarayonlarni xujjatlarda aks ettirishdir.

Korxona faoliyatida sodir bulgan operatsiyalar darxol ma`lum xujjatlarda kayd qilinib boriladi. Bu jarayonlarni xujjatlashtirish-da ularni soddalashtirib yozish talab etiladi. Buning uchun korxona xujalik mablaglari, ularnig manbalari, majburiyatlar va xujalik jarayonlari shartli rakamlarda ifodalanadi. Ushbu rakamlarni schyotlar deb ataladi.
Shunday qilib, buxgalteriya xisobi schyotlari - bu korxona xujalik mablaglari va operatsiyalarni nazorat qilish va iqtisodiy jixatdan guruxlash usulidir.
Buxgalteriya xisobi schyotlarida korxona xujalik mablaglari, ularning manbalari va operatsiyalar pul birliklarida xisobga olinadi. Demak ushbu mablaglar va operatsiyalar kupayishi yoqi kamayishi mumkin. Bu xolat, albatta, schyotlarda aks ettiriladi. Masalan, korxona kassasidagi nakd pullar 50 "Kassa" schyotida xisobga olinadi. Balansning aktiv kismida joylashgan va xujalik mablaglarini ifodalovchi schyotlar aktiv schyotlar, passiv kismida joylashgan va mablaglar manbasi xamda majburiyatlarni ifodalovchi schyotlar passiv schyotlar deb ataladi.
Buxgalteriya xisobi schyotlari T shaklidagi chizmadan iborat bulib, chap kismi debet va ung tomon kredit deb nomlanadi.
Xar bir schyot aloxida xar bir oy boshida yangi ochiladi va korxona mablagi va manbalari manbasi mikdorini ma`lum chisloga kursatib beradi. Bu xolat schyotning boshlangich koldigi (saldo) deb ataladi.
Aktiv schyotlarda boshlangich koldik debet tomonida, passiv schyotlarda esa kredit tomonlarda joylashgan buladi. Demak aktiv schyotlar buyicha korxona xujalik mablaglari mikdorining kupayishi debet tomonda, kredit tomonda esa kamayishi kayd qilinadi.

Xulosa:

Buxgalteriya balansi - buxgalteriya xisobining asosiy usullaridan biri xisoblanib, korxona xujalik mablaglari va ularning manbalarini iqtisodiy xususiyatlariga kura guruxlashni uzida mujassamlashtiradi. Buxgalteriya schyotlari - korxona xujalik mablaglari va ularning manbalarini buxgalteriya xujjatlarida aks ettirish uchun kabul qilingan shartli belgilardir. Ikkiyeklama yozuv - korxona faoliyatida sodir bulgan xujalik operatsiyalarini xujjatlarda aks ettirish usuli.
Foydalanilgan adabiyotlar:

1. 
   Ostonokulov M. Buxgalteriya xisobi nazariyasi. -T.: Ukituvchi, 1993.
   
2. 
   Kiryanova Z.V. Teoriya buxgalterskogo ucheta. -M.: Finanso` i statistika, 1996.
   
3. 
   Yuldashev S.SH. Osnlvo` buxgalterskogo ucheta. -Vashington, 1997.
   
4. 
   Kondrakov N.P. Buxgalterskiy uchet. -M.: INFRA M, 1998.
   
5. 
   Kamo`shanov I.P. Prakticheskoye posobiye po buxgalterskomu uchetu. -M.: AO "DIS", 1997.
   
6. 
   www.ziyonet.uz