Buxoro davlat pedagogika instituti jismoniy madaniyat fakulteti jismoniy tarbiya nazariyasi va metodikasi kafedrasi

Sport-amaliy gimnastikasi
Sport-amaliy gimnastikasi turli sport turlaridagi umumiy va maxsus jismoniy tayyorgarlikning tarkibiy qismi hisoblanadi. U jismoniy sifatlarni takomillashtirish va sportchilar organizmining funksional imkoniyatini oshirish uchun qo'Uaniladi.Sport-amaliy gimnastikasi umumiy va maxsus jismoniy tayyorgarlikni oshirish vositasi sifatida keng qo'Uaniladi. Gimnastika mashqlari yordamida organizmning turli tarmoqlari faoliyatining rivojlanishiga (turli mushak guruhlariga, tananing alohida qismlariga, organlar va boshq.) tanlab ta’sir ko‘rsatish va sportchining shaxsiv xususiyatlarini hisobga olib, jismoniy yuklamaning hajmi va ta’sirchanligini maksimal darajada turli-tuman qilish mumkin. Bu hoi aynan sport-amaliy gimnastikasi natijalarini oshirishning eng muhim va yagona vositasi sifatida qo'Uash imkonini beradi.Mushakka zo‘r berishning tuzilishi va ko‘rinishi bo'yicha u yoki bu sport turining harakat faoiiyatiga xos yoki o‘xshash mashqlar tavsiya qilinadi. Chunonchi, gavda aylanma harakat qiladigan sport turlarida (figurali uchish, kurash, suvga sakrash) akrobatika mashq­lari keng qo'Uaniladi, ular yordamida tayanch-harakatlanuvchi apparat va muvozanat organlari (vestibular analizatorining funk-siyasi) takomillashadi. Vositalar to‘plami ko‘proq nafas olish, yurak, qon aylanish organlariga ta’sir ko‘rsatadigan boshqa sport turlarida umumrivojlan-tiruvchi mashqlar, arg‘amchi bilan bajariladigan mashqlar va turli xildagi sakrash va irg‘ishlar (boks, kurash, yengil atletika va boshq.) kattao'rinegallaydi.Quyidagilar sport-amaliy gimnastikasining asosiy vositasidir:jihozlar bilan va jihozlarsiz (gimnastika tayoqchasi, ganteUar, to'ldirma to‘p, arg'imchoq, rezina amortizator) bajariladigan mashqlar;ommaviy jihozlarda (gimnastika devorchasi va gimnastika o‘rindig‘i, arqon, langar, osma maydoncha) va shuningdek, yog‘och otda, «eshabda, halqada, qo‘shpoyada va yakkacho‘pda bajarila­digan mashqlar;akrobatika mashqlari, batutda, depsinish «ko‘prik»chasidan sakrashlar;tayanib va tayanmasdan sakrashlar.
Quyidagi mashqiarni ayrim jtsmoniy sifatlarni tarbiyalash va takomillashtirish uchun qo'llash zarur:

1. 
   Kuchni rivojlantirish uchun tezkor-kuch mashqlari (o‘ta og‘ir bo'lmagan yuk bilan eng katta tezlikda va o‘ta og‘ir yuk bilan charchagunga qadar mashq bajarish) va har tomonlama ta’sir qiluv-chi mashqiarni qo'llashlozim.Masalan,kurashchtshtangachi, eshkak eshuvchilar uchun blokli qurilmalardan iborat gimnastika jihozlari; sport o'yinchilari uchun jihoz bilan bajariladigan mashq­lar, dinamik ko‘rinishdagi oddiy mashqlar, turli irg‘ish va sakrash mashqlari juda foydalidir;
   
2. 
   Egiluvchanlikni tarbiyalash va rivojlantirish uchun harakat-larning amplitudasini asta-sekin oshirib bajarish, sherikning yorda-midan foydalanib mashq bajarish, ommaviy jihoz (gimnastika devorchasi, arqon, langar va boshq.)larda mashqlar bajarish zarur. Masalan, suzuvchilar uchun yelka bo‘g‘inining yaxshi harakatchan-ligi zarurdir, o'yinchilarga esa (fъtbol, basketbol), tos-son va boldir-tovon bo‘g‘inlarint harakatchanligi lozim;
   
3. 
   Chaqqonlikni tarbiyalash va takomillashtirish uchun ko'proq koordinatsiya mashqlarini (har xil usul va yo'nalishda gavda aylan-tirishni talab qiladigan), akrobatika mashqlarini, shuningdek, turli xil sakrashlarni (tayanchsiz, tayanib turib, pastlikka, depsinish «ko‘pribchasidan aylanib bajariladigan sakrash va boshq.) qo'llash ma’qul. Badiiy gimnastika mashqlarining atamalari